بمب هیدروژنی یا گرماهسته‌ای نوعی بمب هسته‌ای است که انرژی آن از طریق فرآیند شکافت هسته‌ای تأمین شده و گرما و فشار حاصل از این انفجار باعث شروع فرآیند همجوشی هسته‌ای می‌شود. به همین دلیل بمب‌های گرماهسته‌ای انرژی بسیار بیشتری از بمب‌های هسته‌ای تک‌مرحله‌ای آزاد می‌کنند. این بمب‌ها از آن جهت به «بمب هیدروژنی» معروف شده‌اند که فرآیند همجوشی هسته‌ای در آن‌ها با استفاده از هیدروژن انجام می‌شود.
در بمب‌های هیدروژنی با ایجاد یک انفجار اورانیومی یا پلوتونیومی، دمایی معادل چندین میلیون درجه سلیسیوس ایجاد می‌شود. ایزوتوپ‌های هیدروژنی که در بمب به کار رفته‌اند، تحت این شرایط با یکدیگر جوش می‌خورند و به هلیم تبدیل می‌شوند که در این وضعیت، فرآیند همجوشی هسته‌ای اتفاق می‌افتد و انرژی بسیار زیادی آزاد می‌کند؛ بنابراین در این نوع بمب، ترکیبی از شکاف هسته‌ای و همجوشی هسته‌ای به کار می‌رود.
اولین آزمایش این نوع بمب، با کد رمزی «ایوی مایک» در تاریخ اول نوامبر سال ۱۹۵۲ میلادی توسط آمریکا انجام شد. یک سال بعد شوروی نیز این بمب را ساخت و در سال‌‌های بعد بریتانیا، فرانسه و چین نیز به تولید و آزمایش آن اقدام کردند. امروزه تقریباً تمام بمب‌های هسته‌ای این پنج کشور که در حالت عملیاتی و فعال قرار دارند از این نوع است.
پس از انفجار بمب هیدروژنی مایک، جزیره «آلوگلاب» به‌طورکامل تبخیر شد و گودالی به عرض تقریباً ۹/۱ کیلومتر و عمق ۵۰ متر در محل سابق این جزیره پدید آمد. بمب مایک، بیشتر از آن‌که به بمب شبیه باشد یک کارخانه هسته‌ای بود و در حدود ۸۰ تن وزن داشت. قطر گوی آتشین حاصل از این انفجار به ۵ کیلومتر رسید. انفجار و امواج آبی ناشی از این بمب باعث شد پوشش‌های گیاهی جزایر مجاور جزیره «الوگلاب» نیز از بین بروند. ذرات مرجانی رادیواکتیو تا فاصله ۴۸ کیلومتر آن طرف‌تر از محل انفجار بمب پراکنده شدند و مناطق اطراف این جزیره برای مدتی به شدت آلوده شد. ابر قارچی‌شکل ناشی از این انفجار تنها ظرف ۹۰ ثانیه پس از انفجار، تا ارتفاعی نزدیک به ۵/۱۶ کیلومتر بالا رفت و به لایه استراتوسفر زمین رسید.
اگر بمب مایک نخستین بمب هیدروژنی آزمایش‌شده در جهان بود، «بمب تزار» قوی‌ترین بمب هیدروژنی بود که با قدرت 50 مگاتن TNT توسط اتحاد جماهیر شوروی در سال 1961 به انفجار درآمد. قدرت انفجاری بمب تزار معادل 2500 برابر قدرت بمباران هیروشیما بود. برای مقایسه بهتر باید گفت که طی انفجار بمب اتم در شهر هیروشیما که توسط دولت آمریکا انجام شد، 118هزار غیرنظامی و 20هزار نظامی جان باختند.
گزارش: غزال غضنفری
No tags for this post.