نت های خلاقیت

امروزه، بسیاری از پژوهشگران در سراسر جهان به موسـیقی و تأثیرات جسمی روانی آن توجه دارند. موسیقی ابزاری است که می‌تواند به‌طور مستقیم بر سطح عاطفه، احساس و تصویرسازی ذهنی و به‌طور غیرمستقیم بر شناخت فرد اثرگذار باشد.

تأثیر موسیقی بر بهبود مهارت‌های ارتباطی، بهبود حافظه و بهبود بهره‌ هوشی نیز از دیگر اثرهای شناخته‌شده‌ موسیقی‌ هستند. دستاوردهای پژوهش‌ها از اثر مثبت موسیقی بر مغز خبر می‌دهند. شرکت افراد در کلاس‌هاي موسیقی باعث افزایش حجم ماده‌ی خاکستری مغز آن‌ها می‌شود و مهارت‌های کلامی و نتایج آزمون فضایی، بصری و ریاضی‌شان را بهبود می‌بخشد.

دستاوردهای پژوهش‌ها از اثر مثبت موسیقی بر مغز خبر می‌دهند. شرکت افراد در کلاس‌هاي موسیقی باعث افزایش حجم ماده‌ی خاکستری مغز آن‌ها می‌شود و مهارت‌های کلامی و نتایج آزمون فضایی، بصری و ریاضی‌شان را بهبود می‌بخشد.

به‌منظور بررسی تأثیرات این هنر والا بر میزان خلاقیت ‌دانش آموزان، یکی از پژوهشگران دانشکده‌ روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، مطالعه‌ای علّی مقایسه‌ای را انجام داده است.

این پژوهش بر روی دانش آموزان دبیرستان‌های معمولی و همچنین هنرستان‌های موسیقی دخترانه و پسرانه شهر تهران انجام شده است. برای این مطالعه، 60 نفر از دانش آموزان (شامل 30 پسر و 30 دختر) از هنرستان‌های موسیقی و 60 نفر (شامل 30 پسر و 30 دختر) دیگر از دبیرستان‌های معمولی انتخاب شدند.

این دانش آموزان در پایان سال تحصیلی و به‌منظور سنجش میزان خلاقیت، به پرسش‌نامه‌ استاندارد خلاقیت موسوم به «تورنس» پاسخ داده و سپس پاسخ‌های آن‌ها از طریق روش‌ها و نرم‌افزارهای آماری مورد بررسی علمی قرار گرفت.

بنا بر نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش، خلاقیت دانش آموزان هنرستانی با میانگین نمره حدود 84، بیش از خلاقیت دانش آموزان دبیرستان که نمره 58  را کسب کردند، بوده است.

همچنین بر اساس نتایج فوق، سطح خلاقیت دختران، در هر دو گروه، اندکی بالاتر از خلاقیت پسران قرار گرفته است.

یافته‌ها نشان دادند که توانایی دانش آموزان هنرستانی در طرح عقاید خلاقانه، پاسخ و راهکار در قالب تصویر یا فرض در یک حیطه‌ی خاص، با میانگین نمره 32 بیش از توانایی دانش آموزان متوسطه‌ با میانگین نمره 21 بود.

به گفته محققین، خلاقیت بسط، جزئی دیگر از خلاقیت است که توانایی فرد در پرداختن به جزئیات نزدیک‌تر را نشان می‌دهد و حداکثر نمره ذکرشده برای آن 22 است. در این رابطه، توانایی دانش آموزان هنرستانی با میانگین نمره 14بیش از توانایی دانش آموزان متوسطه‌ اعلام شده و به‌علاوه، دختران نسبت به پسران هنرستانی از توانایی بیشتری برخوردار بوده‌اند.

در مورد خلاقیت ابتکار، که به توانایی فرد در خلق ایده‌هاي نو، منحصربه‌فرد، غیرمعمول، هوشمندانه و متفاوت با ایده‌هاي عادي و رایج براي حل یک مسئله اطلاق می‌شود، باز هم دانش آموزان هنرستانی موفق به کسب بالاترین نمرات شده‌اند.

در خصوص خلاقیت انعطاف‌پذیری نیز که به توانایی فرد براي ایجاد و خلق ایده‌هاي متفاوت در صورت تغییر مشکل گفته می‌شود، دانش آموزان هنرستانی، نمره 16 از 22 (نمره نهایی) را کسب کرده‌اند، درحالی‌که نمره دانش آموزان دبیرستانی دارای میانگین 12 بوده است. این تنها جزئی از خلاقیت بوده که در آن، پسران نمره کلی بالاتری نسبت به دختران اخذ کرده‌اند.

پژوهشگر مجری این مطالعه، درنتیجه گیری اظهار داشته که آموزش موسیقی بر خلاقیت دانش آموزان اثری مثبت دارد و سبب بروز این خصوصیت ارزشمند در آن‌ها می‌شود. همچنین ابعاد سیالیت، بسط، ابتکار و انعطاف‌پذیری خلاقیت را در دانش آموزان افزایش می‌دهد.

به‌بیان‌دیگر، آموزش موسیقی سبب می‌شود دانش آموزان بیشتر به جزئیات توجه کنند، بیشتر به راه‌حل‌های گوناگون برای حل یک مسئله بیاندیشند، در ایده پردازی اصالت داشته باشند و ایده‌هایی نو و متنوع ارائه دهند. بنابراین پرداختن به این هنر می‌تواند زمینه‌ی یادگیری بهتر درس‌ها را برای دانش آموزان فراهم آورد و سبب رشد و شکوفایی بیشتر خلاقیت در آن‌ها شود.

بنا بر توصیه این محقق، سیاست‌گذاران می‌توانند واحد آموزش موسیقی را نیز در نظام آموزشی بگنجانند و زمینه را برای بروز هرچه بیشتر خلاقیت دانش آموزان فراهم آورند، آن‌چنان‌که در آینده، جامعه شاهد نسلی بیش‌ازپیش خلاق و مستعد پیشرفت های همه جانبه باشیم.

نتایج این تحقیق جالب در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در نشریه «نامه هنرهای نمایشی و موسیقی» وابسته به دانشگاه هنر به چاپ رسیده است.

گزارش: محمدرضا دلفیه

منبع: صابری، ا. 1396. تأثیر ‌‌آموزش موسیقی ‌بر خلاقیت ‌دانش آموزان. نامه هنرهای نمایشی و موسیقی، 7(14): 116-103.

No tags for this post.