اولین جمعه ماه اکتبر (امسال 6 اکتبر – 14 مهر) به نام روز جهانی لبخند (World Smile Day) نامگذاری شده است. لبخند ساده ترین و کم هزینه ترین هدیه ای است که می توانید به اطرافیان خود تقدیم کنید. هدف از انتخاب این روز، ترویج دوستی، شادی، مهربانی و عشق به همه – صرف نظر از نژاد، جنسیت، طبقه اجتماعی و موقعیت جغرافیایی – تنها با یک لبخند ساده است که می تواند جهان را به مکانی دوست داشتنی تر تبدیل کند.
به بهانه روز جهانی لبخند قصد داریم پرونده یکی از پیچیده ترین لبخندهای جهان را مرور کنیم.
لبخند ژکوند متعلق به کیست؟
نقاشی مونالیزا (Mona Lisa) اثر لئوناردو داوینچی، نقاش شهیر ایتالیایی، یکی از معروف ترین نقاشی های جهان است که هم اکنون در موزه لوور در پاریس نگهداری می شود.
این نقاشی که به لبخند ژکوند (La Joconde) نیز شناخته می شود، یکی از با ارزش ترین نقاشی های جهان بوده و با ارزیابی بیمه ای 100 میلیون دلاری در سال 1962، نام خود را در کتب رکوردهای گینس ثبت کرد.
اطلاعات بسیار کمی در مورد این تابلو توسط داوینچی ثبت شده است. دانشمندان براساس برخی شواهد و مدرک معتقدند که این پرتره رنگ روغن بین سال های 1503 و 1506 کشیده شده و تصویر آن متعلق به بانویی به نام لیزا جراردینی (Lisa Gherardini) همسر فرانچسکو دل جیوکوندو است.
حقیقت این لبخند مرموز چیست؟
یکی از چالش انگیزترین بحث ها در مورد پرتره مونالیزا این نکته است که چهره این زن، دقیقا تداعی کننده چه حالتی – شادی یا غم – است؟ شاید در نگاه اول، حس لبخند به بیننده القا شود، اما هرچه بیشتر به این چهره خیره شوید، نگاه غمگینی را در چهره زن مشاهده می کنید.
این خنده نصفه و نیمه مونالیزا، بیش از 500 سال است که دانشمندان را گرفتار خود کرده و تاکنون تحقیقات مختلفی برای مشخص کردن حالت واقعی این چهره انجام شده است.
وقتی لیزا می خندد!
ماه مارس سال جاری میلادی (2017)، محققان دانشگاه فرایبورگ (آلمان) پس از یک مطالعه علمی دقیق عنوان کردند که حالت این زن به وضوح (نشان دهنده) شادی است.
در این مطالعه، به 12 شرکت کننده 9 تصویر سیاه و سفید از مونالیزا نشان داده شد؛ حالت دهان در 8 تصویر به صورت دیجیتالی دستکاری شده بود که 4 تصویر حالت چهره را شادتر و 4 تصویر دیگر حالت شادی را غمگین تر نشان می داد و تنها یک تصویر اصل بود.
(تصویر: University of Freiburg)
این تصاویر 30 بار به هر شرکت کننده نشان داده شدند و پس از پایان بررسی ها مشخص شد که از نظر شرکت کنندگان، تصویر اصلی در 97 درصد موارد نشان دهنده "شادی" است.
مرحله دوم مطالعه شامل تصویر اصلی مونالیزا به همراه 8 نسخه "غمگین تر" با طیف های متفاوت در شیب لب ها بود. در این آزمایش نیز حالت چهره در تصویر اصلی از سوی شرکت کنندگان به عنوان "شادی" و در تصاویر دیگر، تغییر یافته تعبیر شد.
توهم نوری
نتایج بدست آمده توسط محققان آلمانی، نقص کننده سایر گمانه زنی ها در مورد این پرتره نیست. به عنوان مثال، نتایج یک مطالعه در سال 2015 عنوان می کند که داوینچی در این اثر از نوعی توهم نوری (optical illusion) ابداعی خودش استفاده کرده است که باعث گمراه شدن بیننده می شود. زمانی که بیننده به کل صورت نگاه می کند، حس شادی القا می شود و زمانی که به لب ها خیره می شود، حالت دهان به شکل افتاده (ناراحت) دیده می شود.
الساندرو سورانزو (Alessandro Soranzo)، متخصص ادراک بصری در دانشگاه شفیلد هالم، استفاده از این اثر – توهم نوری – برای ایجاد ابهام در بیننده را کاملا عمدی می داند.
سلفی به سبک مونالیزا
در تحقیق دیگری که سال 2016 انجام شد، تیمی از متخصصان دیجیتال سازی به سرپرستی کونتین دوین (Quentin Devine)، شاهکارهای پرتره جهان از جمله پرتره های رافائل، رامبراند و داوینچی (مونالیزا) را بازسازی کردند.
(تصویر: TIM STEWART)
با همکاری طراحان و گریمورها، مدل های شبیه سازی شده آماده و از هرکدام در نزدیک ترین حالت به چهره اصلی در پرتره، عکسبرداری شد. برای تهیه هر تصویر بیش از 36 ساعت زمان صرف شد و در انتهای کار با دستکاری دیجیتالی، تصاویر با نمونه اصلی نقاشی تطبیق پیدا کردند.
محققان از طریق بازسازی چهره مونالیزا به این نتیجه رسیدند که وضعیت لب ها درحقیقت تداعی کننده لبخند است.
گزارش: معصومه سوهانی
منابع: independent / express / smithsonianmag
No tags for this post.