پروژه 1.4 میلیارد دلاری ساخت رصدخانه سی متری موناکی در سال 2014 به حالت تعلیق درآمده بود به نظر می‌رسد بار دیگر احیا شده است.
روز جمعه گذشته (29 سپتامبر) کمیسیون منابع طبیعی و ارضی هاوایی تصمیم گرفت تا مجوز ساخت رصدخانه بر فراز یکی از قله‌های موناکی را تائید کند.
این رصدخانه که در صورت ساخته‌شدن به یکی از بزرگ‌ترین ابزارهای رصدی دوران معاصر بدل خواهد شد تاریخ پرفرازونشیبی را طی کرده است.
در سال 2014 این پروژه شروع به پیشروی کرد اما بلافاصله با اعتراض گروه‌های مختلف روبرو شد که معتقد بودند در طراحی آن و فرآیند پیشنهادی برای ساخت و اجرایی کردن این پروژه عوامل فرهنگی و محیطی در نظر گرفته نشده است. بومیان هاوایی قلل کوهستان موناکی را از مکان‌های مقدس می‌دانند و برای آن ارزش بالایی قائل هستند و معتقدند ساخت این رصدخانه تخریب هویت فرهنگی آ ها و توهین به باورها و اعتقادات آن‌ها به شمار می‌رود.
به گزارش نیو ساینتیست، در سال 2015 دیوان عالی هاوایی مجوز ساخت این رصدخانه را به باطل کرد. در دسامبر 2016 یکی از قضات شعبه سوم عالی قضایی هاوایی نیز توافق به‌دست‌آمده میان این پروژه و کمیسیون ارضی و محیطی هاوایی را به دلیل عدم برگزاری جلسات استماع مردود دانست.
حالا بار دیگر این کمیسیون پس از پشت سر گذاشتن مراحل قانونی مجوز پیگیری این پروژه را صادر کرده است بااین‌وجود هنوز ادامه راه برای این پروژه به‌طور کامل هموار نشده است. از هم‌اکنون معترضان برنامه‌های خود برای اعتراض به این تصمیم و شکایت دوباره به دیوان عالی را تنظیم کرده و قول دادهاند در برابر این تصمیم مقاومت کنند.
چنانچه چالش‌های پیش روی این پروژه در مدت‌زمان قابل قبولی به نتیجه نهایی نرسد مجریان طرح چاره یا نخواهند داشت از ساخت این رصدخانه در موناکی صرف‌نظر کرده و آن را به محل انتخابی دوم خود منتقل کنند. محل پشتیبان برای این رصدخانه و انتخاب دوم برای ساخت، لاپالما در جزایر قناری است.
آینه اصلی تلسکوپ این رصدخانه در صورت ساخت از مجموعه‌ای از 492 آینه کوچک‌تر تشکیل خواهد شدکه در کنار هم آینه‌ای به قطر 30 متر ا به وجود خواهند آورد. در برنامه و اهداف علمی این رصدخانه که قرار است در نیمه دهه 2020 اولین نور خود دریافت کند موارد متنوعی از بررسی دقیق فراخورشیدی ها تا بررسی ماهیت ماده تاریک و انرژی تاریک دیده می‌شود.
این یکی از سه پروژه ابر رصدخانه‌هایی است که قرار است تا نیمه دهه 2020 کار خود را آغاز کنند. دو رصدخانه دیگر یعنی رصدخانه غول‌پیکر ماژلان و رصدخانه فوق بزرگ اروپا هر دو قرار است در کوهستان‌های آند در کشور شیلی ساخته شوند.
این پرونده فارغ از اهمیتی که برای آینده ستاره‌شناسی دارد ازنظر اهمیت بررسی مؤلفه‌های فرهنگی در هنگام تأسیس پروژه‌های علمی نیز موردی ویژه به شمار می‌رود. به رسمیت شناختن تنوع فرهنگی موجود در جهان و تلاش برای ایجاد گفتگو و رسیدن به تفاهمی میان کسانی که نسبت به یک محل یا یک ساختار دیدگاه ویژه یا وابستگی فرهنگی دارند از مواردی است که معمولاً در پروژه‌های بزرگ رعایت می‌شود اما گاهی فراموش کردن یا کم‌اهمیت دیدن آن باعث می‌شود تا پروژه‌های عظیم مانند این نمونه با چالش مواجه شوند.
به همین دلیل ترویج علم در میان ساکنان محلی، تلاش برای درک دیدگاه و فرهنگ آن‌ها و تقلیل ندادن کل داستان به مقابله علم و باورهای عامه، می‌تواند راه‌حلی باشد که جلوی چنین مشکلاتی را بگیرد. این شاید یکی از درس‌هایی باشد که برای پروژه‌های آینده علمی که در نقاط مختلف جهان و ازجمله در ایران ممکن است در دستور کار قرار بگیرند، مفید باشد.
–
پوریا ناظمی
No tags for this post.