امروزه فعالیت های قاچاقچیان آثار تاریخی و راهزنان فرهنگ و تمدن کشور با فعالیتی گسترده در حال نابودی آثار باستانی و تاریخی بوده و با فعالیت های مخربانه خود که صرفا با اهداف شخصی انجام می شود، فرهنگ و تمدن تمامی مردم کشور را منهدم کرده و مشغول از بین بردن بخشی از فرهنگ بشریت هستند.
متاسفانه این افراد بدون داشتن دانش کافی و با انگیزه دسترسی به گنج های خیالی و موهوم تنها به اشیا گرانقیمت، فلزات و سنگ های قیمتی اندیشیده و در این مسیر با روشی کاملا تخریب گرایانه سایر آثار را نابود می کنند. این افراد به صورت کورکورانه و بدون داشتن برنامه قبلی به محوطه ها و مناطق باستانی از قبیل قبرستان ها؛ تپه های تاریخی، قلعه ها، امامزاده ها، بقایای شهر ها و عمارات باستانی و … رفته و با حفر چاله هایی با هدف کشف گنج، آسیب هایی جدی به این اثار وارد می کنند.
ممکن است برای بسیاری از مردم این سوال پیش آمده باشد که این تخریب به چه صورت است؟ در پاسخ باید اعلام کرد که که مهمترین موارد مخربی که در نتیجه حفاری قاچاقچیان به آثار باستانی وارد می شود را می توان در عناوین زیر معرفی کرد:
تخریب پی و دیواره بناهای تاریخی:
این حقیقت را در نظر داشته باشید که باستان شناسی در ماهیت خود امری مخرب است که با حفاری و تخریب لایه های باستانی همراه می شود، در این میان باستان شناسان پس از مطالعه یک لایه استقراری و فرهنگی ناگزیر برای دستیابی به آثار لایه های زیرین و ادامه حفاری، باید از این لایه عبور کنند اما در این میان اقدام به مطالعه و مستند سازی تمامی اطلاعات کرده و این روش از طریق علمی انجام می شود و در عین حال تمامی اولویت های حفاظتی و مرمتی نیز مد نظر قرار دارد، در حالی که قاچاقچیان اموال تاریخی با کلنگ خود بی پروا به دیواره و پی آثار تاریخی حمله ور شده و کاملا بی رحمانه این آثار را تخریب و نابود می کنند. این عملیات ویرانگر می تواند منجر به آسیب دیدگی بناهای تاریخی، تخریب کامل آن ها و همچنین از بین رفتن شواهدی مانند تزئینات احتمالی، نشانه های معماری و هنر شود.
قاچاقچیان آثار تاریخی بدون داشتن دانش کافی و با انگیزه دسترسی به گنج های خیالی و موهوم تنها به اشیا گرانقیمت، فلزات و سنگ های قیمتی اندیشیده و در این مسیر با روشی کاملا تخریب گرایانه سایر آثار را نابود می کنند. این افراد به صورت کورکورانه و بدون داشتن برنامه قبلی به محوطه ها و مناطق باستانی از قبیل قبرستان ها؛ تپه های تاریخی، قلعه ها، امامزاده ها، بقایای شهر ها و عمارات باستانی و … رفته و با حفر چاله هایی با هدف کشف گنج، آسیب هایی جدی به این اثار وارد می کنند.
تخریب آثار موجود در محل حفاری غیر مجاز:
متاسفانه در طول اقدامات ویرانگرانه قاچاقچیان، تنها سازه های باستانی آسیب ندیده و در این میان بسیاری از آثار ارزشمند باستانی که هر یک می تواند در دل خود اطلاعات مهمی از فرهنگ، هنر و پیشینه این سرزمین را داشته باشد، نابود می شوند. آثاری مانند سفال، استخوان، ابزارها و حتی کتیبه های گلی و سنگی از جمله مواردی هستند که در طول حفاری غیر مجاز قاچاقچیان نابود شده و شکسته و منهدم می شوند. آثاری که ممکن است از نظر قاچاقچیان بی ارزش محسوب شوند اما از نظر فرهنگی و هنری دارای اهمیت زیادی است. یکی دیگر از مواردی که در نظر قاچاقچیان بی ارزش محسوب شده اما از نظر علمی دارای ارزش مطالعاتی زیادی است، قبور باستانی و استخوان های موجود در آن است که علاوه بر ارائه شواهد فرهنگی از آئین های تدفین، مذهب و سنت ها می تواند از نظر ژنتیکی نیز مورد مطالعه قرار گیرد اما در حفاری های قاچاقچیان این استخوان ها فاقد ارزش بوده و محکوم به نابودی هستند.
اضطراب و به هم ریختگی لایه های باستانی:
باستان شناسان برای مطالعه سایت های باستانی و تاریخ نگاری و تعیین قدمت آن ها از روش های مختلفی استفاده می کنند که یکی از مهمترین این روش ها، لایه نگاری سایت های تاریخی است. در این روش هر لایه به طور جدا مجزا شده و مورد مطالعه قرار می گیرد. در هنگام حفاری غیر مجاز، قاچاقچیان تنها به حفر و کندن آثار فکر کرده و در این میان لایه های مختلف که باستان شناسان با مطالعه آن ها اطلاعات بسیار مهمی از گذشته را بازسازی می کنند، از بین رفته و ممکن است آثار لایه های زیرین به لایه های بالائی وارد شود که به این ترتیب توالی تاریخی لایه ها به صورت نا مرتب درآمده و ممکن است یک شی بر فرض مثال مربوط به دوران پیش از اسلام، وارد لایه دوره های قرون میانی اسلامی شود.
از بین رفتن هویت آثار قاچاق:
یکی از مهمترین مواردی که در مورد اثار تاریخی قاچاق باید به آن اشاره کرد، از بین رفتن هویت آن اشیا است زیرا بر فرض در صورت کشف یک اثر تاریخی توسط قاچاقچیان، این شی بدون مشخص شدن این که در کجا کشف شده، در چه لایه ای به دست آمده و متعلق به چه زمانی است به فروش می رود. قاچاقچیان به هیچ عنوان نسبت به محل کشف آثار عتیقه اطلاعاتی عنوان نمی کنند تا امکان دستگیری و به دام افتادنشان کمتر شود اما این موضوع سبب می شود تا اشیا مختلف به صورت بدون هویت و فاقد شناسنامه به گالری ها و موزه های بیگانه وارد شوند و بخشی از هویت و تاریخ فرهنگ این کشور برای همیشه نابود شود. در واقع این اشیا به مانند فردی بدون خاطره و اسناد هویتی هستند که امکان مطالعه و شناسائی موارد مختلف آن وجود ندارد.
به این ترتیب شاهد هستیم که فعالیت های مخرب قاچاقچیان اموال فرهنگی تا چه حد بر میراث کشورمان تاثیر داشته و چگونه بخشی از هویت این مردم توسط افراد سودجو و نادان از بین می رود. این وظیفه هر شهروند مسئول در قبال تاریخ و پیشینه فرهنگی خود است که در برابر این تخریب ها و اقدامات نابودگرانه قاچاقچیان میراث فرهنگی حساس بوده و واکنش نشان دهد.
دکتر احسان محمدحسینی- باستان شناس
No tags for this post.