در طول تاریخ انسان‌ها شانه به شانه با ویروس‌ها و باکتری‌ها زندگی کرده‌اند. از طاعون تا آبله ما فرگشت یافته‌ایم تا در مقابل ویروس‌ها مقاوم شویم و در مقابل آن‌ها هم روش‌های جدید برای آلوده کردن ما یافته‌اند. ( به این پدیده در زیست‌شناسی فرگشتی، مسابقه تسلیحاتی فرگشتی گفته می‌شود، که طی آن رقابت بین ژن‌های هم فرگشت، خصوصیات و یا گونه‌ها باعث همزیستی یا عدم همزیستی می‌شود- مترجم) .ما از زمان کشف پنی‌سیلین توسط الکساندر فلمینگ برای تقریبا یک قرن است که آنتی بیوتیک‌ها را به خدمت گرفته‌ایم. در مقابل باکتری‌ها فرگشت یافتند تا در مقابل آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شوند. این مبارزه بی‌پایان است؛ به دلیل این‌که ما زمان زیادی را با عوامل بیماری‌زا سپری کرده‌ایم، به نوعی همزیستی طبیعی با آن‌ها رسیده‌ایم. اما چه خواهد شد اگر ما ناگهان با ویروس یا باکتری‌ای روبرو شویم، که برای هزاران سال غایب بوده و یا قبلا با آن برخورد نداشته‌ایم؟
ما احتمالا به زودی جواب این پرسش را خواهیم یافت.در تابستان 2016 در گوشه‌ای دور افتاده از توندارهای سیبری در مناطق قطبی که شبیه جزیره «یامال»نامیده می‌شود، یک پسر 12 ساله بر اثر سیاه زخم مرد و حداقل 20 نفر زخمی شدند. نظریه قابل قبول در باره این پدیده این است؛ که 75 سال پیش یک گوزن شمالی بر اثر سیاه زخم مرده و لاشه‌ای در زیر خاک یخ زده بافی ماند. لاشه کوزن همان‌جا ماند تا امواج گرمای تابستان 2016 خاک یخ زده را نرم کرد. در نتیجه ویروس به خاک و آب اطراف سرایت کرد. بیشتر از 2000 گوزن شمالی آلوده شدند ودر نتیجه ویروس به مردم منطقه سرایت کرد.
گرمایش جهانی به تدریج لایه‌های قدیمی‌تر پرمافراست را تحت تاثیر قرار میدهد. این همان جایی است که برای باکتری‌ها و ویروس‌ها محل ایده‌الی برای نهفته ماندن در زمان‌های طولانی به بلندی میلیون سال به حساب می‌آید. بنا براین ذوب شدن یخ‌ها به معنای گشودن درب جعبه پاندورای بیماری‌ها است که مشخص نیست چه چیزی از دل آن بیرون می‌آید.
گرم شدن سریع مناطق قطبی
از سوی دیگر دما در دایره قطبی به سرعت در حال افزایش است و این منطقه تقریبا با نرخ سه برابر دیگر نقاط جهان در حال گرم شدن است. « جین مایکل کالروی» زیست‌شناس فرگشتی دانشگاه مارسی در فرانسه می‌گوید:« پرمافراست به دلیل سرما، نبودن اکسیژن و تاریکی ذخیره گاه خوبی برای ویروس‌ها و باکتری‌ها است. بسیاری از عوامل بیماری‌زا که باعث اپیدمی‌های بزرگ در گذشته شده‌اند، ممکن است با ذوب شدن یخ‌ها بیرون بیایند» تنها در قرن بیستم بیشتر از یک میلیون گوزن شمالی بر اثر سیاه زخم مردند که دفن کردن عمیقشان ساده نبود. بنابراین بیشتر اجساد تنها در لایه‌های نسبتا سطحی دفن شدند. اما به جز سیاه زهم چه چیز دیگری در زیر یخ‌ها کمین کرده است؟
مردم وحیوانات برای قرن‌ها در لایه پرمافراست دفن شده‌اند، بنابراین منطقی تصور کنیم دیگر عوامل بیماری‌زا هم به بیرون درز کنند. برای مثال محققان قطعات RNA انفولانزای مرگبار اسپانیایی 1918 را در یک گور دست جمعی در تونداراهای آلاسکا یافتند. این آنفولانزای مرگبار 500 میلیون نفر در جهان را بیمار کرد. در سیبری هم ویروس‌های دیگری مثل طاعون خیارکی که به مرگ سیاه هم شهرت دارد و آبله پیدا شده‌اند.
در یک مطالعه در سال 2011 « بوریس رویش» و « مارینا پودولنایا» نوشتند:« در نتیجه ذوب شدن پرمافراست، طیفی از بیماری‌های مرگبار قرن 18 و 19 ممکن است بازگردند، مخصوصا در نزدیکی قبرستان‌هایی که قربانیان این بیماری‌ها دفن شده‌اند». برای مثال در سال 1890 یک همه‌گیری آبله در سیبری رخ داد و شهرهای منطقه تا 40 درصد جمعیتشان را از دست دادند. جنازه آن‌ها در لایه بالایی پرمافراست در نزدیکی رودخانه «کولیما» دفن شدند.
میکروب‌ها بیدار می‌شوند
در پروژه‌ای که در سال 1990 آغاز شد محققان ویروس شناس روس بقایای انسان‌های عصر سنگی را که در جنوب سیبری در منطقه گورنی آلتای پیدا شده بودند آزمایش کردند. آن‌ها همچنین نمونه جسد مردی را که در قرن 19 در همان منطقه بر اثر اپیدمی ویروسی درگذشته بود بررسی کردند. آن‌ها می‌گویند؛ در بدن این مرد زخم‌‌هایی پیدا شده است که از آبله به جا می‌ماند و در بقایای انسان‌های عصر نوسنگی هم قطعات ژنوم ویروس آبله را یافتند. اما این نخستین بار نبود که ویروس‌های نهفته در لایه‌های یخی بیدار می‌شدند.
در مطالعه سال 2005 توسط محققان ناسا با موفقیت باکتری‌ای را یافتند که برای 32 هزار سال در یخ‌های الاسکا به دام افتاده بود. این میکروب که Carnobacterium pleistocenium نامیده می‌شود، از زمان دوره پلیستوسن ( دور پلیستوسن از از دوره کواترنری از 2میلیون 588 هزار سال تا 11700 سال قبل ادامه داشت و به آن عصر یخ‌بندان هم گفته می‌شود-مترجم.) در این منطقه به دام افتاده بود، وقتی که هنوز ماموت‌های پشمالو در زمین جولان می‌دادند. با ذوب شدن یخ‌ها آن‌ها دوباره به زندگی بازگشتند، هرچند به ظاهر خطرناک نیستند، اما چه کسی تضمین میدهد، همه آن‌ها خطرناک نباشند؟
دو سال بعد محققان توانستند یک باکتری 8 میلیون ساله را از زیر لایه‌های یخی قطب جنوب بازیابی کنند. آن‌ها همچنین موفق به بازیابی یک باکتری 100 هزار ساله در همان منطقه شدند.
پاندمی قطبی محتمل به نظر می‌رسد
در سال 2014 هم محققان یک اَبَر ویروس را زیر یخ‌ها سیبری یافته وبازیابی کردند که توانایی آلوده کردن موحودات تک سلولی را داشت. همین گروه یک سال بعد توانستند ویروس تبخال را از بقایای نئادرتال‌ها شناسایی کنند. این نشان میدهد، ویروس‌ها و باکتری‌هایی که پسرعموهای فرگشتی ما را بیمار می‌کردند، هم یک تهدید بالقوه برای ما محسوب می‌شوند.
همچنین محققان ناسا در اوایل سال میلادی در غار مشهور کریستال‌ها در مکزیک باکتری‌هایی را یافتند که حداقل برای مدت 10 هزار سال در آن غاز ایزوله بودند، و با این حال به 18 مدل از آنتی‌بیوتیک‌های رایج امروزی مقاومت داشتند. واضح است که این مقاومت بر اثر استفاده آنتی بیوتیک‌ها پدید نیامده است. دلیلش تولید آنتی بیوتیک توسط باکتری‌ها و قارچ‌ها به عنوان بخشی از آن مسابقه تسلیحاتی علیه هم است، این یعنی باکتری‌هایی که از مناطق عمیق زمین بالا می‌آیند لزوما در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها تسلیم نیستند. در نتیجه این موضوع خطر دیگری را پیش روی قرار میدهد؛ با باز شدن مناطق قطبی از یخ فعالیت‌ها انسانی مثل حفاری و معدن کاری مناطق عمیق‌تر را مورد کاوش قرار می‌دهند و این خطر بزرگی است. این دانسته‌ها نشان میدهد؛ آزاد شدن عوامل بیماری‌زا در اثر ذوب شدن یخ‌ها یکی از تهدید‌های بالقوه مرگبار وخطرناکی است که بر اثر گرمایش جهانی و تغییر اقلیم پدید آمده است. این تهدید آنقدر جدی است که محققان ناسا می‌گویند این امکان را که یک پاندمی یا همه گیری جهانی با یک ویروس یا باکتری نهفته از مناطق قطبی شروع شوند را مد نظر قرار داده‌اند.
ترجمه: علی رنجبران
منبع:BBC
No tags for this post.