رشد ۱۱۱ درصدی در حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی
به گزارش سیناپرس به نقل از خبرگزاری ایسنا، دکتر نصرت‌الله ضرغام، حمایت همه جانبه از ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل علمی کشور را از اهداف صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران دانست و افزود: اعتقاد ما بر این است که ضمن حمایت از صاحبان فکر، اندیشه، علم و فناوری، به حمایت از مردمی، اجتماعی کردن دانش و دانش‌آموزان پرداخته تا بر گستره سرمایه‌های انسانی و اجتماعی کشور افزوده شود و پایه و اساس قوی‌تری برای رشد، توسعه علم و فناوری، نوآوری و خلاقیت در کشور فراهم شود.
وی، اولویت سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه را نشان‌دهنده عزم کشورها برای پیشتازی در علم و فناوری دانست و یادآور شد: بر این اساس امریکا در سال‌های قبل با سرمایه‌گذاری عظیم در این بخش و در نظر گرفتن آن به عنوان اولویت اصلی کشور به پیشتازی در علم و فناوری و به ابر قدرتی جهان در این حوزه رسیده است.
ضرغام با بیان اینکه کشورهای اروپای غربی و ژاپن با تامین بودجه کافی برای تحقیق و توسعه از قدرت نسبی در این حوزه برخوردار شدند، اظهار کرد: ۱۰ سال گذشته را شاید بتوان به عنوان بیداری علمی در آسیا نامگذاری کرد و پرچمدار آن کشورهای چین و کره جنوبی هستند، به گونه‌ای که رشد سرمایه‌گذاری چین در تحقیق و توسعه معادل یک سوم رشد جهانی بودجه تحقیق و توسعه و معادل مجموع رشد سرمایه‌گذاری آمریکا و اتحادیه اروپا بوده است.
رییس صندوق حمایت از پژوهشگران با بیان اینکه طبق برنامه ششم سالانه باید حدود یک میلیون شغل ایجاد شود، راهکار تحقق این هدف را از مسیر علم، فناوری و نوآوری دانست و خاطر نشان کرد: آمریکا بالاترین میزان دارایی فکری را در دنیا دارد و بعد از آن ژاپن است، به گونه‌ای که ۲۰ درصد دارایی‌های فکری دنیا متعلق به اتحادیه اروپا و ۲۵ درصد متعلق به ژاپن است. ضمن آنکه آمریکا با تکیه بر همین دارایی‌های فکری ۴۰ میلیون شغل ایجاد کرده است، ضمن آنکه ۳۳ درصد GDP آن از طریق این دارایی‌ها تامین می‌شود.
ضرغام با اشاره به رشد سرمایه گذاری کشورها در تحقیق و توسعه افزود: رشد سرمایه‌گذاری شرکت‌های داخلی و خارجی در کشورها و توجه دولت‌ها، بودجه تحقیق و توسعه را در جهان از ۷۱۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۳ به ۱۶۷۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ رسانده است.
وی میزان بودجه تحقیقات کشور در برنامه سوم توسعه را ۱.۵ درصد تولید ناخالص داخلی GDP (یک درصد سهم دولت و نیم درصد سهم بخش خصوصی) ذکر کرد و ادامه داد: از این میزان حدود ۰.۷۱ درصد محقق شد و در برنامه‌های بعدی توسعه علیرغم افزایش سهم بودجه تحقیقات از GDP این رقم به نیم درصد GDP نرسیده است.
حمایت از پژوهش و فناوری
ضرغام تعداد پروژه‌های حمایت شده از سوی صندوق در سال ۱۳۹۴ را هزار و ۶۲۷ طرح عنوان کرد و گفت: این میزان در سال ۱۳۹۵ با رشد ۱۱۱ درصدی به ۳ هزار و ۴۳۱ پروژه افزایش یافت؛ ضمن آنکه تعداد پروژه‌های خاتمه یافته مورد حمایت صندوق از ۷۱۷ طرح در سال ۹۴ به هزار و ۱۰۲ طرح ارتقاء یافت که رشد ۵۴ درصدی داشته است.
وی از حمایت ۶۳۲ مقاله چاپ شده ISI در سال ۹۵ خبر داد و یادآور شد: در سال ۹۵ از ۳۶ نمونه محصول ساخته شده و ۷۸ ساخت نمونه محصول تعهد شده حمایت شد، ضمن آنکه ۴۲ دانش فنی تولید شده زیر چتر حمایتی این صندوق قرار گرفت.
وضعیت حمایت‌های صندوق از پژوهشگران و فناوران از طرح‌های پژوهشی
| عنوان حمایت | ۱۳۹۴ | ۱۳۹۵ | درصد رشد |
| تعداد پروژه‌های تحقیقاتی دریافتی | ۱۶۲۷ | ۳۴۳۱ | ۱۱۱ |
| تعداد پروژه‌های تحقیقاتی مصوب | ۷۱۷ | ۱۱۰۲ | ۵۴ |
| تعداد پروژه‌های تحقیقاتی خاتمه یافته | ۲۶۴ | ۳۲۶ | ۲۳ |
| مقالات تعهد شده ISI | ۱۱۵۸ | ۱۸۷۳ | ۶۲ |
| مقالات چاپ شده ISI | ۵۸۵ | ۶۳۲ | ۸ |
| تعداد مقالات تعهدشده علمی پژوهشی | ۸۲ | ۸۷ | ۶ |
| مقالات چاپ شده علمی پژوهشی | ۲۷ | ۵۸ | ۱۱۵ |
| ثبت اختراع تعهدشده (تعهد طرح پژوهشی) | ۶ | ۱۳ | ۱۱۷ |
| ثبت اختراع تعهدشده (تعهد طرح پژوهشی) | ۲۰ | ۲۰ | ۰ |
| ساخت نمونه محصول ساخته‌شده | ۶۳ | ۷۸ | ۲۴ |
| نمونه محصول ساخته‌شده | ۳۱ | ۳۶ | ۱۶ |
| تعداد عناوین تالیف کتاب | ۱۷ | ۳۵ | ۱۰۶ |
| تعداد عناوین کتب چاپ شده | ۸ | ۱۵ | ۸۸ |
| دانش فنی تعهد شده | ۵۵ | ۶۳ | ۱۵ |
| دانش فنی تولید شده | ۱۸ | ۴۲ | ۱۳۳ |
اعطای کرسی‌های پژوهشی به محققان دانشگاهی
رییس صندوق حمایت از پژوهشگران کرسی‌های پژوهشی را اعتبارات پژوهشی دانست که به پژوهشگران عضو هیات علمی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور با مرتبه استادی و دارای سوابق پژوهشی معتبر در سطوح ملی و بین‌المللی با هدف حل مسائل اساسی کشور یا نظریه‌پردازی در حوزه‌های بنیادی اعطا می‌شود.
وی با اشاره به اعطای کرسی‌های پژوهشی به پژوهشگران و فناوران کشور، اظهار کرد: کرسی‌های پژوهشی به محققان برجسته و صاحب‌نامی اعطا می‌شود که علاوه بر داشتن سوابق علمی معتبر، برنامه راهبردی تحقیقاتی منطبق با اولویت‌های صندوق، توان لازم برای ارائه یک چارچوب نظری علمی و منسجم جهت حل مسایل اولویت‌دار کشور و توان هدایت و تربیت نیروهای ماهر و متخصص را داشته باشند.
ضرغام تعداد درخواست‌ها و نامزدهای دریافت کرسی پژوهشی در سال ۹۵ را ۳۶ درخواست ذکر کرد و افزود: از این تعداد ۱۲ درخواست به تصویب رسید.
به گفته وی، تاکنون از سوی این صندوق ۵۷ عنوان کرسی پژوهشی و یک کرسی جوانان به محققان و صاحب‌نظران ارائه شده است. کرسی پژوهشی جوان در حوزه پژوهش‌های ملی است که با هدف حمایت از پژوهشگران جوان به این گروه سنی اعطا می‌شود.
وضعیت کرسی‌های اعطا شده
| عنوان | سال ۱۳۹۵ |
| تعداد درخواست‌ها و نامزدهای دریافت کرسی پژوهشی | ۳۶ |
| تعداد کرسی‌های مصوب | ۱۲ |
| تعداد مقالات چاپ شده ISI | ۸۸ |
| تعداد مقالات چاپ شده علمی و پژوهشی | ۲۰ |
| تعداد مقالات ISI تعهد شده در سال | ۱۲۰ |
| تعداد ثبت اختراعات تعهدشده | ۱ |
| تعداد کتاب‌های چاپ‌شده | ۳ |
| تعداد مقالات کنفرانس | ۳ |
اعطای گرنت پژوهشی
وی یکی دیگر از برنامه‌های صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور را اعطای گرنت دانست و اظهار کرد: در راستای حمایت بیشتر از ارتقای کیفیت علمی در مراکز علمی کشور و جذب و نگهداشت فارغ‌التحصیلان ایرانی مقطع دکتری که از ۱۰۰ دانشگاه معتبر دنیا فارغ‌التحصیل شده باشند و پروژه‌های تحقیقاتی پیشنهادی ایشان منطبق با اولویت‌های تحقیقاتی کشور مصوب شده باشد، می‌توانند از این گرنت تا سقف یک میلیارد ریال استفاده کنند.
رییس صندوق حمایت از پژوهشگران تعداد گرنت‌های اعطا شده در سال ۹۵ را ۹۴ مورد اعلام کرد و ادامه داد: در سال ۹۵ تعداد ۳۳ درخواست ارسال شد که از این تعداد ۲۲ درخواست مورد تایید این صندوق قرار گرفت.
| عنوان | سال ۱۳۹۵ |
| تعداد درخواست‌ها و نامزدهای دریافت گرنت | ۳۳ |
| تعداد گرنت‌های مصوب | ۲۲ |
| تعداد مقالات چاپ شده ISI | ۹۵ |
| مقالات چاپ شده علمی و پژوهشی | ۱۰ |
| تعداد مقالات ISI تعهد شده | ۴۴ |
| ثبت اختراع انجام شده | ۳ |
| خاتمه یافته | ۶ |
حمایت از طرح‌های تحقیقاتی دوره دکتری
ضرغام با اشاره به حمایت‌های صندوق از طرح‌های تحقیقاتی دوره دکتری گفت: طرح‌های تحقیقاتی دوره دکتری دریافتی به این صندوق از هزار و ۶۲۷ طرح در سال ۹۴ به ۳ هزار و ۴۳۱ طرح در سال ۹۵ افزایش یافت که از این تعداد طرح در سال ۹۵، تعداد هزار و ۱۰۲ طرح مصوب شد. از این تعداد ۳۲۶ طرح با حمایت این صندوق خاتمه یافته است.
| سال | تعداد طرح‌های دریافتی | تعداد طرح‌های مصوب | تعداد طرح‌های خاتمه یافته |
| ۱۳۹۴ | ۱۶۲۷ | ۷۱۷ | ۲۶۴ |
| ۱۳۹۵ | ۳۴۳۱ | ۱۱۰۲ | ۳۲۵ |
وی حمایت از طرح‌های دوره پسا دکتری را از دیگر اقدامات این صندوق نام برد که به این شرح است:
| سال | مجموع طرح‌های دریافتی | مجموع طرح‌های مصوب | مجموع‌تعهدات‌تفاهم‌نامه‌ای | ارزش ریالی طرح‌های مصوب |
| ۱۳۹۴ | ۱۶۶ | ۱۰۱ | ۵۱۵ | ۳۰ میلیارد و ۳۰۰ میلیون ریال ۳۰۳۰۰۰۰۰۰۰۰ |
| ۱۳۹۵ | ۳۸۴ | ۲۰۴ | ۲۵۰ | ۶۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون ریال ۶۱۲۰۰۰۰۰۰۰۰ |
رییس صندوق حمایت از پژوهشگران تعداد حمایت از رساله دکتری تعهد شده در تفاهم‌نامه‌ها را ۲۱۵ رساله دانست و ادامه داد: در سال گذشته تعداد ۷۱۱ رساله به این صندوق ارسال شد که از این تعداد ۱۰۲ طرح با ارزش ۷ میلیارد و ۳۰۲ میلیون ریال مصوب شد. این در حالی است که در سال ۹۴ تنها ۶ رساله در قالب تفاهم‌نامه به تصویب این صندوق رسید.
ضرغام با بیان اینکه ۲۶ درصد طرح‌های مصوب صندوق حمایت از پژوهشگران متعلق به پژوهشگران و فناوران استان تهران و ۷۴ درصد متعلق به پژوهشگران و فناوران سایر استان‌ها بوده است، گفت: ۶۲ طرح با حمایت صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران ثبت پتنت بین‌المللی شدند و با توجه به گسترش فعالیت‌های کارگروه ثبت اختراع صندوق و افزایش کارگزاری‌های صندوق در سال ۱۳۹۵ تمام طرح‌های ارسالی با USPTO بدون اصلاح و در مرحله اول پتنت شدند.
به گفته وی، ۲۴ درصد طرح‌های پژوهشی مصوب مربوط به اساتید با مرتبه علمی استاد، ۲۶ درصد مربوط به دانشیاران و ۵۰ درصد مربوط به استادیاران دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی سراسر کشور بوده است. همچنین پژوهشگران با مرتبه علمی استادی علاوه بر دریافت حمایت در طرح‌های پژوهشی، از کرسی‌ها، گرنت‌ها و هدایت طرح‌های پسا دکتری نیز بهره‌مند می‌شوند.
دیپلماسی فناوری
رییس صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران دیپلماسی علم و فناوری را از دیگر زمینه‌های اجرایی این صندوق نام برد و گفت: بر این اساس با امضای تفاهم‌نامه‌ای با بنیاد پژوهش‌های بنیادین روسیه (RFBR) فراخوان پذیرش پروژه‌های تحقیقاتی اعلام شد.
وی با بیان اینکه بر اساس این توافق هزینه‌های تحقیقاتی به صورت مشترک و با سهم مساوی از طرف ایران و روسیه پرداخت می‌شود، ادامه داد: ریاضیات، شیمی، علوم مواد، علوم اعصاب، فیزیک هسته‌ای، علوم زمین با تاکید بر دریای خزر و قطب جنوب، علوم زیستی، علوم انسانی و اجتماعی، مبانی علوم مهندسی، علوم فضایی و کامپیوتر، نرم افزار و شبکه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات از جمله زمینه‌های همکاری مشترک صندوق با بنیاد پژوهش‌های بنیادین روسیه است.
| تعداد طرح‌های دریافتی | ۱۲۲ |
| تعداد طرح‌های مصوب | ۱۸ |
| هزینه سالانه مصوبات -سهم ایران | ۴۵۰ هزار دلار |
| هزینه سه ساله مصوبات- سهم ایران | یک میلیون و ۳۵۰ هزار دلار |
ضرغام خاطرنشان کرد: علاوه بر آن مقرر شده است که در رابطه با تعادل زیستی دریای خزر پروژه تحقیقاتی مشترک چندجانبه‌ای تعریف شود و همچنین به تناسب روابط تاریخی و فرهنگی ایران و روسیه نیز پروژه تحقیقاتی تعریف خواهد شد.
وی همکاری این صندوق با آکادمی علوم چین را از دیگر فعالیت‌های بین‌المللی این صندوق نام برد و اظهار کرد: این همکاری در چارچوب تفاهم‌نامه‌ای با عنوان Foundation Science Road Silk (بنیاد علم جاده ابریشم) شکل گرفته و فراخوان اول آن در سه زمینه علمی فناوری نانو، علوم شناختی و انرژی‌های تجدیدپذیر اعلام شد.
تعداد پروژه‌های مصوب و تعهدات مالی صندوق در خصوص فراخوان اول این همکاری به این شرح است:
| تعداد طرح‌های دریافتی | ۲۲ |
| تعداد طرح‌های مصوب | ۵ |
| تعداد کارگاه‌های مصوب | ۴ |
| هزینه سالانه مصوبات فوق (سهم ایران) | ۱۶۵ هزار دلار |
| هزینه سالانه مصوبات فوق | ۴۱۵ هزار دلار |
وی در عین حال از امضای تفاهم‌نامه جدیدی میان این صندوق با آکادمی علوم چین خبر داد و اظهار کرد: بر این اساس مقرر شد در فراخوان سال ۱۳۹۶ حوزه‌های همکاری میان این دو نهاد در حوزه‌های فناوری نانو، علوم شناختی، انرژی‌های تجدیدپذیر، مواد پیشرفته، هوش مصنوعی، مهندسی پزشکی و علوم آب افزایش یابد، ضمن آنکه سقف حمایت سالیانه به ازای هر پروژه تحقیقاتی ۴۰ هزار دلار تعیین شده است.
ضرغام با اشاره به همکاری این صندوق با بنیاد پژوهش آلمان (DFG) ادامه داد: پیرو امضای تفاهم‌نامه‌ای با این بنیاد، همکاری مشترک از سال ۱۳۹۵ عملیاتی شد که در این راستا کارگاه مشترک «بررسی واکنش زیست‌بوم‌های ساحلی خلیج فارس نسبت به عوامل استرس‌زای زیست محیطی» در جزیره کیش به مدت ۴ روز برگزار شد. در این کارگاه ۱۵ استاد برجسته آلمانی در کنار اساتید و پژوهشگران برتر ایرانی به تبادل تجربه و تدوین پروژه‌های مشترک پژوهشی پرداختند.
وی تاکید کرد: هم‌اکنون همکاری‌های ناشی از این کارگاه ادامه دارد و پروپوزال‌های طرح‌های تحقیقاتی در حال تدوین است.
رییس صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران با اشاره به همکاری با موسسه بین‌المللی تحلیل کاربردی سیستم‌ها (یاسا) اضافه کرد: شورای حکام یاسا نسبت به عضویت صندوق در سال ۱۳۹۵ اظهار تمایل کرد و تاکنون سه کارگاه در حوزه‌های آب، ریسک و تاب‌آوری و انرژی به صورت مشترک با تیم‌های پژوهشی یاسا در ایران برگزار شده و پروژه‌های مشترک در دست تدوین است. ضمن آنکه اعزام ۵ پژوهشگر ایرانی به یاسا در کمیته بین‌الملل صندوق جهت انجام فرصت مطالعاتی تصویب شد.
وی همکاری با شورای جهانی پژوهش (GRC) را از دیگر نهادهای همکاری در سطح بین‌الملل دانست و گفت: شورای جهانی پژوهش سازمان بین‌المللی و متشکل از سران بنیادهای علم دنیا است و هدف آن بهبود ارتباط و همکاری میان بنیادهای علم دنیا، ارتقا و ترویج اشتراک اطلاعات و بهترین شیوه‌های همکاری تحقیقاتی، فراهم کردن فضایی برای جلسات منظم سران بنیادهای علم، استفاده از فرصت‌ها و توجه به دغدغه‌های مشترک در حمایت از امر پژوهش و آموزش و ارائه راهکار برای مؤسساتی که قصد ایجاد چشم‌اندازی جهانی در زمینه پژوهش دارند، تعریف شده است.
ضرغام با تاکید بر اینکه صندوق حمایت از پژوهشگران در سال ۱۳۹۵ به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران در اجلاس منطقه‌ای سالیانه این شورا در کشور هند شرکت کرد، افزود: در این جلسه صندوق به عضویت رسمی این شورا با هدف ارتباط مستمر با تمام بنیادهای مطرح علم دنیا درآمد.
گردش مالی صندوق در سال گذشته
رییس صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران با ارائه گزارشی از گردش مالی این صندوق، گفت: در سال ۱۳۹۵ میزان اعتبارات این صندوق حدود ۵۷۸ میلیارد و ۷۰۶ میلیون ریال بوده است که از این میزان ۵۲۳ میلیارد و ۷۴۹ میلیون آن در جهت حمایت از پژوهش و فناوری هزینه شد.
به گفته وی، در سال گذشته میزان گردش مالی این صندوق حدود ۱۱۰۲ میلیارد و ۴۵۵ میلیون ریال بوده است.
