نهم شهریورماه یادآور آسیب‌دیدنِ گروهی از یوزهای ایرانی در شهرستان بافق یزد است. در روز 9 شهریور 1373 یک یوزپلنگ ماده به‌همراه سه تولۀ خود در اطراف نخلستان‌های شهرستان بافق توسط مردم محلی محاصره شد وبه‌خاطر ضربات سنگ و چوبی که به سویش پرتاب می‌شد، فرار کرد اما سه توله او گرفتار آن ضربات باقی ماندند.درپی این حادثه مأموران محیط‌زیست بافق که توسط یکی از شاهدان از ماجرا مطلع شدند در محل حاضر شدند اما متأسفانه با لاشه بیجان دو توله و بدن زخمی تولۀ سوم مواجه شدند.
تولۀ سوم در یزد به کمک دامپزشک به‌صورت سطحی درمان شد و برای نجات از مرگ به تهران انتقال پیدا کرد.
طبق گزارش‌های محیط‌بانان شهرستان بافق، ماده‌یوزِ مادر، هر روز به نزدیکی شهر و نخلستان آمد تا توله‌های خود را جستجو کند اما بعد از یک هفته جستجوی ناکام، دیگر در محیط دیده نشد.
ماریتا در پارک پردیسان
تولۀ نجات‌یافته از مرگ، «ماریتا» نام گرفت و بعد از مدتی بهبود پیدا کرد و تا دی‌ماه ۱۳۸۲ در پارک پردیسان تهران نگهداری شد و در همان‌جا بعد از ۹ سال مُرد…
ماریتا بازمانده‌ای از آن خانواده بود که به دلیل تنهایی و نداشتن جفت، هرگز نتوانست کمکی به رفع انقراض یوزپلنگ ایرانی کند.
یوزپلنگ ایرانی یکی از درمعرض‌خطرترین حیوانات جهان است. بر اساس آمارهای ارائه‌شده، امروزه در حدود 50 یوز در بیش از ۱۰ زیستگاه در مناطق مختلف کشور زندگی می‌کند که بیشتر به بیابان‌های دشت کویر در نیمه شرقی کشور مثل پناهگاه حیات وحش میاندشت محدود می‌شود.
در سال 95 دور سوم پایش وضعیت یوزپلنگ ایرانی با هدف به‌روزرسانی پارامترهای جمعیتی و تأکید بر زادآوری آن، آغاز شده است.
برای کسب نتیجه بهتر، مناطق گسترده‌ای مثل پناهگاه حیات وحش میاندشت با وسعت 84000 هکتار در استان خراسان شمالی ، پارک ملی و منطقه حفاظت شده سیاه کوه با مساحت 205000هکتار ، پناهگاه حیات وحش دره انجیر به وسعت 175000 هکتار در استان یزد و پناهگاه حیات وحش نایبندان با وسعت 1500000 هکتار در استان خراسان جنوبی مورد پایش قرار گرفته است.
در بررسی‌ها و عکس‌های به‌دست‌آمده از مناطق مورد پایش، 1 یوزپلنگ نر در پناهگاه حیات وحش میاندشت، 4 یوزپلنگ نر در پناهگاه حیات وحش دره انجیر و 2یوزپلنگ نر در پناهگاه حیات وحش نایبندان زندگی می‌کنند. تا چندی پیش هیچ یوزپلنگ ماده‌ای از جلوی دوربین‌های تله‌ای عبور نکرده یا عبور آن ثبت نشده بود اما در ماه‌های گذشته حین بررسی منطقه میاندشت توسط مؤسسه تصویر حیات وحش، یک ماده یوزپلنگ در این منطقه تصویربرداری شد..
انجمن یوزپلنگ ایرانی نهم شهریور ماه 1395 و با توجه به وضعیت نامناسب این حیوان درکشور، کمپینی تحت عنوان نامه نجات یوزپلنگ ایرانی ترتیب داد. در این نامه مشکلات یوزپلنگ عنوان شد و طی هفت بند پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت موجود این حیوان در معرض انقراض بیان شد.
نامه تنظیم‌شده از نهم شهریورماه 95 و همزمان با دهمین گرامیداشت روز ملی یوزپلنگ ایرانی به مدت یک ماه روی وبسایت www.cheetahday.com قرار گرفت. در این مدت 9511 حامی حقیقی،22 حامی حقوقی (لینک) و 25 چهره شناخته‌شده سیاسی، هنری و ورزشی از این کمپین حمایت کردند.
در ادامه پیگیری‌ها دو وزارتخانه صنعت ، معدن و تجارت و راه و شهرسازی نسبت به همکاری در حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اعلام آمادگی کردند و وزارت راه و شهرسازی اعلام داشت که یک میلیارد تومان بودجه جهت فنس‌کشی مسیر پرخطر مهاجرت یوزپلنگ آسیایی در استان سمنان اختصاص داده شده است که قرار است به زودی عملیات فنس‌کشی در این منطقه آغاز شود.
با این حال حفاظت از این حیوان ارزشمند و نمادین با معضلات زیادی درگیر است. برای چندسالی است که پروژه بین‌المللی حفاظت از یوز آسیایی برای خروج دامداران از دشت توران که یکی از زیستگاه‌های یوز است تلاش می‌کند. حضور دامداران و سگ‌های گله و به طبع آن گله‌های گرگ از مهم‌ترین تهدید یوزها در به دست آوردن طعمه و زیستگاه مناسب است. مطابق شنیده‌ها برای خرج این دامداران مبلغی در حد 800 میلیون تا 1 میلیارد تومان نیاز است، اما این مبلغ هنوز از سوی دولت، سازمان محیط زیست و … تامین نشده است. این در حالی است که مبلغ فوق کمتر از بودجه اجرای یک طرح ساده شهری در هر یک از شهرهای ایران است.
از جمله معضلات دیگر کم بودن تعداد یوزهای ماده و مشکل در زادآوری آن‌ها است. در چند سال گذشته یکی از موفق‌ترین یوزهای مادر در تصادف جاده‌ای در محور عباس‌آباد کشته شد. امروز زادآوری، یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی یوز ایرانی است. در این راستا تلاش‌هایی برای زادآوری و لقاح مصنوعی با کمک متخصصان خارجی انجام شده است. اما این تلاش‌ها به دلیل مشکلات مادی از سرعت کافی برخوردار نیست و با روند پیش روی، دور نخواهد بود روزی که یوز آسیایی به‌دنبال شیر و ببر برای همیشه از این سرزمین رخت بر بندد.
گزارش: غزال غضنفری