تمایز میان واقعیت و خیال چیست؟ اگر حس‌های ما که ورودی داده‌ها از محیط اطراف به مغز هستند را می‌توان فریب داد، از کجا متوجه شویم آنچه را تجربه می‌کنیم واقعیت است و نه حاصل خیال و وهم؟ این سوال تازه‌ای نیست. حدود سیصد سال قبل رنه دکارت نیز همین سوال را مطرح کرده بود. حالا تحقیقی جدید پاسخی را برای این پرسش پیشنهاد داده است. بر اساس نتایج این مطالعه مغز ما به‌طور دائم در حال مشاهده و بررسی داده‌های ورودی خود و مقایسه آن با انتظارات قبلی و سیستم باورهای پیشین و تجربه‌های قبلی می‌آزماید. زمانی که شخص تحت تأثیر بیماری‌های مختلف، یا داروهای توهم‌زا قرار می‌گیرد، عملاً این سازوکار ارزیابی و صحت سنجی درونی مغز دچار اختلال می‌شود و حاصل آن ایجاد توهم است. گاهی اوقات هم قدرت باورهای تعریف‌شده برای فرد به‌قدری است که وزن بیشتری نسبت به داده‌های دریافتی از محیط برای درک واقعیت پیدا می‌کند.
البته این مطالعه تنها تلاشی برای رسیدن به پاسخی فلسفی درباره واقعیت و خیال نیست. بلکه می‌توان آن را گامی مهم برای شناسایی بهتر و حرکت در مسیر درمان بیماری‌هایی همچون شیزوفرنی و سایر اختلالات روانی ارزیابی کرد.
یکی از محققان این طرح از دانشگاه یل، توضیح می‌دهد که مغز ما به‌طور دائم دچار خطاهایی در تشخیص واقعیت می‌شود. به گفته او تحقیقات زیادی دراین‌باره انجام‌شده است برای مثال، بر اساس آزمایشی که در دهه 1980 صورت گرفته بود وقتی به‌طور مکرر تصویر مشخصی به شرکت‌کنندگان نمایش داده می‌شد و همراه با آن صدای بوق ویژه‌ای برای آن‌ها پخش می‌شد، نوعی رابطه میان تصویر و صدا برای مخاطبان آزمایش ایجاد می‌شد و دفعات بعد وقتی تصویر بدون پخش صدا نمایش داده می‌شد آن بازهم صدای بوق را می‌شنیدند.
نمونه‌های بسیاری ازاین‌دست وجود دارد. به گفته محققان این رویدادها زمانی اتفاق می‌افتد که مغز در صحت سنجی رویدادها اعتبار بیشتری به تجربه‌های قبلی نسبت به سیگنال‌های ورودی حسی خود می‌دهد.
این نکته مهمی است که زمانی که پای برداشت ما از جهان اطراف به میان می‌آید گاهی دستگاه‌های فکری، اعتقادات و باورها می‌تواند بر واقعیت‌های فیزیکی بیرون غلبه پیداکرده و تصویری قابل‌انتظار اما نه الزاماً منطبق با واقعیت بیرونی را برای ما ترسیم کند.
در این تحقیق که به‌نوعی بازسازی مدرن تحقیق دهه 1980 که در بالا اشاره شد به شمار می‌رود، محققان گروه‌های مختلف ازجمله افرادی که ازنظر فیزیک و روانی سالم ارزیابی می‌شدند، افراد دچار شیزوفرنی و افرادی که ادعا می‌کردند دارای توانایی‌های روانی بوده و صداهای دیگری را می‌شنوند را مورد آزمایش قرار داده و رفتار عصبی مغز آن‌ها را زیر نظر گرفتند.
این تحقیق هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و باید بر روی افراد بیشتر و با زمینه‌های دیگر تکرار شود. درصورتی‌که سازوکار این رفتار درونی مغز به‌درستی درک شود، شاید بتوان از آن برای درمان کسانی که از بیماری‌هایی که بااحساس توهم همراه است، استفاده شود.
–
پوریا ناظمی
منبع: Science
No tags for this post.