در طول ربع قرن حضور این تلسکوپ در فضا، از زمان راه‌اندازی آن در 24 آوریل سال 1990 میلادی تا کنون، موفق شد دید خاصی نسبت به کیهان و بینش استثنایی در مورد جهان ارائه کند. اما مواقعی در این سال‌ها نیز وجود داشت که علی‌رغم چند دهه کار و صرف میلیاردها دلار هزینه، به طور ناگهانی مشکلی در عملکرد ایجاد شده و نگرانی‌هایی از بابت شکست پروژه به وجود می‌آمد. اما هابل با غلبه بر آن موانع، هم از لحاظ بازخورد علمی و هم تاثیر بر مردم، به یکی از موفق‌ترین تلسکوپ‌های ساخته شده تا به امروز تبدیل شد.
تلسکوپ فضایی هابل در اصل برنامه ریزی شده بود که در سال 1983 در مدار زمین قرار بگیرد اما پروژه با تاخیر فنی و مشکل بودجه چند سالی عقب افتاد. تا اینکه در سال 1990 توسط شاتل دیسکاوری در مدار گردش قرار گرفت. مدت کوتاهی پس از پرتاب تلسکوپ، تیم علمی متوجه شدند که تصاویر دریافتی آنها تار هستند و معلوم شد که ضخامت آینه تلسکوپ اندکی اشتباه انتخاب شده و در جای مناسب خود قرار نگرفته است و همین مورد به شدت کارایی آن را کاهش داده است. نقص به وجود آمده در واقع به دلیل اشتباه تجهیزات آزمایشی مورد استفاده در ساخت و ساز آینه است.
در سال 1993، اولین ماموریت تعمیر هابل آغاز و سخت افزاری روی آن نصب شد که می‌توانست آینه را تنظیم کند، به این ترتیب تلسکوپ به سرعت به پتانسیل کامل عملکرد خود رسید و عملیات رصد آغاز شد. هابل اولین تلسکوپی است که می‌توان آن را در فضا تعمیر کرد و تا کنون حدود چهار تعمیر اصلی روی آن صورت گرفته است.
تلسکوپ هابل با آغاز ماموریت خود اطلاعات جدید در هر مقیاس و اندازه‌ای، از منظومه شمسی و کل جهان ارسال کرد. هابل همچنین چهار قمر جدید در اطراف پلوتون، شناسایی کرد و نشان داد که کهکشان‌ها اغلب با هم برخورد می‌کنند و ادغام می‌شوند، به این ترتیب محاسبات انجام شده برای اندازه‌گیری سن جهان را نیز بهبود بخشید.
در اوایل سال 2003، هابل بیش از یک دهه اطلاعات ارزشمند و تصاویر زیبا ارائه کرده بود. در همان سال، هابل می‌توانست بازنشسته شود و برچسب موفق‌ترین تلسکوپ فضایی را یدک بکشد اما ماموریت اضافه کردن دو ابزار جدید و تعمیر دو ابزاری که کارکردشان متوقف شده بود طرح‌ریزی شد. در این ماموریت با تعویض بخش‌هایی از تلسکوپ فضایی، کارایی آن به میزان زیادی افزایش یافت و صفحات خورشیدی تلسکوپ فضایی که آسیب دیده بودند، تعویض شدند. منبع تغذیه نیروی الکتریکی که انرژی تلسکوپ را فراهم می‌کرد به کلی تعویض شد و برای این کار برق تلسکوپ فضایی برای اولین بار در فضا قطع شده و ارتباطش با مرکز کنترل و فرماندهی روی زمین متوقف شد. همچنین در این ماموریت، دوربین فروسرخ NICMOS که به دلیل مشکل سیستم خنک‌کننده بی استفاده مانده بود، تعمیر و راه‌اندازی شد. علاوه بر همه این اصلاحات مهندسان ناسا دوربین بسیار قوی جدید خود موسوم به دوربین پیشرفته نقشه برداری را روی تلسکوپ فضایی نصب کردند. عکس‌های خارق العاده این دوربین، تا مدت‌ها مورد بحث مجامع علمی جهان بود.
ماموریت تعمیر پنجم و نهایی هابل در سال 2009 انجام شد. این ماموریت پر از تماس‌هایی بود که نزدیک شدن به وقوع یک فاجعه را پیش‌بینی می‌کردند، مانند وقتی که پیچ نگه دارنده نرده مخصوص دستگیره شل شده بود و مانع از دسترسی فضانوردان به یکی از ابزار‌های مورد نیاز برای تعمیر آن می‌شد.
در نهایت ، این ماموریت نیز با موفقیت به اتمام رسید و فضانوردان دو ابزار جدید را نصب ، دو ابزار شکسته را تعمیر و باتری‌های جدید، ژیروسکوپ جدید و یک رایانه علمی را جایگزین کردند، و به این روش طول عمر هابل را افزایش دادند. امروزه، این تلسکوپ همچنان یکی از قدرتمند ترین تلسکوپ‌های فضایی جهان است.
چه چیزی در انتظار هابل است؟
بولدن در مراسم رونمایی از تصاویر دریافتی گفت: «صادقانه بگویم، ما هرگز تصور نمی کردیم که تلسکوپ به اندازه این مدت طولانی عمر کند. پیش‌بینی برای عمر هابل حداکثر 15 سال بود. واقعیت این که ما هنوز بعد از گذشت یک ربع قرن می‌توانیم از آن استفاده کنیم به لطف قهرمانان هابل است، کسانی که هرگز آنها را نخواهید شناخت.»
در روز پنج شنبه ( 23 آوریل)، ناسا تصویر سالگرد رسمی خود را برای جشن 25 سالگی هابل پرده‌برداری کرد که یک تصویر خیره کننده از منطقه‌ای در فضا است و می تواند به ستاره شناسان در مورد چگونگی تشکیل خوشه‌های ستاره ای در جهان را آشکار کند. این چشم انداز کیهانی شامل ابرهای گازی رنگارنگ و خیره کننده، ستاره‌های جواهر مانند است. هنگامی که این تصویر در معادله زیبایی به علاوه علم جایگذاری می‌شود، می‌توان به وضوح دریافت که هیچ ابزار علمی در زمین، و یا در مدار زمین وجود ندارد که بتواند با تلسکوپ هابل رقابت کند.
مدیر ناسا چارلز بولدن در این مراسم گفت: «حتی خوشبین‌ترین فرد در سال 1990 نمی‌توانست پیش‌بینی کند که هابل اخترفیزیک و کتاب‌های علوم سیاره‌ای را وادار به بازنویسی کند. ربع قرن بعد، هابل درک ما از جهان و جایگاه ما در آن را تغییر داده است.»
بولدن گفت: «با همین سرعت فعلی، هابل 10 ترابایت داده جدید در سال تولید می‌کند که برای پر کردن کل مجموعه‌‌های کتابخانه کنگره ملی آمریکا کافی است.» کتی فلاناگان، مدیر موقت موسسه علوم تلسکوپ فضایی در بالتیمور، که برنامه‌ریزی علوم مرتبط با هابل را بر عهده دارد، در این مراسم اظهار کرد که دانشمندان با استفاده از داده های تلسکوپ هابل نزدیک به 13000 مقالات علمی تولید کرده‌اند.
هفته گذشته، ناسا میزبان سمپوزیوم هابل برای بحث در مورد نتایج علمی بزرگ این تلسکوپ و آژانس فضایی نیز میزبان مباحث پیرامون حوادث هابل با مطبوعات و عموم مردم بودند و همچنین جمعه شب نیز جشنی به افتخار بسیاری از افرادی که هابل را ساخته‌اند تا به صورت آنچه که امروز هست دربیاید، برگزار شد. تعداد کمی از دیگر پروژه‌های ناسا چنین ستایش و استقبال عمومی به دست آورد‌ه است.
تلسکوپ هابل؛ انهدام یا ابقا؟
تلسکوپ هابل برای رسیدن به موقعیت فعلی خود در اوج موفقیت از بسیاری از شکست‌‌ها عبور کرده است.
اما نهایتا ارسال داده توسط هابل روزی متوقف خواهد شد، اما تا امروز، ناسا هیچ تاریخ دقیقی برای انهدام آن اعلام نکرده است زیرا با اینکه بیش از پنج سال از آخرین تعمیر آن می‌گذرد اما عملکرد رصد توسط آن بهتر از حد انتظار ادامه دارد.
در حال حاضر، اعضای تیم هابل در حال کمک به حفظ تلسکوپ حداقل تا سال 2020 هستند. اگر هابل بتواند به این هدف برسد، با تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا، که قرار است در سال 2018 به فضا ارسال شود هم همپوشانی خواهد داشت.
در حالی که تلسکوپ هابل بیشتر نور مرئی و اشعه ماورای بنفش را تشخیص می‌دهد، تلسکوپ فضایی 8800000000 دلاری جیمز وب می‌تواند نور مادون قرمز را نیز تشخیص دهد و حتی تصاویر عمیق‌تری از جهان را نسبت به هابل ارسال کند. تلسکوپ جیمز وب یک آینه بزرگتر با عرض 21.3 فوت (6.5 متر) ، در مقایسه با آینه هابل 7.9 فوتی (2.4 متری) دارد و دوربین آن نیز قوی‌تر خواهد بود. و با این حال، فکر کردن در مورد اینکه چگونه تلسکوپ‌های آینده خواهند توانست جای خالی هابل را پر کنند دشوار است.
تلسکوپ هابل نمی‌تواند مدار چرخش خود را برای همیشه حفظ کند و اگر تنها رها شود، به احتمال زیاد در اواسط یا اواخر سال 2030 به سمت زمین سقوط کرده و نابود می‌شود. مقامات رسمی ناسا می‌گویند که آنها اجازه نمی‌دهند هابل به صورت کنترل نشده وارد جو زمین شود زیرا ممکن است مردم روی زمین در اثر سقوط قطعات آن صدمه ببینند. بنابراین آژانس فضایی تنها دو گزینه دارد؛ یکی هدایت هابل به سمت تخریب ایمن بر فراز اقیانوس آرام است و گزینه دوم می‌تواند ارتقای مدار تلسکوپ به یک مدار بالاتر و احتمالا بازسازی بار دیگر آن باشد.
با این حال سرنوشت نهایی هابل همچنان نامشخص باقی مانده است، به این دلیل که هیچ کس نمی‌تواند با اطمینان تعیین کند که هابل تا چه زمانی به تولید علم مفید ادامه خواهد داد.
بیست و پنج سال پس از استقرار تلسکوپ فضایی هابل در مدار زمین، برگزاری جشن تولد آن قطعا برای یادبود آن نیست. زیرا هابل در حال حاضر عملکرد بهتری نسبت به زمانی که ماموریتش آغاز شد دارد و هیچ نشانه‌ای از کم شدن توان عملکرد آن دیده نمی‌شود. در حقیقت ممکن است که این تلسکوپ با وجود پیشرفت‌هایی که تا به امروز داشته، هنوز به اوج موفقیت خود نرسیده باشد.
No tags for this post.