به گزارش سیناپرس به نقل از خبرگزاری ایسنا، دکتر فریدون عزیزی، رئیس پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به ارزیابی زیرساخت‌های علمی و پژوهشی و تحقیقات پزشکی پرداخت و گفت: آنچه که باید اذعان داشت استعدادهای بسیار قابل توجه جوانان ایرانی برای کسب دانش و توسعه علوم و فناوری است.
وی افزود: محیط رشد، افزایش دانشگاه‌ها، موسسات آموزش عالی، مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده‌های مختلف زیرساخت‌های مناسب علمی و پژوهشی و تحقیقات را در همه رشته‌ها از جمله پزشکی فراهم کرده است.
وی ادامه داد: واقعیت این است که توسعه خارق‌العاده آموزش کشور سبب شده است که ما در آموزش عالی رتبه‌های ۱۰-۴ بین‌المللی را داشته باشیم یعنی به نسبت جمعیت کشورمان در سال‌های اخیر تعداد زیادی کارشناس ارشد، دکترای علوم، متخصص و فوق تخصص تربیت کرده‌ایم.
عزیزی تصریح کرد: اما مشکل اصلی این است که نتوانسته‌ایم از این دانشمندان به نحوی استفاده کنیم که بتوانند دانش خود را توسعه دهند، مشکلات کشور را شناسایی و حل کنند و بتوانند نوآوری داشته باشند. حتی در بخش تولید مقالات علمی سطح بالا نیز در چند سال گذشته رشدی نداشته‌ایم.
رئیس پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: رسیدن از رتبه ۵۴ تولید علم در جهان در ۲۰ سال پیش به حدود ۲۰ در سال‌های اخیر بسیار موفقیت آمیز بوده است؛ ولی اگر رتبه کشورمان را در ISI دنبال کنیم، متاسفانه در چند سال گذشته بهبودی را نشان نمی‌دهد. بدیهی است در مخزن SCOPUS که مجلات داخل کشور را نیز شامل می‌شود، رتبه‌بندی داریم. این مشاهدات را باید با دقت بررسی کرد، چه علتی برای توقف رشد ما وجود دارد؟
عدم داشتن تولیت واحد و مقتدر تحقیقات
وی با بیان اینکه نداشتن تولیت واحد و مقتدر تحقیقات از مهم‌ترین دلایل این عدم رشد است، اظهار کرد: همچنین بودجه تحقیقاتی اندک کشور از دیگر مباحثی است که به حوزه تحقیق و پژوهش لطمه وارد کرده است.
عزیزی تصریح کرد: افزایش درصد بودجه تحقیقات از ۰.۱۵ درصد به ۰.۵۸ درصد تولید ناخالص داخلی در ۳۰ سال گذشته رشد بسیار کمی را نشان می‌دهد. از برنامه سوم توسعه کشور تاکنون در همه برنامه‌های پنج ساله درصد تحقیقات از تولید ناخالص داخلی ملی ۲ درصد و بیشتر در نظر گرفته شده؛ ولی هیچ‌گاه تحقق نیافته است.
رئیس پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: مقام معظم رهبری به دفعات مسؤولین را به این موضوع مهم توصیه و هشدار داده‌اند و آنها را از رکود علمی و توقف تولیدات علمی برحذر داشته و پیشنهاد کرده‌اند که سهم اعتبارات پژوهشی ۳ تا ۴ درصد افزایش یابد.
وی افزود: طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ۶ سال گذشته سهم بودجه تحقیقاتی کشور از تولید ناخالص داخلی از ۵۸ درصد در سال ۱۳۹۱ به ۳۹ درصد در سال ۱۳۹۶ کاهش یافته است. این امر کمی توجه سیاستگذاران و برنامه‌ریزان را به امر پژوهش نشان می‌دهد. حال آنکه برای رسیدن به خوداتکایی، استقلال در همه شئون اقتصادی، اجتماعی، سلامت و … نیاز به پرورش محقق، تحقیقات مناسب و نوآوری داریم که جز با توجه به امر پژوهش و تولید نظام نوآوری امکان‌پذیر نیست.
نقش تفکر و خلاقیت در نظام آموزشی کشور
عزیزی در ادامه با اشاره به تفکر و خلاقیت در نظام آموزشی کشور، اظهار کرد: مغز انسان در اوان کودکی سامان می‌یابد و آینده فرد در گرو یافته‌های سنین و به‌ویژه دوره‌های پیش‌دبستانی است. مواردی مانند داوری، استدلال، نظم منطقی، تفکر، اخلاق و نوآوری در دوران کودکی شکل و قوام می‌یابد و گفتمان رایج در نظام‌های تعلیم و تربیت عصر حاضر است.
رئیس پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: در کشور ما این امر با توجه به ساختار آموزشی و به ویژه در دوره پیش دبستانی، با مشکلاتی همراه است و در دوره دبستان نیز تاکید بر حفظ مطالب کتب درسی و سپس تحویل آنها در قالب امتحانات چهارجوابی و یا تشریحی برای آماده سازی کودکان برای موفقیت در کنکور است. این امر تقریبا بدون تغییر در متوسطه اول و دوم تکرار و ادامه آن در دانشگاه پیگیری می‌شود.
وی تصریح کرد: این درحالی است که امروزه در بسیاری از کشورها، آموزش توام با پژوهش است و با توجه به نقش اصلی معلم که همانا شناسایی استعدادها و پرورش آنهاست، سرفصل‌های درسی و کتب آموزشی با توجه به این هدف تدوین می‌شود.
عزیزی با بیان اینکه در نظام آموزشی کشور ما تاکید عمدتا بر آموزش بوده و پژوهش، تفکر و خلاقیت نقش اندکی را دارند، گفت: در این نظام، نوآوری به عنوان یک رکن اساسی شناخته نشده و لذا دانش‌آموزان و حتی دانشجویان به این مسیر رهنمون نمی‌شوند. به عبارت دیگر نظام آموزشی کشور "حافظه محور" است و "خلاقیت" را تقویت نمی‌کند. نظام آموزشی کشور به تغییرات عمیق و اساسی از معلومات به مقدورات، از مقطع دبستان تا دانشگاه‌ها نیاز دارد. لزوم آموزش تفکر محور، کنجکاوانه و پرسشگرانه به جای "حفظ کردن" به شدت احساس می‌شود.
ضرورت ایجاد نظام نوآوری
رئیس پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی همچنین به ایجاد نظام نوآوری اشاره کرد و افزود: با توجه به این که در سیاست‌های کلان علم، فناوری و سلامت ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، موضوع پژوهش مطرح شده است، نظام نوآوری محور اصلی این سیاست بوده و تمام اقدامات باید مبتنی بر طراحی و اجرای این نظام باشد.
وی تصریح کرد: نظام نوآوری پژوهش باید به گونه‌ای طراحی شود که اصول مشخصی در آن نهادینه شده و به شکل پویا و مداوم فعالیت کند.
عزیزی با اشاره به این اصول، ادامه داد: ظرفیت نوآوری و تحقیق و توسعه باید در تمام بخش‌های مرتبط با علوم و ارائه خدمات نهادینه شود، همچنین تمام دست اندرکاران اصلی اعم از سیاست گذاران، برنامه‌ریزان، تسهیل‌گران و ارائه‌دهندگان خدمات به انتقال و انتشار دانش بپردازند، از طرفی باید برنامه‌های توانمندسازی نقش آفرینان هر بخش نظام نوآوری در همان بخش طراحی شده باشد و نوآوری در هر بخش موجب ارتقاء و بهبود خدمات شود.
تولیت واحدی برای سیاستگذاری و ارزشیابی تحقیقات نداریم
رئیس پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اظهار کرد: به طور مثال نوآوری در نظام سلامت باید منجر به ارتقای سلامت و کاهش هزینه‌های سلامت (در سه حوزه پیشگیری، تشخیص و درمان) و بهبود اقتصاد در معیشت شود.
وی در ادامه در پاسخ به این سوال که در کشومان شوراها، ستادها و کمیسیون‌های زیادی برای سیاستگذاری و راهبری نظام دانش و فناوری وجود دارند. به نظر شما این نهادها تا چه میزان در راهبری و هدایت نظام علم و فناوری در کشور توفیق داشته‌اند؟ اظهار کرد: با تشکر و سپاس از فعالیت‌های شوراها، ستادها و کمیسیون‌هایی که برای سیاستگذاری و راهبری نظام دانش و فناوری وجود دارند، اما باید اذعان کرد که کشور ما فاقد یک تولیت مقتدر برای علم و فناوری است.
عزیزی افزود: در حال حاضر تولیت واحدی برای نظریه‌پردازی، سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، نظارت و ارزشیابی تحقیقات در کشور وجود ندارد. امور پژوهشی در وزارتخانه، موسسات و نهادها به طور مجزا و با اهداف راهبردی و راهکارهای متفاوت برنامه ریزی می‌شود.
رئیس پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: ارزشیابی امور تحقیقاتی درون هر سازمان طراحی می‌شود که اکثرا کامل نیست و ارزشیابی کلان و بیرونی پژوهش‌های کشور وجود ندارد. نبودن تولیت واحد و مقتدر در امور علم و فناوری کشور مانع از تحول راهبردی در پژوهش با رویکرد نظام نوآوری شده است.
وی ادامه داد: در دو دهه اخیر تلاش برای افزایش کمی و تولید علم با تاکید بر تولید مقالات علمی صورت گرفته که رتبه ایران را در تولید کمی مقالات و در پایگاه معتبر ISI از رتبه ۵۴ به حدود ۲۵-۲۲ در سال‌های اخیر رسانده و در پایگاه اسکوپوس که بسیاری از مقالات مندرج در مجلات فارسی و انگلیسی زبان داخل کشور را نیز در سامانه خود دارد، رتبه‌های ۱۸-۱۶ به دست آمده است.
پژوهش‌ها در جهت حل مسائل کشور نیست
عزیزی با بیان اینکه از نظر ارجاعات به مقالات علمی، ایران جایگاه مناسبی ندارد و رتبه‌های ۴۰-۳۵ را احراز می‌کند، گفت: همچنین به نظر نمی‌رسد که بسیاری از پژوهش‌های انجام شده در ایران جهت حل مسائل علمی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سلامت کشور به کار گرفته شده و در رفع مشکلات موثر بوده باشد.
رئیس پژوهشکده غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: به همین جهت اگر چه رتبه ایران در Tertiary education (آموزش عالی و تخصصی) در سال‌های ۲۰۱۶-۲۰۱۴ بین دهم تا چهاردهم بوده است؛ ولی به دلیل کاستی در اشاعه، انتشار و بکارگیری علم فارغ‌التحصیلان و عدم اثرگذاری آن در حل مسائل و مشکلات کشور، رتبه نهایی ایران در شاخص نوآوری (Innovation index) در رده‌های ۱۲۱ و ۹۶ جای می‌گیرد.
وی تاکید کرد: درواقع این مباحث لزوم ایجاد تولیت واحد در سیاستگذاری و راهبری علم و فناوری کشور را به وضوح نشان می‌دهد.
عزیزی اظهار امیدواری کرد: کشور بتواند سیر صعودی خود را در تولید علم ادامه دهد، خلاقیت و تفکر در دانش‌آموزان و جوانان ما شروع شود و نسخه آموزشی و پژوهشی جوانان در یک نظام نوآوری به کار گرفته شده و جهت رفع مشکلات و ارتقای ابعاد مختلف جامعه ایرانی تاثیرگذار باشند.
No tags for this post.