ساعت‌ها «حاشیه» در اجرای یکساعتهٔ «مراسم تحلیف»
به گزارش سیناپرس به نقل از سلامت آنلاین، مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری ٩٦ که به جهت تعداد حضور هیأت‌های خارجی در تاریخ جمهوری اسلامی بی‌نظیر خوانده می‌شد، خیلی زود با حواشی بسیار و گلایه‌های داخلی فراوان ابتدا در شبکه‌های اجتماعی و سپس در کلام اهالی سیاست از جهاتی مورد شماتت قرار گرفت.
پیش از همه انتشار عکس سِلفی نمایندگان مجلس با فدریکا موگرینی، نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی، همچون طوفانی شبکه‌های اجتماعی را در نوردید. اعتراض‌ها و ابراز تاسف‌های کاربران ایرانی به حدی رسید که فرج‌الله رجبی، نماینده مردم شیراز در مجلس که به سبب ژست خاص بیش از دیگران مورد شماتت قرار گرفته بود، نامه عذرخواهی نوشت و در آن نامه تصریح کرد «امیدوارم مردم عزیز و به‌خصوص همشهریان گرانقدرم عذرخواهی اینجانب را از این غفلت بپذیرند و عفو کنند.»
صادق خرازی، دیپلمات سابق اصلاح‌طلب در صفحه اینستاگرامش به این موضوع اعتراض کرد و خواستار آن شد تا پروتکل‌های دیپلماتیک به نمایندگان محترم آموزش داده شود. خرازی که نمایندگی ایران را در سازمان ملل و سفارت جمهوری اسلامی در پاریس بر عهده داشته، نوشت: «جای آن است که خون موج زند در دل لعل، ای کاش مجلس یک واحد آموزش پروتکل رفتار و اخلاق جمعی را برای نمایندگان محترم تدارک می‌دید که وجاهت نمایندگان محترم دستمایه نقد قرار نمی‌گرفت؛ اگر چه بایست از خدواند متعال خواست تا در برابر نقد منصفانه همه آحاد مسئولان و مردم فروتن و متواضع باشند و سپاس از منتقدان باشرف را سرلوحه زندگی خود قرار دهند.»
اگر چه انتقاد از حرکت نمایندگان مجلس به موضوعی عمومی در شبکه اجتماعی توییتر تبدیل شد، اما کاربران نزدیک به جریان سیاسی اصولگرا با هشتگ #سلفی_تحقیر و انتصاب موضوع به نمایندگان فراکسیون امید تلاش کردند ماجرا را به جدال دیرین عزت و حقارت نسبت داده و با انتشار تصاویری از نمایندگان مجلس نهم هنگام تصویب برجام مقایسه‌ای سیاسی– انتخاباتی با موضوع را جایگزین انتقادات موجود کنند.
تردید در صحت اجرای مراسم تحلیف
انتقادات به مراسم یک‌ساعته تحلیف البته به سلفی‌گرفتن نمایندگان مجلس با موگرینی محدود نماند. درست زمانی که تصاویر سلفی‌ها در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شد، غلامحسین الهام، سخنگوی دولت نهم و از حقوقدانان سابق شورای نگهبان در صفحه اینستاگرام خود مراسم تحلیف را مخدوش دانست و نوشت: مطابق اصل ١٢١ قانون اساسی، رئیس‌جمهوری در مجلس شورای اسلامی در جلسه‌ای که با حضور رئیس قوه‌قضائیه و اعضای شورای نگهبان تشکیل می‌شود، سوگند یاد می‌کند؛ برای اعتبار شکلی این سوگند دو نکته باید مراعات شود: یکم، رسمیت مجلس یعنی حضور دوسوم نمایندگان و دوم، حضور رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان.
به نوشته الهام، از فقهای شورا فقط آیت‌الله جنتی حضور داشتند.احتمالا ایشان هم به‌عنوان رئیس مجلس خبرگان میهمان بوده‌اند. از پنج فقیه دیگر تصویری دیده نشد. البته همه حقوقدانان حضور داشتند. اگر امروز پنج عضو فقیه غایب بوده باشند، اعتبار و رسمیت جلسه تحلیف علی‌القاعده مخدوش است و با رویه عملی که نوع تفسیر عینی از قانون اساسی است، مخالف است.
این اظهارات هنوز و تا لحظه نگارش این گزارش از سوی عباسعلی کدخدایی، سخنگوی فعلی شورای نگهبان پاسخ داده نشده است؛ اما نجات‌الله ابراهیمی، سخنگوی سابق و عضو حقوقدان شورای نگهبان در گفت‌وگو با ایلنا با اشاره به اظهارات غلامحسین الهام درباره مخدوش‌بودن جلسه تحلیف دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری عنوان کرد: من دقیقا از اظهارات آقای الهام اطلاع ندارم. ایشان استاد حقوق است و ممکن است تصاویر تلویزیونی، ایشان را به اشتباه انداخته باشد. در جلسه دیروز همه ۶ حقوقدان شورای نگهبان حضور داشتند. از سوی دیگر ۲ نفر از فقها نیز بودند. از فقهای شورای نگهبان علاوه بر آیت‌الله جنتی، آیت‌الله مدرسی هم در این مراسم حضور داشت و بنابراین از ۱۲ عضو شورای نگهبان، ۸ عضو آن در این جلسه حاضر بودند و قاعده اکثریت رعایت شده بود. به گفته نجات‌الله ابراهیمی، قانون اعلام کرده که مراسم تحلیف باید با حضور اعضای شورای نگهبان برگزار شود و اشاره نکرده که حضور همه یا اکثریت الزامی است؛ ولی به نظر می‌رسد با حضور اکثریت اعضای شورای نگهبان نظر قانون در این رابطه محقق شده است.
اندکی بعد غلامحسین الهام، حقوقدان سابق شورای نگهبان در پاسخ به نجات‌الله ابراهیمی نوشت: «برداشت سخنگوی پیشین شورای نگهبان از [حضور] اعضای شورا [در مراسم تحلیف رئیس‌جمهوری] تمامی اعضا بوده و همین سبب معضلی شد که در سال ١٣٨٠ به مجمع ارجاع شد. مجمع دو راه‌حل ارایه کرد؛ یکی آن بود که حداقل تا تفسیر اصل ١٢١ توسط شورای نگهبان، با حضور سه‌چهارم اعضا (٩ نفر) تحلیف رسمی است، دوم آن‌که عده‌ای نظر به حضور پنج‌ششم یعنی ١٠ نفر داشتند؛ علی‌ای‌حال از آن تاریخ [تاکنون] تفسیری [دیگر] انجام نشد.»
به نوشته الهام «اگر نظر شورا و یا در حقیقت رویه شورا ملاک باشد، همه اعضا باید حضور داشته باشند و اگر مبنا بر نظر مجمع باشد سه‌چهارم باید حضور داشته باشند؛ بحثی از اکثریت نه در قانون اساسی وجود دارد و نه در نظرات قبلی شورا؛ حال که غیبت ۴ تن از اعضای محترم رسما تأیید شده است.»
در همین رابطه کامبیز نوروزی حقوقدان، به دیده‌بان ایران گفت: این قبیل مراسم و آیین‌ها تشریفاتی را به‌همراه دارد و مشروعیت در ماهیت مراسم نیست. تفسیر عبارت ماده ۱۲۱ قانون اساسی هم این نیست که حضور این افراد شرط صحت آیین ادای سوگند رئیس‌جمهوری است. البته گفتنی است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی اشاره‌ای به سوگند رئیس‌جمهوری از جانب رئیس قوه قضائیه نشده است. از طرفی نیز در اصل ۱۲۱ آمده است، اعضای شورای نگهبان باید در این مراسم حضور یابند. زمانی که به متن این عبارت دقت می‌کنیم، می‌بینیم که ذکری از تعداد یا نوع اعضای شورای نگهبان نیامده است.
اعتراض به «افاضه» رئیس
جهانبخش محبی‌نیا، نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و نماینده تکاب و شاهین‌دژ که در زمان اجرای مراسم تحلیف با سر و صدای زیاد توجه‌ها را به خود جلب کرد، در یادداشتی نوشت: از آنجا که جلسه رسمی بود، نمایندگان حق تذکر و اخطار داشتند، اما مانیتور نمایندگان قفل بود که با اعتراض اینجانب، این اجازه داده شد، متذکرین و آنهایی که خواهان اخطار قانون اساسی بودند، ثبت‌نام کنند؛ اما کرامت و لطف هیأت‌رئیسه به پایان نرسیده، هنگ کرد و این در حالی است که از این دست معجزه‌ها در جهان سوم زیاد می‌بینیم.
این نماینده مجلس در ادامه یادداشت خود نوشته است: «اصل ۱۲۱ قانون اساسی می‌گوید، صراحت دارد و با کنایه هم به جایی دیگر اشاره ندارد. در این اصل قانون، غماضی نیست و گرفتار کرشمه هم نشده است و می‌گوید رئیس‌جمهوری «با حضور» نه «در حضور» رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان سوگند زیر را می‌خواند و امضا می‌کند. آقایان شورای نگهبان برای معادل‌سازی واژه «واکسن» و یا «کنفرانس» مجلس شورای اسلامی را تحت فشار قرار می‌دهند و مصوبه‌های مجلس را در بسیاری از موارد تأیید نمی‌کنند؛ در تعجبم در این مورد چطور به وظایف قانون اساسی خویشتن عمل نمی‌کنند و حضورشان در پارلمان که معادل فارسی آن مجلس شورای اسلامی است، نه برای اعمال نظارت برای ادای سوگند بلکه میهمان‌وار حاضر می‌شوند و وقتی به دو تن از آن بزرگواران در صحن تذکر دادم که به وظیفه قانون اساسی خود عمل کنند، فرمودند: «رویه این‌طور بوده است.» آیا رویه غلط را باید نگه داشت؟! شهید دکتر بهشتی و آیت‌الله موسوی اردبیلی در مراسم تحلیف سخنرانی نداشتند و چرا رویه آنها را به خاک سپردیم؟»
محبی‌نیا می‌نویسد: در قانون اساسی و آیین‌نامه داخلی مجلس برای افاضه رئیس قوه قضائیه و حتی رئیس‌جمهوری در مراسم تحلیف جوازی داده نشده است تا هیبت و شاکله تحلیف که یک مراسم نمادین جهت انجام به تعهدات بین ملت و رئیس‌جمهوری با حضور نمایندگان مجلس، رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان است، حفظ شود.
گلایه‌ها از غیبت مولوی عبدالحمید
رأی بالای اهل تسنن ایران به حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری این انتظار را ایجاد می‌کرد که قاعدتا مولوی عبدالحمید به‌عنوان یکی از میهمانان مراسم روز شنبه به مجلس شورای اسلامی دعوت شود؛ اما نام او در میان غایبان بزرگ جلسه قرار گرفت.
عبدالباسط درازهی، نماینده اهل سنت مجلس شورای اسلامی با اشاره به نحوه دعوت از مولوی عبدالحمید برای مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری دوازدهم از بی‌حرمتی به جامعه اهل سنت گلایه کرد و گفت که موضوع را از طریق هیأت‌رئیسه و رئیس مجلس پیگیری خواهد کرد.
نماینده سراوان در مجلس ضمن گلایه از عدم حضور مولوی عبدالحمید، امام‌جمعه اهل سنت شهر زاهدان به فام‌نیوز گفت: ظاهرا در ساعات منتهی به آغاز مراسم تحلیف گفتند که می‌شود جایی را در محل جایگاه تماشاچیان مجلس برای ایشان در نظر گرفت، اما در جایگاه میهمانان امکان هماهنگی وجود ندارد. ما از این موضوع خیلی ناراحت شدیم؛ چرا که در دوره‌های قبل علمای اهل سنت و شخص مولانا در جایگاه میهمانان و در جلوی جایگاه حضور داشتند و حضور ایشان در جایگاه میهمانان عادی درست نبوده و ایشان هم تمایلی به این موضوع نداشتند. آقای شریعتمداری گفتند که ایشان از طرف دولت دعوت شده‌اند، اما به هر حال میزبان مجلس بوده و کارها باید از طریق مجلس انجام می‌شد؛ اگر هم دولت دعوت نمی‌کرد، مجلس باید رأسا ایشان را دعوت می‌کرد. بنابراین به نظر می‌رسد سهل‌انگاری از جانب مجلس بوده است.
برگزاری مراسم در محل حمله داعش
سردار محمد کوثری، جانشین قرارگاه ثارالله تهران نیز درباره ماموریت ستاد کل نیروهای مسلح به این قرارگاه برای تأمین امنیت مراسم تحلیف حجت‌الاسلام حسن روحانی گفت: آمریکا، رژیم‌صهیونیستی و برخی کشورهای مرتجع منطقه بدانند که مراسم تحلیف در همان مکانی برگزار شد که گروه‌های تکفیری مورد حمایت آنها دست به خرابکاری زده بودند؛ اینها باید بدانند که ما یک لحظه از تأمین امنیت خود غفلت نکرده و نخواهیم کرد و امروز مراسم تحلیف را با حضور روسای‌جمهوری، روسای مجلس و نمایندگان کشورهای مختلف در سطح امنیتی بالا برگزار کردیم و جمهوری اسلامی ایران با همت مردم، نیروهای مسلح و بسیجیان خود اجازه عرض اندام به هیچ گروه تروریستی را نخواهند داد.
به گفته اسماعیل کوثری که خود از نمایندگان سابق مجلس است: در مراسم تحلیف هیچ تهدید امنیتی نداشتیم و با توجه به پوشش خاص که توسط نیروهای خود در تهران داشتیم، ممکن نمی‌دانستیم که اقدامی علیه امنیت ما در تهران شکل بگیرد و دشمن هم بداند که اگر اقدامی علیه ما کند، آن را در نطفه خفه می‌کنیم، البته باز هم تأکید می‌کنم که ما پوششی برای امنیت مراسم تحلیف تعریف کرده بودیم که اجازه و امکان تهدید امنیتی را هم به دشمن نمی‌داد. در عین حال انتقاداتی نیز از جَو امنیتی بوجود آمده در شهر تهران در پی مراسم روز تحلیف مطرح شده. از جمله محمد دهقانی نماینده اصولگرای مجلس و رئیس ستاد انتخاباتی محمدباقر قالیباف و محمدنبی حبیبی دبیرکل حزب موتلفه اسلامی از این موضوع انتقاد کرده و تعطیلی یک روزه تهران را برای اقتصاد کشور خسارت‌بار توصیف کرده اند.
