برای اولین بار، پژوهشگران اثرات آفت‌کش‌های حاوی نئونیکوتینوید و کلوتیاندین را بر دو گونه زنبور وحشی و زنبور عسل، مورد مطالعه قراردادند. این مطالعه نشان داد که زنبورهای عسل اثرات آفت‌کش‌ها را تا حدودی می‌توانند تحمل کنند اما اثرات منفی آنها بر رشد و جمعیت زنبورها غیر قابل اجتناب است.
نئونیکوتینویدها گروهی از آفت‌کش‌ها هستند که به عنوان محافظی برای دانه‌های کلزا استفاده می‌شوند تا گیاهان جوان را در برابر سوسک‌ها و کک‌ها محافظت کنند. از سال 2013 اتحادیه اروپا استفاده از این آفت‌کش‌ها را در گیاهانی که مورد توجه زنبورهای عسل هستند به دلیل اثرات منفی آنها ممنوع اعلام کرده است.
یافته‌های پژوهشگران به تازگی در مجله نیچر ساینس منتشر شد. پژوهشگران در این تحقیق اثرات منفی حشره‌کش‌ها در زنبورهای وحشی را به صورت یک مشکل جدی نشان دادند؛ زیرا زنبورهای عسل وحشی نقش بسیار مهمی در گرده افشانی گیاهان دارند که شامل هر دو گونه زنبورهای عسل و زنبورهای انفرادی می‌شود.
ماج راندولف پژوهشگر و نویسنده اصلی مقاله و استاد دانشگاه لوند در این باره بیان می‌کند: « ما اثرات منفی حشره‌کش‌ها را به وضوح، در رشد و توانایی تکثیر جمعیت زنبورهای عسلی که در مزرعه کلزا وجود دارند نشان دادیم. البته باید بیان کرد که تعداد کمی از زنبورهای عسل وحشی تحت تیمار در مزرعه کلزا وجود دارند که این حشره‌کش‌ها هیچ اثر منفی در رشد آنها نداشتند.»
این مطالعه نشان می‌دهد که برای ارزیابی خطرات مرتبط با آفت‌کش‌ها استفاده از روشهای جدیدی مورد نیاز است.
راندولف در این باره می‌گوید: «تنها بررسی این موضوع که چگونه یک آفت‌کش جدید در زندگی زنبورهای عسل اثرات منفی می‌گذارد، برای پیش بینی اثرات واقعی این مواد بر زنبورهای وحشی در شرایط محیط طبیعی کافی نخواهد بود». همچنین دکتر تورستن پدرسون مدیر پروژه در هیئت سوئدی کشاورزی در این باره اظهار می‌کند: «نتایج نشان می‌دهد که استفاده از کلوتیاندین در گیاه کلزا نامناسب است و برای ادامه رشد گیاهان کلزا در سوئد باید از روشهای جایگزین و جدید کشت استفاده شود».
ریکاردو از دانشگاه علوم طبیعی سوئد می‌گوید : « ما برای پیشگیری از مشکلات ناشی از مصرف آفت‌کش‌ها باید روشهای جدید مقابله با سوسک‌ها و آفت‌ها را مورد آزمایش قرار دهیم.»
کمیسیون اروپا برای حل این مشکل با توجه به اعلام نظر کارشناسان مسئول در مورد انقراض حشرات با ارزش، تصمیم گرفت استفاده از سه نوع ماده فعال آفت کش را ممنوع اعلام کند. به این ترتیب استفاده از سه آفت کش گروه نئونیکوتینوید به نام‌های کلوتیانیدین ، تیامیتوکسام و ایمیداکلوپرید ممنوع اعلام شد.
مسمومیت زنبورها با آفت کش‌ها
مسمومیت زنبور عسل با آفت‌کش‌ها یکی از موانع مهم بر سر راه بهره برداری از زنبور عسل نه تنها از نظر تولید عسل بلکه در گرده افشانی محصولات است. این مشکل محدود به کشورهای با کشاورزی پیشرفته نبوده بلکه در ممالک کمتر توسعه یافته نیز وجود دارد که به دلیل تعدد عوامل موثر در آن، دارای پیچید‌گی‌های زیادی بوده و ارائه یک راه حل برای آن بسیار دشوار است. بخش عمده‌ای از این مشکل مربوط به کاربرد آفت‌کش‌ها در محصولاتی نظیر پنبه، میوه‌ها، سبزیجات، دانه‌ها و علوفه‌ها است. سم پاشی جنگل‌ها و مراتع و حتی حومه شهرها برای کنترل آفات انسانی و حیوانی نیز در این امر دخیل هستند.
زنبوران عسل از روی غریزه گل‌های واقع در یک محدوده چندین کیلومتر مربعی را مشاهده می‌کنند. میزان فعالیت زنبور عسل در هر منطقه‌ای بستگی به جذابیت گل‌های آن منطقه دارد و میزان خسارت وارده توسط کاربرد یک آفت کش به کلنی، نه تنها به سمیت نسبی ماده و تعداد و روشهای کاربرد، وقت روز و اوضاع جوی بستگی دارد، بلکه تحت تاثیر تعداد زنبوران یک کلنی که گل‌های منطقه مورد سم پاشی را مشاهده می‌کنند ، نوع غذایی(شهد یا گرده) که آنها جمع آوری می‌کنند ، نوع گل‌هایی که غذا از آنها جمع‌آوری می‌شود ، فصل سال و حتی زمان دسترسی به منبع شهد و گرده برای زنبور قرار می‌گیرد.
علاوه بر زنبوران عسل، زنبوران وحشی نیز توسط آفت‌کش‌ها تهدید می‌شوند. در این زنبوران علاوه بر مواد غذایی، ممکن است گلبرگ‌ها ، برگ‌ها ، خاک یا سایر مواد مورد استفاده در آشیانه سازی نیز باعث مسمومیت شوند. سمیت یک آفت‌کش خاص برای زنبوران عسل و زنبوران وحشی یکسان نیست و حتی در بین زنبوران وحشی هم بعضی مواد سمیت بیشتری برای یک گونه نسبت به گونه دیگر دارند.
مشکل مسمومیت زنبور سابقه طولانی دارد. با کاربرد اسپری‌های آرسنیکی روی میوه‌ها در اوایل قرن حاضر، این مسئله به طور غیر معمول شدت یافت. در نتیجه در بعضی کشورها قوانینی وضع شد که اسپری کردن درختان هنگام گلدهی را منع می‌کرد. این قانون هم برای زنبورداران و هم برای باغداران مفید است. زیرا هم نیاز به گرده افشانی گل‌های درختان توسط زنبوران وجود داشت و هم اینکه خود زنبورها در امان می‌ماندند. این قوانین تا حدودی خسارات را کاهش داد ولی آن را به کلی مهار نکرد. به دلیل عادات گلدهی درختان میوه ، بعضی از آنها زودتر از دیگران شروع به گل می‌کردند یا به مدت طولانی‌تری در فاز گلدهی می‌ماندند. حتی هنگامی که حشره‌کش‌ها برای درختانی که در زمان مناسب گلدهی داشته و گلدهی آنها طولانی نیست ، به کار برده می‌شود ماده سمی به اطراف پخش شده و گل‌های مجاور را آلوده می‌کند.
عامل اصلی نابودی زنبورها
گروه آفت‌کش‌های سیستمیک گروه نئونیکوتینوید برای بیش از 140 گونه گیاه زراعی استفاده می‌شوند و به عنوان علت اصلی CCD یا اختلال فروپاشی کلنی زنبورعسل و ناپدیدشدن ناگهانی آنها شناخته شده است. نئونیکوتینویدها زنبور عسل را بیشتر مستعد ابتلا به انگل‌ها و عوامل بیماری زا می‌کنند.
تاثیر سم بر کلنی زنبورها
در آزمایشی دیگر پژوهشگران برای بررسی این که در کلنی زنبورها چه چیزی رخ می‌دهد، روی 653 زنبور میکروتراشه‌های کوچکی نصب کردند تا تاثیر سم نئونیکوتینوید بر رهیابی آنها در زمانی که به جمع آوری غذا می‌پردازند را مورد آزمایش قرار دهند. نتایج نشان داد که آفت کش‌ها در توانایی رهیابی کندوی زنبورهای عسل خلل به وجود می‌آورد و مرگ زنبورهای عسل در معرض سم دو تا سه برابر بیشتر از زنبورهای غیر آلوده است.
پژوهشگران همچنین دریافتند که مرگ و میر بالا می‌تواند یک کلنی را در معرض خطر سقوط در مدت چند هفته پس از قرار گرفتن در معرض سم، به خصوص در ترکیب با عوامل استرس زای دیگر قرار دهد.
مبارزه با آفات نباتی
در روشی دیگر این سم مستقیما روی نبات پاشیده نمی‌شود، بلکه برای دفع آفات، دانه گیاهان برای مدتی در نئونیکوتینوید خوابانده می‌شوند تا سم جذب شده و سپس دانه‌ها کاشته می‌شوند بدین ترتیب گیاه با این سم رشد می‌کند. البته نتایج مطالعات در این شرایط کشت نیز نشان می دهد مقدار سم با غلظت کم که در گیاه وجود دارد کافی است تا 85 درصد کندوهای مورد مطالعه بعد از مدت شش هفته تهی از ملکه باشند. با توجه به این مطالب و اهمیت عسل به عنوان یک ماده مغذی و دارویی پژوهشگران سعی می‌کنند در آینده روشهای جدیدی را که نیاز به آفت‌کش‌ها را به حداقل می‌رساند پیدا کنند.
No tags for this post.