مارها، خزنده هایی که طول آنها از چند سانتی متر تا بیش از 9 متر متغیر است، اغلب به عنوان موجوداتی مهاجم و مرگبار شناخته می شوند. بالغ بر 3458 گونه مختلف مار تاکنون شناسایی شده اند. شاه کبرا (King Cobra) به عنوان بزرگترین مار سمی جهان، مار زنگی (Rattlesnake) و پیتون (Reticulated Python) به عنوان بزرگترین مار غیرسمی جهان، از جمله معروف ترین گونه های مارها هستند.
مارها در تمامی قاره ها بجز قطب جنوب یافت می شوند؛ دریاها، جنگل ها، بیابان ها و حتی شهرها، محل سکونت این خزندگان هستند. مارها بین 3 تا 6 بار در سال پوست اندازی می کنند. حیوانات مختلف شامل حشرات، جوندگان کوچک و قورباغه، غذای اصلی مارها محسوب می شوند.
مارهای بسیار بزرگ قادر به بلعیدن و خوردن حیوانات بسیار بزرگ تر مانند خوک، میمون و گوزن های کوچک هستند. مارها به طور کلی مهاجم نیستند، مگر اینکه درحال شکار باشند یا با حس خطر، بدنبال دفاع از خود باشند.
مار، نماد تندرستی و سلامت
مار یکی از قدیمی ترین شخصیت های اساطیری محسوب شده و در افسانه‌های کهن یونان باستان، این خزنده نماد تندرستی بوده است. در گذشته، برخی بیماری ها نظیر طاعون در مناطقی که مار در آنجا زیاد بود، وجود نداشت و برعکس، در مناطق فاقد مار، این دسته از بیماری ها شیوع بیشتری داشتند. برهمین اساس، برخی نگهداری مار را نشانه سلامت می دانستند و به افرادی که زیاد دچار امراض مختلف می‌شدند، بی مار (بیمار) گفته می شد.
عنوان می شود که مار، شهر رم را از بیماری طاعون نجات داد و از آن پس، مار تبدیل به نماد بهداشت و تندرستی شد. از گذشته، از زهر مار برای مصارف دارویی استفاده می شده و هنوز هم در سردر داروخانه ها، تصویری از یک جام و ماری که زهرش را در آن جام می ریزد، وجود دارد.
نیش هایی که حیات می بخشند
زهر مار کاربردهای درمانی مختلفی دارد که از آن جمله می توان به درمان فشار خون، لخته خون، قطع خونریزی شدید و دردهای مزمن عضلانی اشاره کرد. با استفاده از سم مارهای مختلف، داروهایی برای درمان بیماری های قلبی- عروقی تولید شده اند.
(مار سمی مامبای سیاه – تصویر: National Geographic)
به عنوان مثال، زهر یکی از سمی ترین مارهای جهان به نام مامبای سیاه (Black Mamba) دارای ترکیبات ضد دردی است که می تواند به توسعه داروهای مسکن قوی با عوارض جانبی کمتر منجر شده و حتی جایگزین مرفین شود.
نقش مارها در محیط زیست
این خزندگان، نقش حیاتی در حفظ تعادل طبیعت ایفا می کنند و یکی از اهداف نامگذاری یک روز خاص به نام روز جهانی مارها، افزایش آگاهی عمومی در مورد این موجودات و تأثیرات آنها در طبیعت و اکوسیستم است. مارها، پیوند کلیدی در زنجیره غذایی ایجاد می کنند؛ آنها در نقش شکارچی و شکار ظاهر شده و به حفظ اکوسیستم و محیط زیست کمک می کنند.
جوندگان (rodents)، مانند مارها نقش مهمی در محیط زیست ایفا می کنند؛ اما جمعیت آنها نباید از کنترل خارج شود و وظیفه کنترل جمعیت جوندگان برعهده مارها است. موش های معمولی که در سطح شهرها به وفور دیده می شوند، به معضل بزرگی در سراسر جهان تبدیل شده اند. این جوندگان کوچک تأثیرات مخربی بر محیط زیست می گذارند؛ از پرندگان و حشرات تغذیه کرده و محصولات کشاورزی را از بین می برند و در عین حال، یکی از اصلی ترین ناقلان بیماری ها محسوب می شوند.
مارها، کنترل کنندگان جمعیت موش ها در طبیعت هستند. گونه های زیادی از مارها از این جوندگان کوچک تغذیه می کنند. مامبای سیاه و کبرای موزابیکی، عاشق موش ها هستند و پیش از آنکه مناطق شهری و روستایی به تسخیر موش ها دربیاید، با شکار به موقع، جمیعت این جوندگان را کنترل می کنند.
قورباغه ها نیز نقش مهمی در طبیعت برعهده دارند به کنترل جمعیت حشرات و پشه ها کمک می کنند؛ با این حال، خود این موجودات، منبع غذایی مهمی برای پرندگان و مارها محسوب می شوند. مارها با خوردن قورباغه ها، به حفظ تعادل این موجودات در طبیعت کمک می کنند.
چگونه از مارها محافظت کنیم؟
باید به این نکته توجه کرد که اساسا، مارها گزینه مناسبی به عنوان یک حیوان خانگی نیستند. اگرچه میزان شکار مارها برای استفاده از پوست آنها چندان زیاد نیست، اما جنگل زدایی و تغییرات آب و هوایی، باعث تخریب زیستگاه های این خزندگان و درنتیجه، سهولت در شکار این خزندگان شده است.
همچنین ترس شدید از مارها باعث می شود که مردم به محض مشاهده آنها، اقدام به کشتن حیوان بکنند؛ درحالیکه بسیاری از این خزندگان، بدون زهر (غیرسمی) بوده و خطری برای انسان بوجود نمی آورند. بهترین اقدام در زمان مشاهده مار در طبیعت، تغییر مسیر از جهت حرکت مار و عدم آسیب زدن به حیوان و در محل زندگی یا کار، تماس با کارشناسان آتش نشانی برای زنده گیری خزنده است.
گزارش: معصومه سوهانی
منابع: highwaymail / sciencealert / wdbridge / nationalgeographic
No tags for this post.