اثر پوشش گیاهی بر فرایند فرسایش بادی به‌ویژه در مناطق خشک، امری شناخته شده است، اما خلأ پژوهش‌هایی که به ارزیابی کمّی این تأثیر اقدام کرده باشند، کاملاً مشهود است.برای کمک به رفع این مشکل در کشور ما، محققینی از دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان مطالعه ای را به انجام رسانده اند که هدف از آن، بررسی چگونگی تأثیر گیاهان با ابعاد مختلف بر فرسایش بادی ذکر شده است.
بیابان‌زایی و افزایش فرسایش خاک، یکی از مهم‌ترین معضلات زیست‌محیطی امروز جهان است که بسیاری از کشورهای دنیا به خصوص کشورهای واقع در مناطق خشک را درگیر نموده است. برای رهایی از این پدیده، توجه ویژه به کشت گیاهان مناسب بیابانی، اهمیت زیادی دارد.
بدین منظور و برای انجام این پژوهش، سه سایت آزمایشی مختلف در نظر گرفته شد. سایت اول دارای تک‌پوشش گیاهی، شامل گیاه «چرخه» یا نام علمی Launaea spinosa بود. سایت دوم دارای تک گیاه «کاهوی وحشی» با نام علمی Lactuca serriola بود و سایت سوم نیز به عنوان شاهد آزمایش و بدون هرگونه پوشش گیاهی در نظر گرفته شد. سایت های آزمایشی فوق، هر سه در منطقۀ صبری شهرستان سبزوار قرار داشتند.
پس از تعیین سایت ها، میزان فرسایش و رسوب بادی در بازه‌های زمانی 21 روزه در تابستان و توسط پین‌های مدرج اندازه‌گیری گردید و سپس داده های به دست آمده با روش های آماری مورد تجزیه و تحلیل واقع شد. همچنین نقشۀ تغییرات مکانی فرسایش بادی در حضور گیاه نیز با استفاده از روش های علمی خاص استخراج شد.
نتایج این پژوهش نشان می دهد که وجود و عدم وجود گیاه بر روی زمین می تواند تاثیر قابل ملاحظه ای در میزان فرسایش داشته باشد.
همچنین بین سایت های مربوط به دو گیاه مختلف نیز تفاوت زیادی از لحاظ میزان فرسایش بادی مشاهده شد که دلیل آن توسط محققین به ویژگی‌هایی نظیر نوع، ارتفاع و عرض گیاه نسبت داده شده است.
بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش، فاصلۀ مؤثر بر فرسایش بادی در گیاهان چرخه و کاهوی وحشی، به‌ترتیب 2.8 و 3.4 برابرارتفاع آن ها است.
همچنین طبق نتایج حاصله، میزان فرسایش در طرفین دو گیاه به‌ترتیب در محدوده‌ای با ابعاد 0.74 و یک برابر عرض گیاه در جهت باد و 0.31 و 0.45 برابر عرض گیاه در وضعیت عمود بر جهت باد، بیش از حد نرمال بوده است.
به گفته محققین، یافته های این پژوهش، نشان از اهمیت پوشش گیاهی و نقش به سزای نوع گیاه و ابعاد پوشش نظیر تراکم و ارتفاع بر میزان تأثیر گیاه بر برداشت و رسوب ذرات خاک دارد. به گونه ای که افزایش ارتفاع، تراکم و عرض پوشش گیاهی منجر به کاهش بیشتر فرسایش بادی گردیده و تا فاصلۀ بیشتری ذرات خاک را از فرسایش محفوظ می دارد.
به علاوه، رفتار پوشش گیاهی در برابر فرسایش خاک به صورت کمانی در پشت گیاه است و با افزایش فاصله از گیاه، میزان رسوب کاهش می یابد.
نتایج به دست آمده از این مطالعه که در نشریه علمی پژوهشی «مهندسی اکوسیستم های بیابان» وابسته به دانشگاه کاشان منتشر گردیده است، می تواند در انتخاب نوع گیاه و همچنین تعیین تراکم نهال کاری در برنامه های بیولوژیکی کنترل فرسایش بادی در چنین مناطقی مؤثر باشد.
گزارش: محمدرضا دلفیه
منبع: پورجواد، ه. و همکاران. 1396. بررسی چگونگی تأثیر بوته‌های گیاهی بر میزان فرسایش و رسوب بادی در مناطق خشک (مطالعۀ موردی: منطقۀ صبری شهرستان سبزوار). مهندسی اکوسیستم های بیابان، 6(14): 32-21.
No tags for this post.