تاثیر بحران تروریسم بر گردشگری

گردشگری عموما با گذراندن اوقات فراغت و تعطیلات پیوند خورده است و گردشگران عموما در جستجوی آرامش ، آسایش و تجدید قوا نسبت به انتخاب مقصد گردشگری خود اقدام می کنند بنابراین وجود امنیت و ثبات در مناطق گردشگر پذیر، اصلی اولیه محسوب می شود. در این میان بحث مدیریت گردشگری و نحوه مواجه با بحران هایی از قبیل جنگ و عملیات های تروریستی بسیار مهم  هستند زیرا این عوامل از اصلی ترین موانع رشد گردشگری محسوب می شوند.

هر واقعه ای که بتواند عملکرد طبیعی و بازارهای گردشگری را مورد تهدید قرار داده، اعتبار و امنیت مسیر گردشگری را خدشه دار کرده، جذابیت و آرامش را از بین برده و باعث کاهش سفرهای داخلی، خارجی و اقتصاد جهانگری شود؛ بحران گردشگری نامیده می شود.

نخستین بار مبحث مدیریت بحران در گردشگری توسط بارتون در سال 1994 میلادی مطرح شد. وی علاوه بر تاکید بر اهمیت پیش بینی بحران ها، معتقد بود که داشتن یک برنامه مطمئن می تواند خسارات ناشی از بحران ها را کنترل کند.

در سال 1999 میلادی دو پژوهشگربه نام های سونمز و گریف با بررسی حملات تروریستی در بازه زمانی سال 1993 تا 1998 میلادی، به مطالعه تاثیر این موارد بر تصمیمات گردشگران پرداختند. در نتیجه این مطالعات مشخص شد که معیارهایی که مستقیما بر تصمیم های مخاطره آمیز بین المللی موثر هستند (سفرهای خارجی، دیدگاه عمومی و سطح آگاهی از خطر) بر درآمد و بازارهای گردشگری تاثیر مستقیم دارد.

فاکنر در سال 2001 میلادی یک چهارچوب کلی برای مدیریت بحران در گردشگری معرفی کرد که در آن سه اصل پیش نیاز در برنامه های مدیریت بحران موثر معرفی شدند. این سه اصل عبارت بودند از؛ هماهنگی، هم فکری و تعهد.

بیرمان در سال 2003 میلادی رابطه اثرات بحران های عمده را در گرشگری مطالعه کرده و نسبت بین آن ها را معرفی کرد. حمله تروریستی یازده سپتامبر آمریکا، کشتارهای تروریستی در مصر، سیاست های رژیم صهیونیستی، جنگ های داخلی سریلانکا، کودتای سیاسی فیجی، زمین لرزه ترکیه، تب برفکی دربریتانیا، جنگ در کرواسی و از همه مهمتر بیماری واگیردار سارس در سطح بین الملل و صنعت گردشگری، تاثیر نامطلوب داشت.

روز گذشته در دو نقطه از شهر تهران شاهد انجام دو عملیات تروریستی بودیم که منجر به کشته و زخمی شدن جمعی از هموطنان بی گناهمان شد. فارغ از تاثیرات سیاسی و اجتماعی این رخداد، باید پذیرفت که این موضوع باید در حوزه گردشگری نیز تاثیراتی منفی خواهد داشت که نخستین پس لرزه های آن با اخطار فدراسیون جهانی فوتبال و ارائه تضمین های لازم از سوی مقامات دولت جمهوری اسلامی ایران همراه بود. اگرچه غائله دیروز با هوشیاری و حضور به موقع ماموران امنیتی، به سرعت خاتمه پیدا کرد اما این رویداد از منظر گردشگری به عنوان یک بحران محسوب می شود. به تعبیر سازمان جهانی گردشگری، بحران گردشگری عبارت است از؛ هر حادثه ناگواری که آسایش گردشگران را در طول سفر تحت تاثیر قرار داده و در عملکرد معمولی آن ها ناهنجاری ایجاد کند.

البته تعاریف مفصل دیگری نیز در تعریف بحران گردشگری ارائه شده است که یکی از مشهورترین آنها عبارت است از:«هر واقعه ای که بتواند عملکرد طبیعی و بازارهای گردشگری را مورد تهدید قرار داده، اعتبار و امنیت مسیر گردشگری را خدشه دار کرده، جذابیت و آرامش را از بین برده و باعث کاهش سفرهای داخلی، خارجی و اقتصاد جهانگری شود؛ بحران گردشگری نامیده می شود.» (سونمز. آی. ال. 1994)

در حال حاضر و با توجه به رخداد روز گذشته می توان از وجود بحران گردشگری در تهران و به تبع آن کل کشور صحبت کرد که این موضوع می تواند تبعات و تاثیرات نامطلوب خود را در زمینه ورود گردشگران خارجی به کشور داشته و آمار نسبتا کم گردشگران خارجی که به ایران سفر می کنند را از رقم فعلی نیز کمتر کند. موضوعی که در ماه های گذشته و در پی کودتای نظامی ترکیه، در این کشور گردشگر پذیر شاهد آن بودیم. البته باید به این موضوع نیز اشاره کرد که حادثه روز گذشته در مقیاس آن چه در کشور ترکیه رخ داد، بسیار کوچکتر بوده و با اعمال مدیریت مناسب می توان اثرات آن را در مدتی کوتاه از بین برد.

در بحث مدیریت بحران گردشگری، فرق قائل شدن بین عبارات خطر گردشگری و بحران گردشگری مهم است. یک سازمان گردشگری ممکن است عملکرد خطر را بر اساس تجربه؛ شناسائی کرده و خود را برای آن آماده کند. بعد از شناسائی خطرات پیش رو در حوزه گردشگری و اداره آن، شانس رخ دادن یک حادثه نامطلوب، کاهش پیدا می کند. باید در نظر داشت که در زمان رخ دادن امری نامطلوب باید با واکنشی مناسب اثرات منفی آن را به حداقل رساند بنابراین زمانی که درباره مدیریت خطر در گردشگری صحبت می کنیم به صورت پیش فرض احتمال وقوع خطر داده شده و شرایط در حالات مختلف پیش بینی می شوند. اهمیت این موضوع از آن جهت است که تجربه نشان می دهد در بیشتر مواقع صنعت گردشگری به صورت نا آماده گرفتار حوادث شده است. بنابراین در این شرایط مدیریت بحران و کنترل آن اهمیتی حیاتی داشته و مدیران گردشگری کشور باید با توجه و آمادگی بیشتر نسبت به شناسایی موارد خطرزا در حوزه گردشگری اقدام و احتمال تبدیل این خطرات به بحران را تا حد ممکن کاهش دهند. در این میان موفقیت کامل مدیریت خطر، پرهیز از به کار بردن نابجا و تعمیم مدیریت بحران است. در این حوزه شناخت خطرات بسیار با اهمیت محسوب می شود. شناخت خطرات با توسعه آگاهی از قوانین اجتماع، سیاست و محیط جامعه شروع شده و انجام یک بررسی دقیق در کنار بررسی سوابق تاریخی می تواند به شناخت خطرات به برنامه ریزان کمک کند.

مهمترین اقدام مدیریت بحران در گردشگری انجام اقدامات مناسب و در زمان مقتضی در حوزه های پیشگیری، آمادگی، پاسخ و بهبود است. به بیان دیگر اصلی ترین موضوعی که می تواند در مدیریت بحران در گردشگری مفید واقع شود، پیشگری از خطر یا خطراتی است که می تواند به بحران منجر شود.

به خاطر داشته باشید که مدیریت خطر یک فراید پویا محسوب شده و با تغییر مولفه های محیطی و سیاسی می تواند تغییر کند. بنابراین یک خطر کم اهمیت در یک بازه زمانی می تواند در زمانی دیگر به یک بحران تبدیل شود. در سال 2003 میلادی انجمن گردشگری آسیا و اقیانوسیه در پی انفجار تروریستی در منطقه گردشگری بالی راهکاری شامل چهار بخش ارائه کرد که به راهکار چهار حرف R شهرت دارد. این چهار مورد عبارت اند از:

• کاهش (Reduction).  شناسایی علائم هشدار دهنده اولیه
• آمادگی (Readiness).  آماده کردن طرح ها و اجرای تمرینات
• واکنش (Response). اجرای عملیاتی و برنامه های ارتباط در یک موقعیت بحران
• بهبود (Recovery). برگرداندن سازمان به حالت طبیعی بعد از بحران

به طور کلی مدیریت بحران در گردشگری موضوعی سرشار از تعارض، مغایرت و ناهنجاری است. از یک طرف رشد گردشگری و سفرهای بین المللی، لغو ویزا و دسترسی به خطوط هوایی از عوامل رشد و توسعه گردشگری محسوب شده و از طرف دیگر مدیریت بحران نیازمند در نظر داشتن معیارهای امنیتی و اطلاعاتی است. اگرچه گردشگران می خواهند تعطیلات و سفر بی دغدغه ای داشته باشند اما مدیریت بحران ایجاب می کند که پیش از سفر به آنها آگاهی های لازم داده شده و خطرات احتمالی گوشزد شود. 

در خاتمه باید به خاطر داشت که موقعیت ایران به عنوان جزیره ثبات و امنیت در منطقه پر آشوب خاورمیانه نقطه ای مثبت در صنعت گردشگری محسوب می شود که با تاکید بر آن و استفاده از ظرفیت ها و توانایی های بالقوه ایران در حوزه های مختلفی مانند آثار تاریخی، طبیعی و تنوع جمعیتی می توان با سرمایه گذاری مناسب، برنامه ریزی صحیح و توسعه و رشد سخت افزاری مسیت به آینده گردشگری خوش بین بوده با مدیریت صحیح نسبت به حادثه تروریستی اخیر، اثرات منفی آن را در حداقل زمان از بین برد.

احسان محمدحسینی – فاطمه کردی

No tags for this post.