دکتر سید محمد علوی ضمن بیان این مطلب می افزاید: در سال های اخیر با بالا رفتن سطح هوشیاری نظام سلامت کشور، شاهد کشف تعداد بیماری های بیشتر هستیم و این امر خود یک موفقیت محسوب می شود.
همزمان با هفته ایمن سازی و به بهانه شعار این هفته با رییس مرکز بیماری های عفونی و گرمسیری دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت وگو کردیم.
در هفته ایمن سازی قرار داریم. تا کنون چه اقداماتی دراین زمینه در کشور انجام گرفته است؟
در حال حاضربرای بعضی بیماری ها واکسن داریم ؛ این واکسن ها دو دسته اند؛ دسته اول به صورت روتین به کودکان و نوزادان تزریق می شود. این واکسن ها شامل واکسن شایع ترین بیماری ها از جمله کزاز، سیاه سرفه، سرخک ، سرخچه، اورویون، فلج اطفال، سل و هپاتیت ب است که علت اصلی مرگ و میرکودکان را به خود اختصاص می دهد.
ایمن سازی به صورت گسترده ای از سال 62 در کشور آغاز شده و در حال حاضر می بینیم که با کاهش مرگ و میر کودکان امید به زندگی در ایران به 74 سال رسیده است. این امر یکی از شاخص های مهم سلامت در کشور محسوب می شود.
توجه به ایمن سازی در کشور بسیار کلیدی است؛ چرا که با ایمن سازی مانع از بیمار شدن افراد می شویم و به دنبال آن از هزینه های سنگین درمان، معلولیت و مرگ و میر ناشی از بیماریها جلوگیری می کنیم.
یکی از شاخص های نشان دهنده سطح بالای سلامت، پوشش قوی ایمن سازی است. در مملکت ما اکثر واکسیناسیونها با پوشش 98 درصد صورت می گیرد که اگر بتوانیم این پوشش را در تمامی نقاط کشور به خصوص نقاط دور افتاده و نقاط مرزی تعمیم دهیم می توان به شاخص 100 درصدی برسیم.
البته حاشیه شهرها را نیز نباید از یاد برد چرا که یکی از نقاط آسیب پذیر هستند و می بایست توسعه مراکز بهداشتی را در حاشیه شهرها داشته باشیم .
درباره کاهش مرگ و میر صحبت کردیم. بیشترین کاهش در مرگ و میر چه قشری از جامعه رخ داده است؟
بیشترین کاهش مرگ و میر در بین کودکان زیر پنج سال کشور رخ داده است که شامل سه دسته مرگ میر مادران باردار، نوزادان (تا 20 روز نخست زندگی) و کودکان کمتر از پنج سال است.
برای افزایش ضریب ایمنی و کاهش عوارض بیماری ها باید چه نکاتی را رعایت کرد؟
افزایش ایمنی با افزایش مراقبت رابطه مستقیم دارد؛ از زمان بسته شدن نطفه تا کهولت، بسته سلامت در کشور وجود دارد که با رعایت موارد گنجانده شده در آنها می توان شاهد کاهش بروز بیماری ها بود.
برنامه های ایمن سازی در کشور شامل ایمن سازی علیه بیماری ها، حوادث و بیماری های روحی و روانی است و به تازگی پیشگیری از بیماری های دهان و دندان جای خود را در برنامه های ایمن سازی باز کرده است.
بطورکلی در پیشگیری ها سه نوع تقسیم بندی پیشگیری سطح اول، پیشگیری سطح دوم و پیشگیری سطح سوم را داریم.
پیشگیری سطح اول بیشتر بر روی واکسیناسیون تکیه می کند و علاوه بر تامین آب آشامیدنی سالم، شامل رعایت موازین بهداشتی می شود؛ پیشگیری سطح دوم شامل تشخیص بیماری ها و درمان آن هاست تا از عوارض مرگ و میر ناشی از بیماریها جلوگیری شود و پیشگیری سطح سوم نیز توانمندی ها و توانسازی هاست که درسازمان بهزیستی انجام می گیرد.
خانواده ها باید به تمام سطوح به ویژه پیشگیری سطح اول توجه ویژه داشته باشند. این سطح از بهداشت شامل رعایت موازین بهداشتی و تامین آب آشامیدنی سالم است. در حال حاضر تاکید روی مواد غذایی سالم و رعایت اصول تغذیه است.
با گذر زمان چه تغییراتی در جغرافیای بروز بیماری ها رخ داده است؟
برنامه های قدیمی کشور بیشتر بر بهداشت در مناطق روستایی تاکید داشتند؛ آن زمان این سیاست درست بود. چراکه 70 درصد جمعیت در روستا و 30 درصد در شهر بود ولی با تغییر در هرم جمعیتی و رشد بی رویه شهرها و کاهش جمعیت روستایی این نسبت عوض شد.
متاسفانه قسمت مهم آسیب پذیری شهرها در حاشیه آنهاست که در آنجا دسترسی مردم به خدمات و مراکز بهداشتی کمتر است. درحاشیه شهرها به دلیل سبک زندگی آسیب پذیری بیشتری دیده می شود که ازجمله علت آن ها می توان به وجود مواد مخدر؛ بیکاری و بی سوادی اشاره کرد.
در حال حاضر نگرش به بیماری ها به نگرش متکی بر مسائل اجتماعی- فرهنگی تبدیل شده است. از این رو مهار آنها به راحتی بیماری های واگیردار نیست. بیماری های امروزی چندفاکتوری است و مبارزه با آن ها نیاز به منابع مالی و تخصص های بیشتری دارد که خوشبختانه در نظام فعلی سلامت توجه ویژه ای به حاشیه شهرها شده است.
اگر بتوانیم حاشیه شهرها را کنترل کنیم و برنامه های بهداشتی برای آن ها داشته باشیم می توانیم شاهد پیشرفت در کنترل بیماری ها باشیم. بیماری هایی از جمله سل،اچ.آی.وی وهپاتیت در حاشیه شهرها نسبت به دیگر نقاط شهری و روستایی شیوع بیشتری دارند.گسترش برخی از بیماری ها در مناطق مختلف متفاوت است؛ در مناطقی که محرومیت بیشتر است بیماری های بیشتری داریم.برای مثال در منطقه سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی ، کردستان و ایلام موارد ابتلا به بیماری های عفونی بیشتری داریم. یا اینکه در فصل گرما در مناطق جنوبی کشور شاهد بیماری های روده ای هستیم که از اواخر فروردین تا اواسط آبان ماه شویع می یابند.
از طرفی با توجه به گسترش پدیده ریزگردها و گرد و غبار بیماری های تنفسی در سطح کشور اضافه شود که این موارد در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت باعث گسترش بیماری های تنفسی می شود. علاوه بر آن زمینه برای رشد بیماری های مزمنی مانند سل می شود.
در حال حاضر شاهد بروز بیماری های روحی و روانی و آسیب های ناشی از آن حتی در سنین پایین هستیم. ایمن سازی در این زمینه باید در چه زمان و چه سطحی صورت گیرد؟
یکی از علل عمده در ناسازگاری ها درکشور نبود مهارت زندگی است. برنامه های توجیهی برای افزایش مهارت زندگی و افزایش تحمل روانی زوجین اجرا می شود.اما آنچه مشخص است کنترل عصبیت هاست تا از ظرفیت پایین روانی جلوگیری شود.از این رو لازم است تا درمانگاه هایی نیز برای افزایش مهارت زندگی و افزایش تحمل روانی ایجاد شود به ویژه مشاوره روانی باید همه گیر شود.
پیشگیری از بیماری های روانی در زمره برنامه های ایمن سازی قرار دارد. بیماریها به دو دسته بیماری های واگیردار و غیرواگیر تقسیم بندی می شود که بخش اعظمی از فعالیت های بهداشت در زمینه بیماری های غیرواگیردار به ویژه بیماری های روانی است.به ویژه در سال های اخیر به حاشیه شهرها توجه ویژه ای شده و فعالیت های گسترده ای در زمینه کنترل بیماری های روانی صورت می گیرد.