برنامه «هفته پژوهش برند ملی ایران» با موضوع «نقش علوم و فناوریهای نرم و صنایع خلاق در ارتقای برند ملی ایران» امروز ۲۴ آذرماه در پارک ملی علوم و فناوریهای نرم و صنایع فرهنگی برگزار شد. این برنامه با مشارکت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و اندیشکده مطالعات راهبردی برندسازی ملی ایران، میزبان جمعی از مدیران، پژوهشگران و فعالان حوزه فرهنگ، فناوری و صنایع خلاق بود.
به گزارش خبرگزاری سیناپرس، در ابتدای این مراسم معاون فناوری پارک ملی علوم و فناوریهای نرم و صنایع فرهنگی با اشاره به شکلگیری این پارک از سال ۱۳۹۷ گفت: در مقطعی که پارک شکل گرفت و موضوع صنایع خلاق در کشور مطرح شد، افراد معدودی بودند که شناخت و تعریف مشخصی از صنایع خلاق داشتند. پس از شکلگیری پارک فناوریهای نرم و صنایع فرهنگی بهتدریج این ادبیات در سطح مدیران و جامعه مطرح شد.
دکتر ابراهیم نبیونی افزود: امروز شاهد هستیم که حوزه صنایع فرهنگی پس از شرکتهای دانشبنیان، بیش از گذشته مورد توجه مجموعهها، سیاستگذاران و مسئولان کشور قرار گرفته است. در حال حاضر نیز حدود ۱۵۰ شرکت در مجموعه پارک فعالیت میکنند که نزدیک به ۵۰ شرکت دانشبنیان، به همین تعداد شرکت خلاق و مابقی واحدهای فناور هستند که در حوزه صنایع خلاق فعالیت دارند.
وی با اشاره به رویدادهای سالانه پارک اظهار کرد: پارک ملی علوم و فناوریهای نرم و صنایع فرهنگی متناسب با وظایف ذاتی خود، رویدادهای مختلفی را برگزار میکند که یکی از آنها برپایی نمایشگاهی با محوریت هوش مصنوعی و دستاوردهای شرکتهای پارک است که از هفتم تا نهم دیماه در همین مجموعه برگزار میشود.
نبیونی موضوع «شهر جهانی صنایع خلاق و فرهنگی» را از دیگر محورهای مرتبط با بحث برند ملی ایران دانست و گفت: این موضوع طی یکی دو سال گذشته در دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شده و کارهای مطالعاتی آن نیز در پارک انجام شده است. مسئولیت این مطالعات و پیگیریها بر عهده معاونت برنامهریزی و توسعه پارک بوده و حدود یک تا یکونیم سال است که مطالعات در این زمینه ادامه دارد.
وی ابراز امیدواری کرد : همکاری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معاونت علمی و سایر نهادهای مرتبط، موضوع شهر جهانی صنایع خلاق در کشور شکل بگیرد و پیش برود.
ضرورت توجه به برند ملی با رویکرد علمی و تخصصی
در ادامه این مراسم، عضو هیئتمدیره اندیشکده مطالعات راهبردی برندسازی ملی ایران گفت: مفهوم برند ملی یا برندسازی ایران بیش از ده سال است که وارد ادبیات علمی و دانشگاهی کشور شده است.
محمد بیطرفان افزود: بسیاری از کشورها سرمایهگذاری سنگینی در حوزه برندسازی ملی انجام میدهند و اگر بخواهیم توانمندیها، قدرت، نفوذ و تصویر ایران در جهان مورد توجه قرار گیرد، برندسازی ملی در کنار قدرت نرم یکی از مهمترین ابزارهای کشور خواهد بود.
وی تأکید کرد: ایران فرهنگی از سرمایهها و منابع گستردهای برخوردار است، اما تاکنون توجه کافی به موضوع برند ملی با رویکرد علمی و تخصصی نشده است.
عضو هیئتمدیره اندیشکده برندسازی ملی ایران خاطرنشان کرد: هرچند در برخی مقاطع دستگاهها و نهادهای مرتبط با دیپلماسی عمومی فعالیتهایی داشتهاند، اما این اقدامات عمدتاً با نگاه برند ملی و برندسازی هدفمند نبوده است.
برند ملی و فناوریهای نرم لازم و ملزوم یکدیگرند
مدیرعامل مرکز نوآوری همیار دانشبنیان نیز در این مراسم با تأکید بر پیوند ناگسستنی برند ملی و فناوریهای نرم گفت: برند ملی و فناوریهای نرم لازم و ملزوم یکدیگر هستند. اگر بخواهیم تصویر، عظمت و داراییهای یک کشور را به جهانیان معرفی و تقویت کنیم، ناگزیر باید به بهرهگیری از فناوریهای نرم و صنایع خلاق توجه کنیم.
پرویز کرمی با بیان اینکه ایران در معرفی ظرفیتها و پتانسیلهای خود دچار کمکاری شده است، اظهار کرد: جایگاه ایران با داشتن ظرفیتهای طبیعی، فرهنگی، تمدنی، علمی و فناورانه بسیار بالاتر از وضعیت کنونی است. به استناد پایگاههای علمسنجی، ایران رتبه پانزدهم دنیا را در عرصه علم و فناوری دارد و با وجود اینکه تنها یک درصد خاک مسکون جهان را در اختیار دارد، حدود دو درصد تولید علم دنیا متعلق به ایران است.
وی با طرح این پرسش که چرا ایران سهمی متناسب از برند جهانی ندارد، افزود: این موضوع به ضعف در برندسازی ملی بازمیگردد. صنایع خلاق از جمله سینما، فرهنگ، هنر، موسیقی، هنرهای تجسمی، معماری، لباس و پویانمایی از مهمترین مقومهای برند ملی هستند.
وی با اشاره به موفقیتهای سینمای ایران در سطح بینالمللی گفت: در حال حاضر سینمای ایران توانسته با وجود همه تحریمها و محدودیتها، افتخارات جهانی کسب کند، اما در استمرار و بهرهبرداری از این موفقیتها دچار مشکل بوده است.
مدیرعامل مرکز نوآوری همیار دانشبنیان با اشاره به نقش سرمایه اجتماعی و فرهنگ در تابآوری کشور تأکید کرد: ایران توانسته داشتههای فرهنگی و اجتماعی خود را به دنیا نشان دهد، اما در تجاریسازی فرهنگ و تبدیل آن به صنایع فرهنگی و خلاق با چالشهایی مواجه بوده است.
وی یکی از ضعفهای اساسی را نبود رهبری واحد و قوانین جامع در حوزه فناوریهای نرم و صنایع خلاق دانست و به تجربه حضور شرکتهای دانشبنیان و خلاق در نمایشگاهها و رویدادهای بینالمللی اشاره کرد مدیرعامل مرکز نوآوری همیار دانشبنیان در ادامه گفت: محصولات صنایع خلاق ایرانی به دلیل بومی بودن، در بازارهای خارجی با استقبال مواجه شدند، اما نبود ساختار منسجم و متولی مشخص، مانع از توسعه پایدار این حوزه شده است.
نیازمند عزم و اراده جدی هستیم
مدیر گروه فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست با تاکید بر ضرورت عزم ملی پیش از تدوین قوانین و اسناد گفت: پیش از برند ملی، نیازمند عزم و اراده جدی هستیم. این اراده باید از نهاد ریاستجمهوری شکل بگیرد، چراکه بر اساس قانون اساسی، نقش راهبردی رئیسجمهور در این حوزه تعیینکننده است.
دکتر رضا مستمع، با اشاره به چالشهای راهبری صنایع خلاق و نبود اسناد جامع افزود: کشور با مشکلاتی در حوزه سیاستگذاری، قانونگذاری و برنامهریزی توسعه فناوریهای فرهنگی مواجه است.
وی با اشاره به تجربه کشورهای موفق از جمله کره جنوبی، تأکید کرد: این کشورها با برنامهریزی بلندمدت و تمرکز بر صنایع خلاق توانستهاند برند ملی خود را در سطح جهانی ارتقا دهند.
برند ملی از دل فرهنگ میجوشد
مدیرعامل موسسه فرهنگی پژوهشی صبا در ادامه با تأکید بر اینکه برند ملی ریشه در فرهنگ هر کشور دارد، گفت: ملتها پیش از هر چیز با نشانههای فرهنگیشان شناخته میشوند؛ از زبان و آداب و سنتها گرفته تا موسیقی، معماری و میراث فرهنگی.
به گفته وی، فناوریهای نرم و صنایع فرهنگی بهطور مستقیم با برند ملی در ارتباط هستند و بسیاری از نمادهای رسمی کشورها مانند سرود و پرچم ملی، رنگها، نشان سازمانها و حتی آرم شرکتهای هواپیمایی، بخشی از هویت و برند ملی محسوب میشوند.
دکتر بهنام زنگی با اشاره به جایگاه نامناسب برند ملی ایران در رتبهبندیهای جهانی تصریح کرد: این مسئله به هنرمندان و مجموعههای خلاق مربوط نمیشود، بلکه ریشه در ناکارآمدی نظامهای اجرایی و مدیریتی دارد.
وی افزود: ایران از داراییهای عظیم فرهنگی، میراث تاریخی کمنظیر و منابع انسانی خلاق برخوردار است، اما حلقه تولید ثروت، هنر و فرهنگ بهدرستی به هم متصل نشده و به یک جریان هدایتشونده تبدیل نشده است. به باور وی، مزیت رقابتی ایران در صنایع فرهنگی نهفته است و نباید سرمایههای کشور صرف حوزههایی شود که امکان رقابت جهانی در آنها وجود ندارد.
ضرورت واقعگرایی و گفتمان فرهنگی در برندسازی ایران
درپایان این نشست، دکتر فواد نجمالدین، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و فرهنگ نیز با بیان اینکه برند بیش از آنکه یک ادعا باشد، یک باور شکلگرفته در ذهن مخاطب است، گفت: برند بهشدت با مفهوم واقعگرایی، معناسازی و داستانسرایی صادقانه پیوند دارد.
وی تاکید کرد: برند چیزی نیست که صرفاً تعریف شود، بلکه باید باورپذیر باشد و مخاطب نسبت به آن واکنش متناسب نشان دهد؛ هرگونه فاصله میان ادعا و واقعیت، به برند آسیب میزند.
نجمالدین یکی از چالشهای اساسی برندسازی فرهنگی در ایران را عدم توجه به واقعگرایی و تنوع فرهنگی دانست و افزود: ایران سرزمینی با تنوع اقوام، زبانها و نسلهاست و نگاه یکسانساز و وحدتگرا میتواند ما را از تصویر واقعی برند ملی دور کند.
به گفته وی، برندسازی موفق نیازمند شناخت دقیق داشتههای فرهنگی، درک تغییرات نسلی و پذیرش واقعیتهای اجتماعی است؛ مسیری که بدون آن، تصویر برند ملی شکل نخواهد گرفت.
گزارش: فرزانه صدقی