زخم‌هایی که دیده نمی‌شوند؛
آزار کلامی در کودکی، سلامت روان بزرگسالی را تهدید می‌کند
تحقیقات جدید علوم اعصاب نشان می‌دهد که سوءاستفاده کلامی در دوران کودکی می‌تواند ساختار و عملکرد مغز را به شکلی معنادار تغییر دهد و در نتیجه، خطر بروز مشکلات سلامت روان در بزرگسالی را افزایش دهد.
به گزارش سیناپرس، تحقیقات نشان داده است کودکانی که به طور مکرر توسط بزرگ‌ترها تحقیر، تهدید یا طرد می‌شوند، بیشتر در معرض این خطر قرار دارند که سیستم‌های شناسایی تهدید در مغزشان دچار حساسیت مفرط شود و در مقابل، پاسخ‌دهی به تجربیات لذت‌بخش و پاداش‌دهنده در آن‌ها کاهش یابد.
در شرایط طبیعی، مغز ما هنگام مواجهه با خطر، با فعال‌کردن یک سیستم هشدار درونی، ما را برای واکنش سریع — همان واکنش «جنگ یا گریز» — آماده می‌کند.
اما در کودکانی که به شکل مزمن در معرض آزارهای کلامی قرار می‌گیرند، این سیستم بیش از حد فعال و حساس می‌شود؛ به طوری که حتی نشانه‌های خنثی و بی‌خطر — مثل یک حالت چهره معمولی، یک شوخی یا حتی یک جمله ساده — ممکن است به اشتباه به‌عنوان تهدید تعبیر شود.
آزار کلامی، روند طبیعی شکل‌گیری ارتباطات سالم را هم مختل می‌کند.
در روند رشد سالم، تعاملات گرم و حمایتگرانه با والدین و مراقبان — مثل تعریف‌کردن، درک همدلانه و حمایت عاطفی — به کودک یاد می‌دهد چطور ارتباط امن و مثبت برقرار کند و تصویر سالمی از خود در ذهنش بسازد.
اما زمانی که این تعاملات با آزار کلامی جایگزین می‌شود، سیستم پاداش مغز کودک دچار افت کارکرد می‌شود؛ به این معنی که مغز کمتر به تجارب مثبت پاسخ می‌دهد و در نتیجه، احساس لذت، انگیزه و ارتباط عاطفی کاهش می‌یابد.
سوءاستفاده کلامی شامل رفتارهای زیر است:
▪️انتقاد مداوم
▪️تهدید
▪️تحقیر
▪️طرد و سایر اشکال توهین و خشونت کلامی
پیامدهای بلندمدت سوءاستفاده کلامی
▪️افزایش حساسیت به استرس و خطر
▪️کاهش توانایی در تنظیم شناختی-هیجانی
▪️کاهش عزت نفس و احساس ارزشمندی
▪️مشکل در شکل‌دادن و حفظ روابط سالم
▪️افزایش خطر ابتلا به مشکلات سلامت روان در بزرگسالی
راهکارها و پیشگیری
▪️سوءاستفاده کلامی قابل پیشگیری است.
▪️نیاز به افزایش آگاهی عمومی درباره آثار مخرب آن بر سلامت روان و رشد مغز وجود دارد.
▪️ضرورت سیاست‌گذاری‌های حمایتی برای محافظت از کودکان.
▪️ایجاد محیط‌های ایمن و حمایتگر برای رشد سالم روانی و عصبی کودکان.
▪️تاکید بر رفتار محترمانه، همدلانه و تشویق‌آمیز با کودکان، که از ارکان حیاتی سلامت روانی مادام‌العمر است.
*دکتر پروانه صفایی مقدم، روانشناس بالینی
