مازندران گنجی بی‌بدیل از تاریخ و طبیعت دارد و حفاری‌های غیرمجاز سودجویان گنج‌یاب، زخم‌هایی عمیق بر پیکره این میراث وارد کرده است.
به گزارش خبرگزاری سینا، مازندران با جنگل‌های هیرکانی و آثار تاریخی فراوانش، یکی از گنجینه‌های طبیعی و فرهنگی ایران است که هزاران سال تاریخ و تمدن را در دل خود جای داده است، اما این گنجینه بی‌نظیر این روزها در معرض تهدید جدی قرار گرفته است.
حفاری غیرمجاز تهدیدی که ریشه در فعالیت‌های غیرقانونی حفاران و استفاده غیرمجاز از دستگاه‌های فلزیاب دارد، حفاری‌هایی که نه تنها میراث تاریخی را نابود می‌کند بلکه زیست‌بوم و طبیعت بکر استان را نیز به شدت آسیب می‌زند.
صدای نگرانی از ارتفاعات کجور تا هزارجریب
در ارتفاعات ارتفاعات کجور و کلاردشت، به راحتی می‌توان آثار تخریب و حفره‌های عمیق را مشاهده کرد. زمین‌هایی که زمانی پوشیده از گیاهان خودرو و درختان سر به فلک کشیده بودند، حالا پر از چاله‌های عمیق و خاک‌های بر هم خورده است. این‌ها آثار حفاری‌های غیرمجاز هستند که توسط گروه‌هایی انجام می‌شود که به دنبال کشف گنج‌های افسانه‌ای یا اشیای تاریخی می‌گردند.
عمو شجاع، پیرمرد روستایی از توابع بخش کجور است و از اینکه در گوشه و کنار محله شأن، آثار و کنده کاری‌های ناشی از حفاری بهشن می‌خوردم می‌گوید: حفاری شبانه روزی در مناطق مختلف وجود دارد، این افراد بی‌وقفه زمین را می‌کنند و هر بار ردپایی از تخریب بر جای می‌گذارند و نمی‌دانیم مسئولان چطور می‌خواهند با این موضوع برخورد کنند.
در کلاردشت، وضعیت مشابه است. خانم دلفان از اهالی کلاردشت می‌گوید: پیش از این جنگل‌های این منطقه دست نخورده و زیبا بود، اما الان پر شده از حفره‌ها و آثار تخریب و گنج یابان نه تنها به طبیعت آسیب می‌زنند، بلکه میراث ما را نیز به خطر می‌اندازند.
وی ادامه داد: همواره اخباری از گوشه و کنار منطقه و استان درباره دستگیری گنج یابان مخابره می‌شود و افرادی که به طمع گنج دست به غارت میراث ملی می‌زنند و باید با آنان برخورد قاطع صورت گیرد.
سوادکوه شمالی نیز یکی از مناطقی است که این روزها درگیر فعالیت‌های غیرمجاز حفاری است و در هزارجریب بهشهر، جنگل‌های قدیمی و مناطق تاریخی، هر روز بیشتر در معرض تهدید قرار می‌گیرند.
در این زمینه، میثم اکبری، رئیس حوزه قضائی بندپی شرقی بابل، می گوید: ضابطین قضائی ما در ارتفاعات بندپی شرقی موفق شدند ۹ حفار غیرمجاز را دستگیر کنند. در این عملیات دو دستگاه گنج‌یاب و ادوات حفاری کشف شد و دو خودرو توقیف شد و برخورد جدی و قانونی با حفاران غیرمجاز در اولویت حوزه قضائی ماست.
وی در ادامه افزود: حفاظت از میراث فرهنگی تنها یک وظیفه قانونی نیست بلکه تعهدی اخلاقی و فرهنگی است که همه باید به آن پایبند باشیم. از همه شهروندان می‌خواهیم هرگونه فعالیت غیرقانونی را گزارش دهند تا بتوانیم به صورت سریع و مؤثر اقدام کنیم.
همچنین محمدرضا کردان، فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی مازندران، نیز در این خصوص گفت: با پیگیری گزارش‌های میراث‌بانان افتخاری، در منطقه لفور سوادکوه شمالی، عملیات موفقی انجام دادیم که منجر به دستگیری ۳ حفار غیرمجاز و کشف ۴ دستگاه فلزیاب و ادوات حفاری شد.
کردان درباره قانون استفاده از دستگاه‌های فلزیاب تاکید کرد: ساخت، خرید، فروش، نگهداری، تبلیغ و استفاده از این دستگاه‌ها بدون مجوز رسمی وزارت میراث فرهنگی ممنوع است. با هرگونه تخلف برخورد قانونی می‌شود.
وی همچنین یادآور شد: همکاری مردم در شناسایی و گزارش فعالیت‌های غیرقانونی نقش بسیار مهمی در حفظ میراث فرهنگی دارد.
هشدار درباره عواقب تخریب
ناصر محمدی، پژوهشگر و دوستدار میراث فرهنگی مازندران، با نگرانی درباره عواقب حفاری‌های غیرمجاز می‌گوید: حفاری‌های غیرمجاز نه تنها باعث از بین رفتن آثار تاریخی می‌شود، بلکه یک زخم عمیق بر پیکره هویت فرهنگی و تاریخی ما وارد می‌کند. بسیاری از این آثار به دلیل کاوش غیرعلمی و بی‌رویه نابود می‌شوند و اطلاعات مهمی که می‌توانستیم از آنها کسب کنیم، برای همیشه از دست می‌رود.
محمدی در ادامه گفت: این فعالیت‌ها موجب تخریب لایه‌های خاکی و نابودی بستر طبیعی می‌شوند و علاوه بر صدمات تاریخی، تهدیدی برای محیط زیست منطقه هستند. وقتی خاک و پوشش گیاهی از بین برود، فرسایش خاک، کاهش آب‌های زیرزمینی و آسیب به جانوران و گیاهان بومی به دنبال دارد.
وی‌تأکید می‌کند: از همه مردم و مسئولان انتظار می‌رود که با حساسیت بیشتری نسبت به این موضوع برخورد کنند. حفاظت از میراث فرهنگی، حفظ هویت ملی ماست و هرگونه کوتاهی در این زمینه، خسارتی جبران‌ناپذیر خواهد بود.
آثار تخریب حفاری غیرمجاز؛ پیامدهای طبیعی و فرهنگی
حفاری‌های غیرمجاز علاوه بر تخریب مستقیم آثار تاریخی، پیامدهای گسترده‌تری برای محیط زیست دارند. خاک منطقه به شدت فرسایش می‌یابد، درختان و گیاهان از بین می‌روند و بستر طبیعی برای حیات جانوری آسیب می‌بیند. این اقدامات می‌تواند منجر به ناپایداری زمین‌های شیب‌دار و ایجاد خطرات طبیعی مانند رانش زمین شود.
همچنین، این حفاری‌ها گاه به کشف اشیای تاریخی منجر نمی‌شوند و تنها منجر به تخریب بی‌هدف لایه‌های باستانی و نابودی آثار می‌شوند که دیگر قابل بازسازی نیستند. نابودی این گنجینه‌ها، از دست رفتن هویت فرهنگی و تاریخی ما را به دنبال دارد.
ضرورت فرهنگ‌سازی و اقدامات پیشگیرانه
کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند که تنها برخورد قانونی کافی نیست و فرهنگ‌سازی در سطح جامعه و آگاهی‌بخشی به مردم یکی از مهم‌ترین راهکارها برای پیشگیری از تخریب میراث است. آموزش و اطلاع‌رسانی درباره اهمیت حفظ آثار تاریخی و پیامدهای منفی حفاری غیرمجاز، می‌تواند در جلب مشارکت عمومی مؤثر باشد.
همچنین، توسعه برنامه‌های مشارکتی با حضور مردم محلی و میراث‌بانان افتخاری، همکاری نهادهای انتظامی و قضائی و استفاده از فناوری‌های نوین نظارت از جمله راهکارهای کلیدی برای مقابله با این پدیده است.
مازندران گنجی بی‌بدیل از تاریخ و طبیعت دارد که باید آن را پاس بداریم. حفاری‌های غیرمجاز و استفاده نادرست از دستگاه‌های گنج‌یاب، زخم‌هایی عمیق بر پیکره این میراث وارد کرده است. حفاظت از این سرمایه ملی نیازمند تلاش همه‌جانبه و هماهنگ است؛ از اقدام قانونی و نظارتی مسئولان گرفته تا همکاری و آگاهی مردم.
اگر امروز برای حفاظت از میراث خود تلاش نکنیم، فردا باید شاهد از دست رفتن بخش‌های ارزشمندی از هویت و تاریخ این سرزمین باشیم. همکاری و همدلی کلید نجات میراث فرهنگی و طبیعی مازندران است.