زبان فارسی، حافظه تاریخی ملت ایران است/ نقش زبان فارسی در پیوند ارزش‌های سنتی و مفاهیم مدرن
یک استاد دانشگاه گفت: زبان فارسی، نه‌تنها زبان گذشته، بلکه زبان آینده است. این زبان، ظرفیت آن را دارد که در جهان چندزبانه امروز، جایگاه خود را حفظ کند و همچنان حامل حکمت، معنا و هویت ایرانی باشد.
به گزارش خبرگزاری سینا، دکتر جعفری دهقی، استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران در نشست تخصصی مبانی ایران شناختی پیشرفت با اشاره به جایگاه کلام در فرهنگ ایرانی گفت: در باور ایرانیان باستان، برای کلام یک ایزد نگهبان وجود داشت. این یعنی زبان و سخن، مقدس شمرده می‌شدند. حتی متون دینی و فلسفی، به‌جای نگارش، به‌صورت شفاهی منتقل می‌شدند تا از تحریف مصون بمانند. این سنت تا امروز ادامه دارد؛ مردم دیوان حافظ و قرآن را از حفظ می‌خوانند، چون آن‌ها را مقدس می‌دانند.
وی به نقش زبان در مشروعیت سیاسی اشاره کرد و افزود: در شاهنامه، فردوسی حکومت را با صفاتی چون خرد، عدالت و دانایی تعریف می‌کند. اگر پادشاهی فاقد این صفات باشد، مشروعیت خود را از دست می‌دهد. این نگاه، نشان‌دهنده پیوند زبان با اخلاق سیاسی در فرهنگ ایرانی است.
وی در پایان اظهارکرد: زبان فارسی، پلی بوده میان سنت و مدرنیته، میان شرق و غرب، میان حکمت باستانی و تفکر اسلامی. این زبان، ظرفیت تمدنی بی‌نظیری دارد که باید آن را شناخت، حفظ کرد و به نسل‌های آینده منتقل کرد.
زبان فارسی، از زبان دربار تا زبان مردم
دکتر علی‌اشرف صادقی، استاد زبان‌شناسی دانشگاه تهران نیز دراین نشست با بررسی تحول تاریخی زبان فارسی گفت: زبان فارسی دری، یکی از گویش‌های پهلوی بود که در دوران اسلامی به زبان رسمی و ادبی ایران تبدیل شد. این زبان، در کنار زبان عربی، توانست جایگاه خود را در میان نخبگان و مردم تثبیت کند.
وی با تأکید بر انعطاف‌پذیری زبان فارسی در مواجهه با تحولات تاریخی، افزود: فارسی زبانی است که در طول تاریخ، توانسته خود را با تحولات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی تطبیق دهد. از دربارهای ساسانی تا محافل عرفانی، از متون دینی تا آثار فلسفی، زبان فارسی همواره بستر بیان اندیشه‌های عمیق بوده است. فارسی زبانی است با ساختار منعطف، واژگان غنی و قابلیت ترکیب‌سازی بالا. این ویژگی‌ها موجب شده‌اند که زبان فارسی بتواند مفاهیم پیچیده فلسفی، عرفانی و علمی را نیز با دقت و ظرافت بیان کند.
او به نقش زبان فارسی در انتقال تجربه‌های زیسته اشاره کرد و گفت: قابوس‌نامه، نصایح اخلاقی و آثار سعدی، همگی نشان‌دهنده پیوند زبان با زندگی روزمره مردم هستند. زبان فارسی، نه‌تنها زبان نخبگان، بلکه زبان مردم بوده است؛ زبانی که تجربه، حکمت و اخلاق را منتقل کرده است. زبان فارسی، حافظه تاریخی ملت ایران است. از متون حماسی چون شاهنامه تا متون اخلاقی چون گلستان، این زبان باورها، آرمان‌ها و ارزش‌های ایرانیان را در خود حفظ کرده است.
نقش زبان فارسی در پیوند سنت و مدرنیته
این استاد زبان فارسی دانشگاه تهران در ادامه به نقش زبان فارسی در دوران مشروطه اشاره کرد وافزود: در این دوره، زبان فارسی توانست ارزش‌های سنتی را با مفاهیم مدرن پیوند دهد. روزنامه‌ها، رساله‌ها و آثار ادبی این دوره نشان می‌دهند که زبان فارسی پلی بوده میان سنت و مدرنیته.
وی همچنین به گستره جغرافیایی زبان فارسی پرداخت و تصریح کرد: فارسی، زبان مشترک ایران، افغانستان، تاجیکستان، هند، آسیای میانه و آسیای صغیر بوده است. این زبان، ظرفیت ایجاد همبستگی فرهنگی و انتقال دانش را در میان ملت‌های مختلف داشته است.
وی در ادامه به ضرورت توجه به زبان فارسی در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی اشاره کرد و گفت: اگر می‌خواهیم زبان فارسی همچنان زنده بماند، باید آن را در نظام آموزشی، رسانه‌ها و فضای مجازی تقویت کنیم. زبان فارسی، سرمایه‌ای تمدنی است که نباید از دست برود. زبان فارسی باید در تعامل با زبان‌های دیگر، هویت خود را حفظ کند. جهانی‌شدن نباید به معنای فراموشی زبان مادری باشد، بلکه باید فرصتی برای معرفی آن به جهان باشد.
دکتر صادقی در بخش دیگری از سخنان خود به نقش زبان فارسی در آموزش و پرورش پرداخت و افزود: زبان فارسی باید در نظام آموزشی به‌عنوان زبان تفکر و تحلیل معرفی شود، نه صرفاً زبان حفظ واژگان. دانش‌آموزان باید با ادبیات فارسی زندگی کنند، نه اینکه فقط آن را بخوانند.
وی در پایان گفت: زبان فارسی، نه‌تنها زبان گذشته، بلکه زبان آینده است. این زبان، ظرفیت آن را دارد که در جهان چندزبانه امروز، جایگاه خود را حفظ کند و همچنان حامل حکمت، معنا و هویت ایرانی باشد.
دکتر موسوی عنبری، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و دبیر نشست، در ابتدای این نشست بر اهمیت زبان فارسی به‌عنوان قلب فرهنگ ایرانی تأکید کرد و گفت: «زبان، نه‌تنها ابزار ارتباط، بلکه منبع همبستگی، هویت ملی و ظرفیت شناختی یک ملت است. زبان فارسی در طول تاریخ، نقشی بی‌بدیل در شکل‌گیری رفتارهای متمدنانه و اخلاقی ایرانیان ایفا کرده است.
