آزاده لشکری زاده، کارشناس و فعال اقتصاد و بازار:
هوشمندی داده و آینده‌نگری در صادرات صنایع خلاق
آزاده لشکری زاده، کارشناس و فعال اقتصاد و بازار طی یادداشتی به مناسبت روز ملی صادرات عنوان کرده است که صنایع خلاق ایران از فرش و پته گرفته تا محتوای دیجیتال و آثار هنری، در صورتی می‌توانند در بازار جهانی رقابت کنند که تصمیم‌گیری‌های صادراتی آنان بر پایه تحلیل علمی داده و آینده‌نگری اقتصادی صورت گیرد. در این یادداشت آمده است:
به گزارش خبرگزاری سینا، ۲۹ مهر، روز ملی صادرات، یادآور اهمیتی است که اقتصاد خلاق و فرهنگی در مسیر توسعه غیرنفتی ایران یافته است. جهان امروز در حال حرکت از عصر تولید انبوه به عصر تولید معناست، جایی که ارزش محصول نه در ماده اولیه آن، بلکه در داده، داستان و هویت فرهنگی نهفته است. صنایع خلاق ایران از فرش و پته گرفته تا محتوای دیجیتال و آثار هنری، در صورتی می‌توانند در بازار جهانی رقابت کنند که تصمیم‌گیری‌های صادراتی آنان بر پایه تحلیل علمی داده و آینده‌نگری اقتصادی صورت گیرد. صادرات در قرن بیست‌ویکم بدون هوشمندی داده، مانند سفر در اقیانوس بدون نقشه است.
هوشمندی داده در صادرات صنایع خلاق یعنی تبدیل اطلاعات پراکنده بازار، رفتار مشتریان، ترجیحات زیباشناختی و روندهای فرهنگی به بینش تصمیم‌ساز. مجموعه داده‌هایی که از شبکه‌های اجتماعی، جست‌وجوهای جهانی، و رفتار مصرف‌کننده استخراج می‌شوند، امروز مهم‌ترین سرمایه برای صادرکنندگان فرهنگی به شمار می‌روند. تولیدکننده خلاق باید بداند کدام طرح و رنگ در فصل بعدی مورد توجه بازار اروپا قرار خواهد گرفت، چه نوع بسته‌بندی در بازار شرق آسیا مطلوب‌تر است و چگونه می‌تواند روایت فرهنگی محصول خود را با ذائقه جهانی سازگار کند. این تحلیل از دل داده برمی‌خیزد، نه از حدس و شهود.
آینده‌نگری در صادرات صنایع خلاق به معنای توانایی پیش‌بینی تغییرات بازار و آماده‌سازی سازمان برای پاسخ‌گویی به آن است. ابزارهای هوش مصنوعی، تحلیل کلان‌داده و مدل‌های پیش‌بینی، اکنون به ما امکان می‌دهند که تقاضای جهانی برای محصولات فرهنگی را چند ماه پیش از وقوع تخمین بزنیم. این آینده‌نگری به تولیدکننده کمک می‌کند موجودی مواد اولیه، حجم تولید و استراتژی قیمت‌گذاری را بر اساس مسیر واقعی بازار برنامه‌ریزی کند. در نتیجه، صادرات از حالت واکنشی و فرصت‌محور، به مدلی هدفمند و پایدار تبدیل می‌شود که سود اقتصادی و ثبات فرهنگی را همزمان تضمین می‌کند.
این روز فرصتی است تا نقش داده‌محوری در دیپلماسی فرهنگی کشور برجسته شود. داده امروز زبان مشترک کشورهای صادرکننده فرهنگ و هنر است. در فضای جهانی تجارت فرهنگی، آن‌که اطلاعات دقیق‌تری از رفتار بازار دارد، تأثیر فرهنگی بیشتری نیز خواهد داشت. ایران با راه‌اندازی سامانه‌ها و توسعه زیرساخت‌های داده در پارک‌های علم و فناوری، گام‌هایی ارزشمند در این مسیر برداشته است. هدف این سامانه‌ها ایجاد شفافیت در جریان اطلاعات صادراتی، کاهش خطاهای تصمیم و افزایش بازدهی اقتصادی برندهای محلی است. هوشمندی داده به صادرکنندگان صنایع خلاق اجازه می‌دهد اقتصاد فرهنگ را به زبان اعداد و شاخص‌ها ترجمه کنند. شاخص‌هایی چون «ارزش افزوده فرهنگی»، «پایداری برند» و «درجه انطباق با ترجیحات بازار جهانی» ابزارهایی هستند که می‌توانند جایگزین معیارهای سنتی مانند حجم صادرات و مبلغ قرارداد شوند. این تغییر دیدگاه، صادرات فرهنگی را از معامله کالایی به تبادل معنا تبدیل می‌کند. وقتی ارزش فرهنگی محصول به صورت کمی قابل سنجش شود، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نیز با درک روشن‌تری وارد عرصه صنایع خلاق خواهد شد.
در این نگاه نو، برخی استانها به‌عنوان پایلوت ملی اقتصاد داده‌محور خلاق مطرح شده‌اند. پروژه‌های تحلیلی برخی در حوزه صنایع دستی و برندهای بومی نشان داده‌اند که تلفیق داده با تجربه تولید محلی نتایج چشمگیری دارد. از طریق تحلیل بازارهای هدف، آنها توانستهاند تولیدکنندگان را به سمت محصولاتی هدایت کند که بیشترین احتمال صادرات دارند.
نقش زنان در اقتصاد داده‌محور خلاق نیز برجسته است. بانوان کارآفرین کرمانی، اصفهانی و تهرانی و …. اکنون با استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال فروش و تحلیل داده‌های بازخورد مشتری، برندهای خود را در بازارهای بین‌المللی تثبیت کرده‌اند. این گروه با تکیه بر داده، توانستهاند در طراحی محصول، قیمت‌گذاری و تبلیغات تصمیم‌های علمی بگیرند. هوشمندی داده عملاً ابزار توانمندسازی اقتصادی زنان محسوب می‌شود، زیرا وابستگی به سرمایه فیزیکی را کاهش داده و نقش مهارت و دانش را در موفقیت صادراتی برجسته‌تر کرده است.
آینده صادرات صنایع خلاق وابسته به تعامل میان انسان و داده است. نیروی متخصصی که هم زبان فرهنگ را بفهمد و هم زبان تحلیل را بلد باشد، کلید موفقیت این حوزه خواهد بود. ایجاد مراکز آموزش داده در دانشگاه‌های هنر و مهارت، تربیت مدیران خلاق داده‌محور و برنامه‌نویسان فرهنگی، باید در دستور کار آموزش عالی کشور قرار گیرد. اقتصاد خلاق آینده ایران نه بر پایه تولید کارگاهی، بلکه بر پایه تحلیل داده و استراتژی جهانی‌سازی برندهای فرهنگی شکل خواهد گرفت.
درنهایت روز ملی صادرات فرصتی است تا یادآور شویم که راه موفقیت صنایع خلاق، از میان داده و آینده‌نگری می‌گذرد. هوشمندی داده همان ریتم تحولی است که صادرات ایران را از وابستگی به مواد خام به اتکا بر دانش و فرهنگ می‌رساند. اگر داده را چراغ راه اقتصاد هنر بدانیم و آینده‌نگری را GPS حرکت آن، مسیر توسعه پایدار صادرات فرهنگی روشن خواهد بود. ایران با پشتوانه تمدنی و توان علمی خود، شایسته آن است که در نقشه جهانی صادرات خلاق، به عنوان پرچم‌دار اقتصاد داده‌محور فرهنگی شناخته شود.
