پژوهشگران یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان ایران با بهره‌گیری از فناوری نانو موفق به تولید آجر دیرگداز به روش فوق سرمایش شده‌اند؛ روشی منحصر به فرد که دانش آن تنها در انحصار شرکت دنیاست و می‌تواند از ایجاد خسارت میلیاردی به توربین‌های گازی پیشگیری کند.
فرزانه صدقی: محمد حسین‌زاده، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان اطلس سرام کویر در حاشیه بازدید خبرنگاران از خطوط تولید این شرکت_ که به همت ستاد فناوری نانو برگزار شد_ به تشریح نحوه بومی‌سازی این آجرها پرداخت و گفت: سال ۱۳۸۸ سازمان توسعه برق پروژه‌ای را تعریف کرد تا یکی از قطعات مصرفی در توربین‌های گازی(آجر نسوز توربین‌ها) که به علت اعمال تحریم‌ها و از طریق واسطه‌ها و با قیمت بسیار بالا تهیه می‌شد، بومی‌سازی شود که این مجموعه بر پایه تجربه ۲۷ ساله توانست برنده این پروژه شود و دانش فنی آجر را با مهندسی معکوس روی نمونه‌های خارجی به دست آورد.
تولید آجرهای دیرگداز یا ویژگی‌های منحصر به فرد
به گزارش خبرگزاری سینا ، درباره روند فنی تولید آجرها اظهارکرد: معمولا آجرها در کوره تولید می‌شوند اما این آجرها در فریزر و در دمای بسیار پایین حدود منفی ۷۰ درجه سلسیوس تولید می‌شوند. از نیتروژن مایع در دمای منفی ۱۹۶ درجه سلسیوس نیز در فرآیند استفاده می‌شود؛ این روش منحصربه‌فرد، خواص ویژه‌ای به آجرها می‌دهد.
وی این خاصیت را به «شیشه‌های سکوریتی» تشبیه کرد و گفت: این آجرها مشابه شیشه سکوریتی که به‌صورت ذرات ریز و پودری خرد می‌شود تا از ایجاد بریدگی جلوگیری کند، در اثر ضربه پودر می‌شوند. این خاصیت(فداشوندگی) مانع از آن می‌شود که قطعات آجر پرتاب‌شده باعث «پره‌زنی» یا آسیب جدی به پره‌های توربین شود؛ مساله‌ای که می‌تواند خسارت‌هایی به ارزش میلیاردها تومان به همراه داشته باشد.
وی با تشریح این مساله یادآورشد: بالای هر توربین محفظه‌ای وجود دارد که گاز توسط مشعل در آن می‌سوزد و حرارت سبب چرخش پره‌ها می‌شود. آجرهای حفاظتی داخل این محفظه با هولدرهایی نگهداری می‌شوند؛ اما این هولدرها در اثر دما و فرسایش ممکن است ضعیف شوند و آجرها از محل خود جدا و پرتاب شوند. اگر آجرها هنگام پرتاب خرد نشوند، می‌توانند به پره‌ها آسیب سخت و جبران‌ناپذیر برسانند.
بی نیازی کشور از واردات این فناوری
این فناور دانش بنیان به اهمیت ایمنی این قطعه پرداخت و افزود: پره‌های توربین که هر یک حدود ۶۰ مگاوات توان تولید می‌کنند، در صورت برخورد با قطعه‌ای پرتاب‌شده ممکن است از مدار خارج شوند و این مسئله می‌تواند شبکه برق را تحت‌تاثیر قرار دهد. در حال حاضر حدود ۲۴۰ توربین در کشور از این دست وجود دارد که بیش از ۳۵ هزار مگاوات از شبکه برق کشور با استفاده از توربین‌های گازی تامین می‌شود.
وی تاکید کرد: این شرکت هم اکنون قطعات مربوط را در سطح کشور تامین می‌کند و نقش مهمی در بی‌نیازی کشور از واردات این قطعات دارد.
حسین‌زاده درباره ویژگی‌های این آجرها گفت: یکی از ویژگی‌های مهم این آجرها این است که حتی گرد و غبار موجود در هوا نیز، هنگام ورود به محفظه احتراق، توسط فیلترهای پیشرفته گرفته می‌شود زیرا این ذرات ریز گرد و غبار می‌توانند همانند ساچمه به پره‌ها برخورد و آسیب جدی وارد کنند.
بیشتر بخوانید:
اساتیدی که کار فناورانه انجام می‌دهند باید حمایت شوند
ملات سبز پلیمری جایگزین سیمان می‌شود
جنگ ۱۲ روزه در نقدینگی شرکت‌های دانش‌بنیان تداخل ایجاد کرد
وی افزود: حتی اگر تکه کوچکی از این آجر کنده شود و به پره‌ها برخورد کند، خسارت سنگینی وارد می‌کند. به همین دلیل در طراحی این آجرها دقت می‌شود که در حین کار، هیچ قسمتی از آجر جدا نشود. اما اگر آجر بر اثر ضربه خرد شد، باید به‌گونه‌ای باشد که هنگام برخورد به‌صورت کامل پودر شود.
وی افزود: این ویژگی در هر نوع آجری دیده نمی‌شود به همین خاطر در ایران، با وجود حدود ۷۰ کارخانه تولیدکننده آجرهای نسوز، تقریبا هیچ‌کدام به سمت تولید این قطعه نرفته‌اند، زیرا حساسیت کار بسیار بالا و تعهدات سنگینی در قبال نیروگاه‌ها وجود دارد. همچنین ویژگی‌های فنی خاصی هم موردنیاز است که تولید آن را دشوار می‌کند.
صادرات رسمی نداریم
به گفته وی، دانش فنی تولید این آجرها در دنیا تنها در اختیار سه شرکت زیمنس آلمان، جنرال الکتریک آمریکا و شرکت اطلس سرام کویر است؛ هیچ شرکت دیگری در دنیا توان تولید این محصول را ندارد.
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان در ادامه درباره صادرات این محصول نیز گفت: نصب این آجرها در نیروگاه‌های داخلی در حال انجام است و نمونه‌هایی نیز به روسیه ارسال شده است. با شروع جنگ روسیه و اوکراین، نیاز به این آجرها در نیروگاه‌های روسیه افزایش یافت، اما به دلیل اینکه اغلب نیروگاه‌های روسیه در اختیار شرکت‌های یهودی هستند، ارتباط مستقیمی با شرکت‌های ایرانی برقرار نشده است. با این حال، برخی تعاملات انجام شده و نمونه‌هایی ارسال شده است.
حسین‌زاده اضافه کرد: روسیه به دلیل تحریم‌ها و مشکلات مالی نتوانست پول محصولات خود را از شرکت زیمنس دریافت کند و اکنون تاجران ایرانی، با استفاده از روش‌های دور زدن تحریم، از طریق شرکت‌های اروپایی، در حال تامین و صادرات این آجرها به روسیه هستند.
وی تصریح کرد: با روسیه ارتباطاتی برقرار کرده‌ایم و منتظر پاسخ نهایی از سوی آن‌ها هستیم. همچنین اقداماتی با آفریقای جنوبی در حال انجام است و پیش‌بینی می‌کنیم تا یکی دو ماه آینده در این کشور نیز حضور پیدا کنیم. علاوه بر این، کشورهایی چون عراق، عمان و سایر کشورهای عربی خلیج فارس نیز در مسیر صادراتی ما قرار دارند.
وی درباره وضعیت صادرات فعلی این محصول گفت: در حال حاضر صادرات رسمی انجام نهاده‌ایم و فقط نمونه‌هایی به‌صورت رایگان ارسال شده است. اما در صورت توافق، این محصول می‌تواند ارزآوری بالایی برای کشور داشته باشد.
حسین‌زاده در ادامه درباره کلاس‌های مختلف توربین‌ها گفت: در ایران حدود ۲۴۰ توربین از کلاس E و تعدادی از کلاس F داریم. توربین‌های کلاس F پیشرفته‌تر بوده و راندمان بالاتری دارند. به‌طور کلی، راندمان تولید برق در توربین‌ها حدود ۳۳ درصد است و در کلاس F تا حدود ۳۹ درصد افزایش پیدا می‌کند. در سیکل ترکیبی نیز حدود ۱۰ درصد به این میزان اضافه می‌شود.
وی افزود: با وجود این، حتی توربین‌های شرکت زیمنس هم راندمان بالاتری از این مقدار ندارند و حدود ۳۵ درصد از انرژی به برق تبدیل می‌شود و بقیه هدر می‌رود. همین امر باعث می‌شود گازهای گلخانه‌ای ناشی از نیروگاه‌ها سهم زیادی در آلودگی هوا داشته باشند.