صنعت نفت، گاز و پتروشیمی ایران که یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد کشور محسوب می‌شود، سال‌هاست با مشکلاتی همچون کاهش بازدهی استخراج، گرفتگی و رسوب در تجهیزات، مصرف زیاد مواد شیمیایی و آلودگی‌های زیست‌محیطی دست و پنجه نرم می‌کند. کارشناسان معتقدند فناوری نانو، به‌خصوص نانوحباب‌ها، با ارائه راهکارهای نوآورانه، ظرفیت ایجاد تحولی اساسی در این صنایع را دارا هستند.
به گزارش خبرگزاری سینا، نشست «ظرفیت‌های نانوحباب در زنجیره نفت، گاز و پتروشیمی» با حضور سپهر آذرشب، مدیر توسعه کسب‌وکار انرژی و پتروشیمی ستاد توسعه فناوری نانو و میکرو معاونت علمی برگزار شد. وی در این نشست تأکید کرد: نانوحباب‌ها با ظرفیت‌های منحصربه‌فرد خود می‌توانند نقشی کلیدی در حل چالش‌های اساسی این بخش ایفا کنند.
سپهر آذرشب در تشریح اهمیت نانوحباب‌ها گفت: به همراه فناوران و ستاد توسعه فناوری نانو، ما اکنون فناوری‌ها، موضوعات فناورانه و محصولاتی را در این حوزه شناسایی و توصیه کرده‌ایم. سایر فعالان این اکوسیستم دانش‌بنیان نیز بخشی از این موضوعات را پیگیری و کنترل می‌کنند. یکی از موضوعاتی که توسعه چشمگیری داشته و می‌تواند در بخش‌های مختلف صنعتی نقش ویژه‌ای ایفا کند، فناوری نانوحباب است؛ فناوری‌ای که راه‌حل‌های خاص خود را برای رفع مشکلات ارائه می‌دهد.
مدیر توسعه کسب‌وکار انرژی و پتروشیمی ستاد توسعه فناوری نانو و میکرو، افزود: در مطالعات انجام‌شده، حدود پانزده چالش کلیدی شناسایی شده که نانوحباب‌ها قادر به ارائه راهکار در آن‌ها هستند. این شناسایی‌ها بر اساس مطالعات پتنتی و مطالعات موردی موجود در این حوزه صورت گرفته است. از شرکت‌های فناور دعوت کرده‌ایم تا بر این موضوعات متمرکز شوند و همچنین از صنایع خواسته‌ایم پایلوت‌های صنعتی مرتبط را اجرا کنند. ما نیز به‌عنوان نهاد تسهیل‌گر، وظیفه داریم این هم‌افزایی و ارتباط میان شرکت‌های فناور و صنعتی را برقرار کنیم.
به گفته آذرشب، بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران سال‌هاست با مشکلات متعددی مواجه‌اند. کاهش بهره‌وری استخراج، رسوبات و گرفتگی در خطوط لوله و مبدل‌های حرارتی، مصرف زیاد مواد شیمیایی و افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی از جمله چالش‌هایی هستند که هزینه‌های سنگینی به این صنایع تحمیل کرده‌اند.
نقش نانوحباب‌ها در صنعت نفت و گاز
یکی از مهم‌ترین کاربردهای نانوحباب‌ها، افزایش بهره‌وری استخراج نفت است. مقادیر زیادی از نفت در لایه‌های متخلخل سنگی مخازن باقی می‌ماند و استخراج آن به‌روش‌های معمول دشوار است. نانوحباب‌ها با نفوذ به این لایه‌ها، نفت محبوس را آزاد می‌کنند و در نتیجه نرخ بازیافت افزایش می‌یابد. این روش علاوه بر کارآمدی بالا، جایگزینی سازگار با محیط‌زیست و مقرون‌به‌صرفه در مقایسه با تزریق مواد شیمیایی گران‌قیمت و آلاینده محسوب می‌شود.
کاهش مصرف مواد شیمیایی نیز از دیگر مزایای این فناوری است. نانوحباب‌ها به‌دلیل سطح وسیع، ظرفیت بالای اکسیداسیون و پایداری قابل‌توجه، می‌توانند بخشی از مواد شیمیایی مورد استفاده در تصفیه آب، استریلیزاسیون تجهیزات و فرآیندهای جداسازی را جایگزین کنند. این امر نه‌تنها منجر به کاهش هزینه‌ها می‌شود بلکه اثرات جانبی ناشی از استفاده بیش‌ازحد مواد شیمیایی را نیز کاهش می‌دهد.
رسوبات و گرفتگی تجهیزات در واحدهای پتروشیمی و پالایشگاه‌ها یکی از معضلات جدی است که موجب کاهش راندمان عملیاتی می‌شود. نانوحباب‌ها با خاصیت پاک‌کنندگی و توانایی حذف ذرات معلق و رسوبات درون تجهیزات، راهکاری مؤثر برای این مشکل ارائه می‌دهند و در نهایت قابلیت اطمینان و پایداری فرآیندهای صنعتی را افزایش می‌دهند.
از منظر زیست‌محیطی نیز نانوحباب‌ها نقش مهمی ایفا می‌کنند. این فناوری در تصفیه پساب‌های صنعتی به‌کار گرفته می‌شود و توانایی حذف ترکیبات خطرناکی همچون سولفید هیدروژن و فلزات سنگین را دارد. بدین ترتیب، نانوحباب‌ها به کاهش آلودگی و حفاظت از محیط‌زیست کمک شایانی می‌کنند.
آذرشب در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به نیازهای فنی پیچیده صنعت نفت و گاز، استفاده از فناوری‌هایی مانند نانوحباب نه‌تنها بهره‌وری را افزایش می‌دهد، بلکه راهکاری اقتصادی و پایدار برای کاهش هزینه‌ها و حفاظت از محیط‌زیست فراهم می‌کند. خوشبختانه با پشتیبانی فناوران داخلی و حمایت ستاد توسعه فناوری نانو، آینده به‌کارگیری گسترده این فناوری بسیار امیدوارکننده است.