یافته‌ها نشان می‌دهد جوامع عصر مس در «دشت‌زهره» حدود ۶۰۰۰ سال پیش نه‌تنها هم‌پای بلکه در برخی نوآوری‌ها از جمله آجرپزی، استاندارد وزن و جواهرات نقره و طلا از بین‌النهرین پیشرفته‌تر بوده‌اند و جایگاه ایران را در تاریخ تمدن پیشاتاریخی منطقه بازتعریف می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری سینا، کاوش‌های تازه در محوطه باستانی چگاسفلی به سرپرستی «عباس‌مقدم» تصویری نو از تاریخ تمدن‌های اولیه خاور نزدیک ارائه کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهد جوامع عصر مس در «دشت‌زهره» حدود ۶۰۰۰ سال پیش نه‌تنها هم‌پای بلکه در برخی نوآوری‌ها از جمله آجرپزی، استاندارد وزن و جواهرات نقره و طلا از بین‌النهرین پیشرفته‌تر بوده‌اند و جایگاه ایران را در تاریخ تمدن پیشاتاریخی منطقه بازتعریف می‌کنند.
در مقاله‌ای با عنوان «جلوتر از زمان» که توسط «اریک ای. پاول»، معاون سردبیر مجله آرکئولوژی منتشر شد، آمده است که کاوش‌های محوطه چگاسفلی، واقع در جنوب‌غرب ایران، نشان‌دهنده سطح بالای پیشرفت جوامع عصر مس این منطقه است.
این محوطه که متعلق به دوره مس/کالکولیتیک و مرحله گذار از روستاهای نوسنگی به شهرهای نخستین بین‌النهرین (۳۵۰۰ پیش از میلاد) است، پیش‌تر به حاشیه تمدن ایلام و بین‌النهرین تعلق داده می‌شد؛ اما یافته‌های اخیر خلاف این تصور را نشان می‌دهند و از توسعه فناوری و فرهنگ پیشرفته ساکنان آن حکایت دارند.
کاوش‌ها در گورستان چگاسفلی بقایای ۱۰۲ نفر را آشکار کرده که با شیوه‌های متنوع تدفین، از جمله تدفین مجدد، اختلاط استخوان‌ها، تدفین جمجمه‌ها و جمجمه زوجی موسوم به «عاشقان»، دفن شده‌اند. برجسته‌ترین تدفین مربوط به زن جوانی ۲۵ ساله به نام «خاتون» است که همراه با شمشیر مسی تشریفاتی، زیورآلات نقره و طلا و وزنه سنگی کشف شد.
حدود ۷۰ درصد تدفین‌ها زنانه بوده و برخی زنان دارای جمجمه‌های اصلاح‌شده بودند که نماد منزلت اجتماعی محسوب می‌شد.
از دیگر دستاوردهای مهم کاوش‌ها، کشف نوآوری‌های معماری و فناوری پیشرفته است. استفاده از آجرهای پخته در ساخت مقابر و معبد، سیستم استاندارد وزن‌کشی با وزنه‌های علامت‌گذاری‌شده و اشیای ارزشمندی همچون کاسه‌های مرمرین و سرامیک‌های پیچیده، مؤید سطح بالای پیشرفت فنی و فرهنگی این جوامع است.
نخستین معبد عصر مس ایران نیز در چگاسفلی کشف شد که با آجرهای پخته ساخته شده، دارای بنای H-شکل، تدفین حیوانات قربانی (بزهای نر و گاو) و کاسه مرمری کوچک با علائم عددی (۱۷، ۱۹، ۲۱ خط) بوده که احتمالاً نمایانگر نظام شمارش یا آیین مذهبی است.
این یافته‌ها بازتابی از پیشرفت جوامع دشت زهره در زمینه متالورژی، سفالگری و معماری است و نشان می‌دهد که این منطقه حتی از شهر باستانی شوش نیز در برخی زمینه‌ها جلوتر بوده است.
گورستان و معبد چگاسفلی نمادهای روشنی از سازمان اجتماعی، فعالیت‌های تجاری، آیین‌های مذهبی و نقش پررنگ زنان ارائه می‌دهند و افق تازه‌ای در مطالعات پیشاتاریخی ایران و خاور نزدیک می‌گشایند