آمارها نشان می‌دهد غفلت و آزار عاطفی شایعترین انواع خشونت علیه سالمندان در کشور است، رنجی پنهان که در روابط اعتمادآمیز شکل میگیرد.
در یادداشتی از صدیقه البرزی، جامعه شناس و عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی که در اختیار خبرگزاری سینا قرار داده شده است، به موضوع خشونت علیه سالمندان پرداخته شده است. در این یادداشت آمده است:
پدیده خشونت علیه سالمندان یا همان سالمندآزاری، پدیده ای در خور توجه است که سلامت و حقوق انسانی میلیونها سالمند را در سراسر جهان، خدشه دار کرده است. منظور از سالمندآزاری، انجام رفتاریست که عمد یا غیر عمد به یکباره و یا بصورت مکرر و همیشگی رخ داده و سبب رنجش و صدمه روحی، عاطفی یا جسمی به سالمند می شود.
این رفتار، اغلب از سوی افرادی رخ می دهد که سالمند آنها را دوست داشته و به آنها اعتماد کامل دارد. در بسیاری از مواقع این افراد، اعضای خانواده و نزدیکان وی هستند.
خشونت نسبت به افراد سالمند، طیف وسیعی دارد از بی توجهی و غفلت، توهین، تحقیر و بی احترامی، داد زدن، تهدید کردن و ایجاد رعب و وحشت، سوء استفاده مالی از دارایی ها یا حقوق ماهانه مانند برداشت غیرمجاز پول از حساب بانکی یا اجبار به انتقال مالکیت، عدم تأمین نیازهای اساسی سالمند مثل غذا، دارو یا مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا زندانی کردن سالمند در خانه و منع ارتباط با دیگران، خشونت فیزیکی مانند هل دادن یا ضرب و شتم در این طیف جا می گیرند.
این در حالیست که افراد سالمند به دلیل اقتضائات سنی، بسیار حساس، آسیب پذیر و ضعیف بوده و رنج های جسمانی و روانی سنگینی با خود حمل می کنند. آنها در این برهه از زندگی¬شان با چالشهای جدی و متعددی دست و پنجه نرم کرده و نیازمند توجه و مراقبت بیشتر هستند.
خشونت علیه سالمندان هم مثل تمامی رفتارهای بشری، عواقب مهمی بهمراه دارد. فرد سالمند به دنبال دریافت خشونت از سوی اطرافیان، مضطرب شده و احساس گناه و بی¬ارزشی می¬کند.
کاهش امید به زندگی، ترس از دیگران، استرس دائمی، از دست دادن اعتماد به نفس، انزوا، تشدید بیماری¬ها، افکار خودکشی و سایر احساسات منفی و افکار پریشان و آزاردهنده از جمله پیامدهای اعمال خشونت علیه سالمندان است.
مطالعاتی که شرایط و کیفیت زندگی سالمندان را مورد بررسی قرار داده نشان می دهد که جمعیت قابل توجهی از زنان و مردان سالمند، خشونت و ناخشنودی هایی را در فضای خانه و خانواده تجریه می کنند که فردیت، هویت و سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی آنها را دستخوش آسیب جدی می سازد.
دامنه پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم اذیت و آزار سالمندان تا جاییست که گاه منجر به شکستگی و جراحات جدی شده و حتی می تواند موجب مرگ آنها شود.
اما با همه اهمیتی که این موضوع دارد تاکنون چه در سطح خرد و از سوی خانواده و چه در سطح کلان توسط جامعه و متولیان امر به عنوان بازتابی از ساختارهای اجتماعی، دائماٌ پنهان نگاه داشته و مورد بی توجهی واقع شده است.
شاید یکی از دلایل این پنهان کاری و انکار آن تناقض خشونت نسبت به سالمند با ارزشهای فرهنگی ماست. چرا که در فرهنگ ما سالمند (به ویژه پدر و مادر سالمند)، فردی قابل احترام و مقدس بوده و دارای شأن و جایگاه بلندمرتبه است. با این نگاه، سخن گفتن از آزار و اذیت سالمند، بسیار سخت و سنگین است. اما نکته مهم اینکه سرپوش گذاشتن و نگفتن از مسأله، نه تنها راهگشا نیست بلکه آن را بغرنج تر خواهد ساخت.
به ویژه با توجه به اینکه جمعیت سالمند در ایران رو به رشد است و پدیده سالمند شدن جامعه یک نگرانی جدی به شمار می آید غفلت و بی توجهی نسبت به سالمندآزاری، دلایل و پیامدهای آن و خلأ سیاستگذاری به موقع، علمی و موثر می تواند خسارتهای فراوانی به بار آورد و فرد، خانواده و جامعه را دچار خسران سنگین سازد.
نکته مهم در این مقوله این است که راجع به پدیده سالمندآزاری نباید تنها افراد و اعضای خانواده را نشانه گرفت بلکه توجه به ریشه های ساختاری و بستر اجتماعی، اقتصادی و … بسیار ضروریست.
حمایتهای اجتماعی، قوانین حامی سالمندان، خدمات رفاهی و درمانی مورد نیاز، پوشش های بیمه ای، توانمندسازی سالمندان، آموزش و آگاهی رسانی نسبت به مراقبت از آنها می تواند راهگشا باشد.