انس حمدان خبرنگار و کاریکاتوریست ساکن در غزه که ایام دشواری را می‌گذراند و به سختی به اینترنت وصل می‌شود به تازگی آثاری جدید را با موضوع آخرین اتفاقات غزه منتشر کرده است.
به گزارش خبرگزاری سینا، کاریکاتور به‌عنوان یک رسانه بصریِ فشرده و نمادین، در زمان‌های بحران و جنگ نقشِ مهمی در شکل‌دهی روایت عمومی، همدلی‌سازیِ بین‌المللی و مقاومت فرهنگی بازی می‌کند. با گسترش شبکه‌های اجتماعی و با وجود تولید محتواهای صورت گرفته کاریکاتورها در کمترین زمان ممکن دنیا را در می‌نوردند؛ هرچند هم هنرمندان و هم روزنامه‌نگاران و خبرنگاران این حوزه با خطرات امنیتی و سانسور مواجه‌اند.
چرا کاریکاتور در جنگ اهمیت دارد؟
کاریکاتور در یک قابِ کوتاه، روایت پیچیده‌ای از واقعیت را با نمادها و استعارات منتقل می‌کند؛ این فشردگی آن را برای مخاطبانی که زمان یا زبانِ عمیق ندارند مناسب می‌کند. نمادها و صورت‌بندی‌های بصری سریع‌تر از متن ترجمه می‌شوند؛ کاریکاتورِ قوی می‌تواند بدون نیاز به ترجمه کلامی در فرهنگ‌های متفاوت معنا بسازد و دیده شود. شدتِ عاطفی و همدلی‌سازی: تصاویرِ ساده ولی نمادین می‌توانند همدلی ایجاد کنند و واکنش‌های عاطفی سریع‌تر و گسترده‌تری نسبت به گزارش‌های طولانی خبری برانگیزند. مطالعات محتوایی نشان داده‌اند که کاریکاتورها می‌توانند گفتمان عمومی را شکل دهند و نگرش‌های مخاطبان را تحت‌تأثیر قرار دهند.
پلتفرم‌ها و آمارِ جدید
تا اوایل سال ۲۰۲۵ حدود ۶۳.۹٪ از جمعیت جهان از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و متوسط استفاده روزانه نزدیک به ۲ ساعت و ۲۱ دقیقه گزارش شده است. بنابراین محتوای بصری (از جمله کاریکاتور و میم) ظرفیت بالایی برای دسترسی سریع و گسترده دارد. انتشار کاریکاتورها در پلتفرم‌های بزرگ می‌تواند ظرف ساعات بازدید و واکنش چندصدهزار تا چندمیلیون را بگیرد. در رابطه با غزه به نظر می‌رسد این اتفاق افتاده است.
نقش پررنگ کاریکاتوریست‌ها در انعکاس اخبار غزه
در بحران‌های اخیر، کاریکاتوریست‌ها و هنرمندان فلسطینی آثارِ تکان‌دهنده‌ای تولید کرده‌اند که در نمایشگاه‌ها و بینال‌ها و رویدادهای بین‌المللی منتشر شده و بازنشر گسترده یافته‌اند؛ همچنین مجموعه‌هایی از هنرمندان بین‌المللی به حمایت و بازنشر آثار فلسطینی پرداخته‌اند. این پویش‌ها به دیده‌شدن روایت‌های محلی کمک می‌کنند و به‌عنوان یک شکل مقاومت فرهنگی مطرح شده‌اند.
هم‌زمان ریسک‌های جدی نیز وجود دارد: گزارش‌های بین‌المللی از کشته شدنِ خبرنگاران و حملات علیه فعالان رسانه‌ای در مناطق درگیر خبر می‌دهند؛ وضعیت دشوار حفاظت از روزنامه‌نگاران و هنرمندان باید در هر پوشش رسانه‌ای لحاظ شود.
سانسور و حذف محتوای جهانی
نهادهای مدافع آزادی بیان و مراکز فعال در حوزه رسانه، گزارش‌هایی در مورد حذف یا سرکوب محتوای فلسطینی در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده‌اند؛ این نشان می‌دهد انتشار آثارِ حساس ممکن است در برخی پلتفرم‌ها با محدودیت یا حذف مواجه شود. برای انتشار رسمی لازم است راهکارهایی برای آرشیو و نشرِ چندکاناله در نظر گرفته شود که کاریکاتوریست‌های عرب و فلسطینی خلاقیت‌ها جالبی به خرج داده‌اند. در میان چند پلتفرم مرسوم اینستاگرام برای هنرمندان حاضر در غزه از بقیه بسترها مناسب‌تر است.