مهدی موذن، پژوهشگر خطی‌مشی‌گذاری عمومی، مقولة علم و فناوری را از مهمترين زيرســاخت‌هاي پيشرفت كشور و ابزار جدی رقابت درعرصه‌هاي مختلف عنوان کرده و یادداشتی درباره حکمرانی نوآوری و پارک‌های علم و فناوری نوشته است. در این یادداشت آمده است:
به گزارش خبرگزاری سینا، دســتيابی به آرمان‌های جمهوري اســلامي ايران مســتلزم تــلاش همه جانبــه در تمام ابعــاد فرهنگي، علمى، اجتماعي و اقتصادي اســت. از طرف ديگر مقوله علم و فناوری از مهمترين زيرســاخت‌هاي پيشرفت كشور و ابزار جدي رقابت درعرصه‌هاي مختلف اســت. به اين ترتيب تحقق آرمان‌هاي متعالي انقلاب اســلامي ايران مانند احياي تمدن عظيم اســلامي، حضور سازنده، فعال و پيشرو در ميان ملت‌ها وكســب آمادگي براي برقــراري عدالت و معنويت در جهان در گرو پيشــرفتي همه جانبه در علم اســت؛ علمي كه داراي ســه شاخصة عدالت، معنويت وعقلانيت است.
ایران باتوجه به مزیت‌هایی همچون جمعیت جوان قابل توجه و همچنین تعداد بالای مراکز آموزش عالی و دیگر ظرفیت‌هایی چون منابع و ذخایر غنی و همچنین موقعیت استراتژیک در منطقه جنوب غرب آسیا، از ظرفیت بالایی برای رشد فناوری‌های نوین و افزایش سهم خود در نوآوری‌های جهانی و بالاخص منطقه برخوردار است.
در همین جهت توجه به این ظرفیت‌های بالقوه در حالی بسیار حائز اهمیت است که جهت‌گیری ایران در برنامه هفتم توسعه رسیدن به رشد اقتصادی سالیانه هشت درصدی است که یکی از ارکان آن حل مسائل کشور در عرصه‌های متفاوت با ظرفیت رشد و ظهور و بروز فناوری‌های بومی و داخلی و به واسطه فعال شدن جوانان و دانشجویان و نخبگان در بستر پارک‌های علم و فناوری است که تا به امروز هم برای کشور دستاوردهای مهمی در تسهیل تجاری‌سازی فناوری، ارتقای تحقیق و توسعه، حمایت از شرکت‌های نوپا و ایجاد اشتغال داشته‌اند. بنابراین، افزایش توان و بهره‌وری آن در گرو توجه بیشتر به حوزه حکمرانی نوآوری و پارک‌های علم و فناوری است که اختصاصا مرتبط با جهت‌گیری این بستر و طراحی روش‌های پشتیبانی از آن است.
بیشتر بخوانید:
ضرورت حضور مدیران باتجربه برای رشد پارک‌های علم و فناوری استانی
نقش کلیدی پارک علم و فناوری زنجان در تقویت اکوسیستم نوآوری استان
در اسناد بالادستی کشور همچون سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری در بند ۱-۵ مبتنی بر «افزایش سهم علم و فناوری در اقتصاد و درآمد ملی، ازدیاد توان ملی و ارتقاء کارآمدی» و بند ۶ مبتنی بر «گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه‌ای و جهانی بویژه جهان اسلام همراه با تحکیم استقلال کشور»، و همچنین بند 6-1 مبتنی بر «توسعه صنایع و خدمات مبتنی بر علوم و فناوری‌های جدید و حمایت از تولید و صادرات محصولات دانش بنیان و متکی بر فناوری‌های بومی بویژه در حوزه‌‌های دارای مزیت و ظرفیت، با اصلاح امر واردات و صادرات کشور» و همچنین بند ۴-۶ مبتنی بر «تبدیل ایران به مرکز ثبت مقالات علمی و جذب نتایج پژوهش‌های محققان، نخبگان علمی و نوآوران سایر کشورها بویژه جهان اسلام» و همچنین امری بسیار راهبردی در بند ۳-۶ مبتنی بر «استفاده از ظرفیت‌های علمی و فنی ایرانیان مقیم خارج و جذب متخصصان و محققان برجسته سایر کشورها به ویژه کشورهای اسلامی حسب نیاز» مورد اشاره قرار گرفته است که اهتمام به این موارد می‌تواند توسعه جدی را بواسطه حکمرانی صحیح فناوری برای کشور به دنبال داشته باشد، همچنین در نقشه جامع علمی کشور در راهبرد كلان 3، جهت‌دادن چرخه علم و فناوري و نوآوري به ايفاي نقش مؤثرتر در اقتصاد مورد اشاره قرار گرفته است.
از اینرو باتوجه به جهت گیری پیشرفت محور کشور و استفاده از همه ظرفیت‌ها در این راستا و جایگاه مهم علم و فناوری در این حوزه دانشگاه‌ها به عنوان اصلی ترین نهاد علمی در کشور نقش کلیدی را ایفا می‌کنند و باعطف به وسعت جغرافیایی و پیچیدگی و تنوع مسائل و موانع توسعه در کشور پارک‌های علم و فناوری باتوجه به تعدد و پراکندگی بالای آن‌ها در تمام نقاط ایران می‌توانند به عنوان بازوی اجرای این اهداف، ذیل ماموریت محوله به دانشگاه‌ها و در کنار تجارب اساتید و هیئات علمی، نقش‌آفرینی مهمی داشته باشند و محل ماوای جوانان و نخبگان دغدغه مند برای حل مسائل هر منطقه از کشور باشند.
با روی کار آمدن دولت چهاردهم مولفه‌هایی همچون بهره‌مندی از نخبگان و مسئله محوری مبتنی بر روش‌های علمی، جایگاه مهمی در رویکرد های توسعه‌ای دولت پیدا کرد. از این رو، ریاست محترم جمهور در سخنرانی‌های متعدد به تبیین این ماموریت دانشگاه‌ها و لزوم بازتعریف ماموریت‌ها با نگاه‌های جدید پرداختند. از منظر ایشان «دانشگاه مسئله‌محور یکی از مهم‌ترین مراکز حل مشکلات و معضلات کشور استــ» و «باید دانشگاهی داشته باشیم که درد جامعه را بفهمد و بتواند مشکلات جامعه را حل کند، شما اساتید بهتر می‌دانید که دانشگاه‌های نسل سه و چهار، جامعه‌محور هستند و حل مساله را در دستور کار خود دارند و دانشگاه‌های امروز در حال تبدیل شدن به نسل پنج هستند و دیگر یک دانشگاه علمی و تحقیقاتی صرف نیستند.
باتوجه به ظرفیت‌ها و هدف‌گیری توسعه‌ای کشور و همچنین بازتعریف ماموریت جدید دانشگاه‌ها در حل مسائل جامعه، پارک‌های علم و فناوری خاصه پارک‌های دانشگاهی با علم به ظرفیت‌های فراوان از قبیل تجهیزات، کارگاه، آزمایشگاه و فضاهای کاری می‌توانند به عنوان یک بازو اجرایی با پویایی بالا و با محوریت جوانان به شناسایی مزیت‌های هر منطقه و شناخت و تحلیل موانع توسعه در هر منطقه بپردازند و با فهم عمیق از مسائل و مزیت‌ها به ارائه راهکارهای اجرایی با روش‌های علمی بپردازند و نقش پررنگی را در تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه و اسناد بالادستی داشته باشند. همچنین فراتر از حل مسائل داخلی با دیپلماسی علمی فعال و با اشاعه این مدل در کشورهای منطقه به حل مسائل دیگر ملل منطقه و حتی شناسایی فرصت‌های توسعه در آن‌ها پرداخته و با راه اندازی کسب و کارهای جدید در جهت رفع نیازهای نوین گام برداشته و درآمدزایی ارزی برای کشور داشته باشند و همچنین می‌توانند از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور نیز در عملی‌کردن این مهم بهره ببرند.
از اینرو، آنچه آینده زیست‌بوم نوآوری کشور را رقم خواهد زد، نه صرفاً گسترش کمی پارک‌های علم و فناوری یا افزایش حمایت‌های مالی، بلکه استقرار یک الگوی حکمرانی هوشمند و مسئله‌محور است؛ الگویی که در آن دانشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری، دولت، صنعت، نخبگان، با نقش‌هایی تعریف‌شده و مکمل، در حل مسائل اولویت‌دار کشور مشارکت کنند. حکمرانی نوآوری در این معنا، نه فقط مجموعه‌ای از ساختارها و نهادها، بلکه فرآیندی پویاست که نیازمند بازتعریف مأموریت‌ها، توازن بخشی میان نقش‌ها، و تسهیل تعامل میان کنشگران است. در مرکز این حکمرانی، نقش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان متولی اصلی این حوزه از اهمیت بنیادین برخوردار است.
پارک‌های علم و فناوری، به‌ویژه آن‌ها که در دل دانشگاه‌ها مستقرند، با اتصال منابع علمی و فناوری، می‌توانند حلقه واسط کارآمدی میان دانش و توسعه باشند. بنابراین، آینده سیاست‌گذاری در این حوزه باید معطوف به تقویت و توانمندسازی حکمرانی این پارک‌ها، طراحی سیاست‌های پشتیبان سازگار با مزیت‌های منطقه‌ای، نهادینه‌سازی سازوکارهای همکاری بین‌المللی و توسعه نقش باشد. تنها در چنین صورتی است که پارک‌های علم و فناوری می‌توانند نه‌فقط تسهیل‌گر نوآوری، بلکه به بازوی راهبردی حکمرانی توسعه در ایران تبدیل شوند.