در سال‌های اخیر، استارتاپ‌ها به‌عنوان موتور نوآوری در اقتصاد ایران مطرح شده‌اند؛ اما این مسیر بدون وجود سرمایه‌گذاران جسور (VC) عملاً ممکن نیست. سرمایه‌گذاری خطرپذیر علاوه‌بر پول، شامل حمایت مدیریتی و شبکه‌سازی نیز می‌شود. در پرونده «استارتاپ‌ها؛ موتور تحول اقتصادی» چت‌جی‌پی‌تی، با نگاهی عمیق به فرصت‌ها، محدودیت‌ها و آمارهای دقیق، به تحلیل نقش VC در اکوسیستم استارتاپی ایران می‌پردازد.
وضعیت کنونی VC در ایران—آمار، حوزه‌ها و روندها
به گزارش خبرگزاری سینا، طبق بیانیه انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایران، در سال ۱۴۰۰ حدود ۲,۶۶۵ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری صورت گرفته که ۵۸ درصد مستقیم به استارتاپ‌ها تخصیص یافته است؛ همچنین ۸۶ درصد این سرمایه‌گذاری از سوی بخش خصوصی انجام شده است. حوزه‌هایی مانند آموزش، خبر، سرگرمی و تجارت الکترونیک بیشترین جذابیت را برای VCها دارند.
با این حال، طبق گزارش هفته‌نامه شنبه، در سال ۱۴۰۱، میزان VC در ایران تا حدود ۵۰ درصد نسبت به سال قبل کاهش داشته و از حدود ۲۲۰۰ میلیارد تومان به حدود ۱۱۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
فرصت‌ها و پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های رشد
سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران—هرچند نوپا—با بیش از ۱۰۵ عضو فعال شامل صندوق‌های جسورانه، VCها، شتاب‌دهنده‌ها و فرشتگان کسب‌وکار، روبه‌رشد است.
همچنین مدل‌های جایگزینی مانند سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (CVC) توجه به‌خصوصی را در ایران جلب کرده‌اند؛ در این روش، شرکت‌های صنعتی می‌توانند بدون استخدام گسترده، از ایده‌های نوآورانه بهره‌مند شوند، در حالی که استارتاپ‌ها از منابع و بازار اولیه آن‌ها بهره‌مند می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
تحلیل داده؛ کلید رشد هوشمند استارتاپ‌های ایرانی
منابع انسانی؛ رگ حیاتی موفقیت استارتاپ‌ها در ایران
علاوه‌بر این، انجمن VC ایران به‌تازگی پیشنهادهایی عملی به معاونت علمی ارائه کرده که شامل تسهیل قوانین، تقویت مالکیت فکری، معافیت مالیاتی و توسعه نهادهای مالی نوآورانه هستند؛ این گام‌ها می‌توانند زیرساخت حمایتی VC را تقویت کنند.
برخی چالش‌های بنیادین حوزه VC در ایران عبارت‌اند از:
فقدان زیرساخت قانونی و شفافیت قراردادها؛ نبود Term Sheet، SHA، قرارداد خروج و چارچوب حقوقی معتبر، اعتماد را تحت‌تأثیر قرار داده است.
ناپایداری اقتصادی؛ تورم، نوسانات شدید نرخ ارز و تحریم‌ها سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت سوق داده‌اند .
مسیر خروج نامشخص؛ بازاریابی محدود در بورس، نبود شرکت‌های بزرگ برای ادغام استارتاپی و فقدان شفافیت در خروج سرمایه، انگیزه VC را کاهش می‌دهد.
نبود فرهنگ مشترک بین VC و استارتاپ‌ها؛ تیم‌ها غالباً از دانش حقوقی مالی بی‌بهره‌اند و جلسات مذاکره طولانی و بدون تمرکز و تجربه بیشتر باعث شکست توافقات می‌شود.
تمرکز جغرافیایی؛ بیش از ۷۳٪ قراردادهای VC در تهران انجام شده‌اند؛ مناطق دیگر کمتر به چشم می‌آیند.
تحول VC: لازمه پایداری و رونق اکوسیستم استارتاپی ایران
سرمایه‌گذاری خطرپذیر، نقشی حیاتی در رشد استارتاپ‌های ایرانی ایفا می‌کند؛ اما برای تحقق پتانسیل واقعی آن، نیاز به بستر حقوقی شفاف، ثبات اقتصادی نسبی، مسیرهای خروج مشخص، آموزش تیم‌ها و توسعه جغرافیایی سرمایه‌گذاری داریم. اگر این گام‌ها برداشته شود، ایران می‌تواند به قطب منطقه‌ای نوآوری تبدیل گردد.
*این گزارش برگرفته از توضیحات ارائه‌شده توسط ChatGPT است.
*تصویر این گزارش توسط هوش مصنوعی Copilot طراحی و اجرا شده است.