اقتصاد دیجیتال، برندینگ نوآورانه و صادرات نرم، ابعاد پررونق بازار صنایع خلاق هستند.در پرونده «مرز نوآوری و فرهنگ در اقتصاد فردا» چت‌جی‌پی‌تی با تحلیل آمار جهانی و وضعیت ایران، به ظرفیت‌ها، فرصت‌ها و موانع حضور در بازار جهانی می‌پردازد.
بازار جهانی صنایع خلاق: رشد سریع و سهم چشمگیر صادرات
به گزارش خبرگزاری سینا، صنایع خلاق امروز یکی از بزرگ‌ترین بازارهای جهانی را تشکیل می‌دهند. ارزش کل بازار جهانی این صنایع در سال ۲۰۲۳ حدود ۲.۲ تریلیون دلار بوده و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ با CAGR حدود ۸٪ رشد کند.
در سال ۲۰۲۲، خدمات خلاقانه به ارزش حدود ۱.۴ تریلیون دلار صادر شدند و * کالاهای خلاقانه* نزدیک به ۷۱۳ میلیارد دلار، که رشد ۲۹٪ و ۱۹٪ نسبت به ۲۰۱۷ را نشان می‌دهد . سهم صادرات این صنایع در کل صادرات خدمات جهانی به حدود ۱۹٪ رسیده است.
اقتصادهای توسعه‌یافته همچنان در صدر صادرکنندگان خدمات خلاق هستند: ایالات متحده و ایرلند هر کدام با حدود ۲۵۰ میلیارد دلار صادرات، کشورهای پیشگام به‌شمار می‌آیند، پس از آن بریتانیا با حدود ۱۰۲ میلیارد دلار طیف وسیعی از فرمت‌های رسانه‌ای و فرهنگی را صادر می‌کند . این در حالی است که کشورهای توسعه‌یافته سهم عمده در صادرات کالاهای خلاق ندارند؛ بلکه تولیدکنندگان کالاهای خلاق مانند اکنون چین با ۲۳۰ میلیارد دلار صادرات کالاهای خلاقانه در سال ۲۰۲۳ در این بخش پیشتازند.
بنابراین بازار جهانی در زمینه خدمات خلاق (نرم‌افزار، تبلیغات، طراحی، محتوا، رسانه و غیره) بسیار رقابتی است و از فرصت بالایی برخوردار است، در حالی که کشورهای درحال توسعه بیشتر در بخش کالاهای خلاق (صنایع دستی، طراحی فیزیکی، هنر و…) فعال‌اند.
بازار داخلی رو به رشد، اما کم‌پیوند با صادرات
در ایران نیز صنایع خلاق در حال تشکیل یک بازار رو به رشد داخلی‌اند. بر اساس برخی گزارش‌ها، بیش از ۲۰۰۰ شرکت خلاق در ۱۷ حوزه شامل انیمیشن، بازی، طراحی، اسباب‌بازی و لوازم تحریر توسط دولت رتبه‌بندی و حمایت می‌شوند. صادرات این شرکت‌ها عمدتاً در قالب محتواهای رسانه‌ای، انیمیشن، صنایع دستی و طراحی محدود است.
بیشتر بخوانید:
سیاست‌گذاری و حمایت‌های دولتی؛ موتور محرک یا مانع؟
آموزش، توانمندسازی و زیست‌بوم صنایع خلاق
در سال ۲۰۲۱، یک «مسیر صادراتی» (corridor) ویژه برای صنایع خلاق راه‌اندازی شد که صادرات ایران را به کشورهای مانند سوریه، کنیا و ارمنستان ارتقاء داد. این مسیر کمک کرد محصولات فرهنگی، لوازم‌التحریر خلاقانه و صنایع دستی به بازارهای منطقه‌ای صادر شود. اما هنوز سهم ایران از بازار جهانی کالاها و خدمات خلاق بسیار پایین‌تر از ظرفیت واقعی است.
چالش اصلی ایران در این مسیر شامل موارد زیر است:
عدم دستیابی به آمار شفاف و رسمی از صادرات صنایع خلاق
فقدان برندینگ بین‌المللی قوی برای محصولات فرهنگی ایرانی
موانع قانونی و مجوزی برای ورود به بازارهای صادراتی و مشکلات نقل‌وانتقال منابع مالی
با این حال برخی فعالیت‌های مستقل و تجربه برندهایی مانند طراح‌شو، پلتفرم‌های دیجیتال تولید محتوا، یا بازی‌سازان مستقل در حال گشودن مسیر صادرات نرم‌اند.
اقتصاد دیجیتال و برندینگ؛ زیرساخت حیاتی صادرات خلاق
جهان امروز بیش از هر چیز به اقتصاد دیجیتال و برندینگ موثر متکی است. محتوای تولید شده در قالب پلتفرم‌های آنلاین—از موسیقی و فیلم تا طراحی دیجیتال و بازی—می‌تواند با هزینه کمتر و سرعت بیشتری به بازارهای جهانی عرضه شود.
در بریتانیا، سیاست‌های دولتی از جمله Music Export Growth Scheme توانسته درآمد صادرات موسیقی را به میزان چشم‌گیری افزایش دهد؛ به‌طوری‌که صادرات موسیقی بریتانیا در سال ۲۰۲۳ به حدود ۷۷۵ میلیون پوند رسید، رشدی ۷.۶٪ نسبت به سال قبل . همچنین بریتانیا همواره یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان فرمت‌های تلویزیونی جهانی بوده است؛ مثلاً سریالش مانند MasterChef و The Voice در بیش از ۳۰ کشور اقتباس شده‌اند .
دولت‌های موفق به‌جای ایجاد تولید مستقیم، بیشتر نقش تسهیل‌گر را ایفا می‌کنند: حمایت از آموزش مهارتی، اعطای مالیات، حمایت از یادگیری بین‌المللی و نمایشگاه‌های بین‌المللی. این رویکردها موجب می‌شود محصولات فرهنگی مستقل به‌سبب برند قوی، بازار صادراتی بیابند.
بازار صنایع خلاق: فرصت جهانی که باید ساخت
در نهایت، صنایع خلاق نه پدیده‌ای لوکس، بلکه موتور پیشران جدی اقتصاد دیجیتال و صادرات جهانی‌اند. ایران با میراث فرهنگی غنی، جمعیت خلاق و زیرساخت‌های دیجیتال جوان، می‌تواند به سهم بیشتری از تجارت خلاق جهان دست یابد. اما برای تحقق این هدف، ضروری است:
آمار رسمی و مبتنی بر تحلیل دقیق برای تصمیم‌گیری فراهم شود
برندینگ بین‌المللی محصولات فرهنگی توسعه یابد
زیرساخت‌های حقوقی، مالی و مجوز ثبت اختراع و علامت تجاری تقویت گردد
و دولت، نقش تسهیل‌گر واقعی را برای دسترسی صنایع خلاق به بازارهای بین‌المللی ایفا کند.
با این شرایط، نه یکی بلکه چندین «فرصت صادرات خلاق» برای اقتصاد فرهنگی ایران قابل ساخت خواهد بود؛ از انیمیشن تا بازی، از مد تا دیجیتال مدیا، و از موسیقی تا
*این گزارش برگرفته از توضیحات ارائه‌شده توسط ChatGPT است.
*تصویر این گزارش توسط هوش مصنوعی Copilot طراحی و اجرا شده است.