نگاهی به اجرای چند ساله اپرای عروسکی
رپرتوار؛ جان تازه‌ای برای تئاتر
اگرچه رپرتوار به‌عنوان سازوکاری برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها و افزایش عمر آثار نمایشی سال‌هاست در تئاتر جهان جای خود را پیدا کرده، اما در ایران هنوز به‌درستی اجرا نمی‌شود.
به گزارش اختصاصی خبرگزاری سینا، موضوعی که به اعتقاد کارشناسان، می‌تواند هم تضمین‌کننده اقتصاد هنر باشد و هم زمینه‌ساز رشد مخاطب و کیفیت تولیدات نمایشی. نمونه‌های موفق رپرتوار را در کشورهای توسعه‌یافته می‌توان یافت. در این کشورها نمایش‌ها به‌صورت رپرتوار و برای چندین سال اجرا می‌شوند. امری که علاوه رشد گروه‌های حرفه‌ای، بلوغ هنری و نمایش، بازگشت سرمایه موثر است به تربیت مخاطب وفادار و گستردگی اجرا در چند شهر و کشور کمک می‌کند.
تولید تئاتر برای چند شب؛ سرمایه‌ای که دور ریخته می‌شود
یکی از مهم‌ترین چالش‌های تئاتر در ایران، تولید آثاری است که تنها برای چند هفته یا حتی چند شب برنامه‌ریزی می‌شوند. در این شیوه، پس از اتمام اجرا، هزینه‌های صرف‌شده برای طراحی دکور، دوخت لباس، آماده‌سازی موسیقی و حتی سرمایه‌گذاری انسانی، عملاً به بایگانی می‌رود. یا در ایران به دلیل نداشتن انبار و کارگاه این موارد از بین می‌رود. زمانی که این اتفاق می‌افتد متاسفانه باید گفت فرصت بهره‌برداری مجدد از بین می‌رود.
برآوردها نشان می‌دهد طی سال‌های گذشته میلیاردها تومان در تئاتر ایران صرف آثاری شده که تنها چند اجرا روی صحنه بوده‌اند. این در حالی است که رپرتوار یا اجرای تناوبی آثار، می‌تواند هزینه‌های تولید را در بلندمدت کاهش دهد. چراکه در اجراهای بعدی، بخش عمده مخارج تنها محدود به دستمزد بازیگران و عوامل خواهد شد و نیازی به تکرار سایر هزینه‌ها نیست. همین مسئله می‌تواند تئاتر را از لحاظ اقتصادی به هنری پایدار تبدیل کند.
مانع‌های شکل‌گیری رپرتوار در ایران
اگرچه کارشناسان مهم‌ترین موانع پیش‌روی اجرای رپرتوار در ایران را کمبود سالن‌های نمایشی استاندارد، نبود گروه‌های ثابت و پراکندگی بازیگران می‌دانند. اما این تنها دلیل رپرتوار نیست. شاید مهم‌ترین نکته را باید در تعوض گروه تئاتری دانست. زمانی که گروه‌های نمایشی به‌طور مداوم تغییر می‌کنند و بازیگران در پروژه‌های متعدد درگیرند، اجرای منظم و طولانی‌مدت یک اثر دشوار می‌شود. از سوی دیگر، تقسیم نادرست بودجه‌ها که به پروژه‌های کوچک و کوتاه‌مدت اختصاص می‌یابد، اجازه سرمایه‌گذاری جدی برای آثار ماندگار را نمی‌دهد.
تئاتری که زنده می‌ماند، اقتصادی هم می‌شود
رپرتوار به‌عنوان یک شیوه مدیریتی و اجرایی، تنها راه‌حل دوام اقتصاد هنر در ایران نیست، اما بدون شک یکی از موثرترین آنهاست. در این مدل، اثر نمایشی فرصت حیات دوباره می‌یابد، سرمایه‌ها دور ریخته نمی‌شوند و گروه‌ها می‌توانند در طول زمان تجربه و مخاطب بیشتری کسب کنند. شاید وقت آن رسیده که مدیریت کلان تئاتر کشور، نگاهی جدی‌تر به این مدل داشته باشد تا چراغ صحنه‌ها همیشه روشن بماند.
اپرای عروسکی «عاشورا»؛ گواهی برای اجرا موفق رپرتوآر
پانزده سال پیش برای اولین‌بار بهروز غریب‌پور اپرای عروسکی «عاشورا را به روی صحنه برد. استقبال مخاطب از اجرای این نمایش گواهی بر این است که چگونه یک اجرا می‌تواند جان دوباره‌ای به تئاتر ببخشد.
بیشتر بخوانید:
آیین ارادت هنرمندان به عاشورا/ مصطفی راغب هم به خیمه آمد
فرصتی برای رونق موسیقی مذهبی، از خیمه هنر تا میلیون بازدید در فضای مجازی
حال این روزها به همت معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فصل جدیدی از اجرای اپرای عروسکی «عاشورا» با پژوهش، نویسندگی، طراحی و کارگردانی بهروز غریب‌پور در تالار فردوسی در قالب پروژه «خیمه هنر» در حال اجراست.
این اپرا محصولی از گروه آران است که در هربار اجرا با استقبال مخاطبان داخلی و بین‌المللی روبه‌رو بوده است. این کارگردان خلق این اثر را نه تنها ادای دینی هنری به واقعه عاشورا دانست، بلکه الگویی قابل اتکا برای «اپرای ملی» تعریف کرد. او درباره اجرا مجدد این اثر گفت: «ترکیبی از تعزیه ایرانی، موسیقی دستگاهی، متن‌های منظوم و تکنیک‌های نمایشی جهانی. اپرای «عاشورا» نه صرفاً یک اثر مذهبی، که نمونه‌ای درخشان از تلفیق هویت ملی، آیین دینی و هنر مدرن است.»
به گفته غریب‌پور موضوع عاشورا و پیوندی عمیقی که با باورهای مذهبی و فرهنگی مردم ایران دارد این اجرا برای مخاطب زنده و تاثیرگذار است.
اما موفقیت این اجرا تنها در ایران نبوده است. حضور این اپرا در جشنواره‌های بین‌المللی، از پاریس تا مسکو، و تأثیرگذاری آن بر مخاطبانی که حتی با داستان عاشورا آشنا نبوده‌اند، نشان‌دهنده دیپلماسی هنر و تاثیر فرهنگی از طریق هنر است. بهروز غریب‌پور این اثر را حاصل پژوهش بر نقاط و مشترک تغزیه و اپرای جهانی دانست و گفت: «موسیقی «عاشورا» بسیار قدرتمند است و اجراها توسط خوانندگان باتجربه و پرقدرت انجام می‌شود. همین ترکیب ساختاری باعث شده این اپرا در کشورهای مختلف، از جمله فرانسه، ایتالیا، لهستان و روسیه نیز با استقبال خوبی روبه‌رو شود.»
فصل جدید اجراهای اپرای عروسکی «عاشورا» با پژوهش، نویسندگی، طراحی و کارگردانی بهروز غریب‌پور، آهنگسازی بهزاد عبدی، رهبری ارکستر ولادیمیر سیرینکو و اجرای ارکستر «ناسیونال» اوکراین با همکاری اعضای گروه کُر ارکستر سمفونیک تهران در قالب بخش دوم پروژه «خیمه هنر» تا ۱۲ مرداد ساعت ۱۹:۳۰ در تالار فردوسی تهران روی صحنه می‌رود.
عکس: خبرگزاری مهر
