ژئوپارک قشم دوباره جهانی شد

ژئوپارک طبق تعریف یونسکو گستره‌ای است با مرزهای کاملا آشکار و پهنه کافی که دربرگیرنده چند پدیده زمین‌شناسی کمیاب و برجسته بوده و در آن گستره جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند نیز یافت شود. این گستره باید از برنامه‌های مدیریت گسترش و بهره‌برداری و طرح‌های حفاظتی برخوردار باشد و توان بالا بردن سطح اقتصادی جامعه محلی و جلب همکاری‌های مردمی را دارا باشد.

تنگ چاه کوه

رفت و آمد قشم

ژئوپارک قشم در سال 2006 نخستین بار به عضویت شبکه جهانی ژئوپارک‌های بین المللی یونسکو درآمد. اما با اهمال مدیران منطقه آزاد قشم در دولت دهم این فرصت مناسب برای جذب گردشگر خارجی از دست رفت و در دی ماه سال 1391 ژئوپارک قشم به دلیل عدم توانایی در رعایت استانداردهای مورد نظر این موقعیت را از دست داد. خبرگزاری مهر در همان زمان گزارش کرد، که «نصب تابلو و علائم راهنمایی، احداث راههای دسترسی، ساخت اماکن اقامتی مانند هتل و مجموعه عوامل پشتیبانی برای حضور گردشگران در منطقه» از جمله درخواستهای یونسکو بود که باید در منطقه ژئوپارک قشم ایجاد می شد، اما به آن توجه نشد. علاوه براین بهبود سطح اقتصادی مردم محلی و جلب همکاری آن‌ها و همین‌طور رعایت استانداردهای بالای حفاظتی در زمینه محیط‌زیست از جمله مهم‌ترین معیارهای ژئوپارک‌های بین‌المللی که در مورد قشم رعایت نشده بودند.

لاک پشت های جزیره قشم

بازگشت دوباره

اما سرانجام با تلاش دوباره مسئولان در دولت جدید وبا رعایت استانداردهای مورد نظر، ژئوپارک این جزیره در نشست 10 روزه مشورتی هیات اجرایی یونسکودر پاریس دوباره به عضویت شبکه جهانی ژئوپارک‌ها درآمد. مرتضی شیخ‌زاده مدیر امور بین الملل و روابط عمومی در سازمان منطقه آزاد قشم هم با تایید این خبر گفته است:« ما نامه تاییده را تنها چند ساعت بعد از تصمیم گیری هیات اجرایی در یافت کردیم». در نتیجه این تصمیم ژئوپارک قشم تا سال 2020 عضویت شبکه جهانی ژئوپارک‌ها را خواه  داشت و در این سال مجداد با توجه به اقدامات انجام شده عضویت آن مانند عضویت همه سایت‌های جهانی دیگر  مطابق یک دستوارلعمل استاندارد مورد ارزیابی مجدد قرار خواهد گرفت. اما بعد از سال‌های مشاوره با کارشناسان خبره یونسکو سرانجام پرونده عضویت مجدد این جزیره ارسال و در نشست هفتم در پاییز سال گذشته در انگلستان به صورت موقت تصویب و سرانجام در نشست اخیر نهایی شد.

دره ستاره های قشم

اهمیت قشم

جزیره قشم یکی از هفت منطقه آزاد تجاری موجود در ایران است. این جزیره با دارا بودن جاذبه‌های مختلف طبیعی و اکولوژیکی یک مقصد مهم گردشگری در ایران و خلیج فارس محصوب می‌شود و این پتانسیل را دارد که در صورت مدیریت صحیح به یکی از پرگردشگرترین مقاصد گردشگری در خلیج‌فارس تبدیل شود. این جزیره در واقع ادامه و بخشی از رشته‌کوه‌های زاگرس است. بلندترین کوه در این جزیره ساختار کیش کوه است که روی توده نفوذی تکنوتیکی بنا شده و به مجموعه نمکی نمکدان مرتبط است. در همین مجموعه است که بلندترین غار نمکی جهان، یعنی غار نمکدان به طول 6600 متر قرار گرفته که بحشی از ژئوپارک قشم محسوب می‌شود. علاوه بر این ساختار نمکی  پیچیده، دیگر ساختارهای رسوبی مثل طاقدیس‌های  مختلف در این جزیره وجود دارند که در توالی متشکل از نئوژن مربوط به دوران پلیوسن با ضخامت کل در حدود 1200-1850 متر از شرق تا غرب جزیره امتداد دارند. بام قشم، تنگه چاه‌کوه، دره تندیس‌ها و دره ستاره افتاده از جمله دیدنی‌های دیگر این جزیره‌اند. اما از همه این‌ها مهم‌تر اثر طبیعی جنگل‌های حرا است که به صورت مجزا به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره شناخته می‌شود و اهمیت بین‌المللی دارد. همچنین این جزیره دارای این جزیره دارای حیات وحش فراوان، از جمله پرندگان، خزندگان، دلفین و لاک پشت است و تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها یکی از جاذبه‌های این جزیره است. در جزیره قشم، مناطق وابسته به جغرافیای حیوانی از دیرین شمالگانی‌ و شرقی و مناطق با پراکنش آفریقایی گرمسیری، شرقی و اوراسیا به هم برخورد و تولید تنوع زیستی حیوانی و گیاهی فوق‌العاده‌ای کرده است.

غار نمکدان قشم

پایایی جوامع محلی

همان‌طور که گفته شد یکی از اهداف شکل دهی ژئوپارک‌ها برخورداری جوامع محلی از پایایی زیستی در تعامل با طبیعت اطرافشان است. ژئوپارک قشم دارای 3 شهر و 57 روستا با جمعیت حدود 120 هزار نفر است. مهم‌ترین منبع ارتزاق مردم جزیره ماهیگیری و داد و ستد کالا است. اما در فرآیند ثبت ژئوپارک جوامع محلی درگیر کار اکوتوریسم شده و این شیوه سبز و دوستدار طبیعیت به تدریج تبدیل به بخشی از منبع در آمد مردم این حزیره شده است. این کسب در آمد مهم‌ترین انگیزه مردم برای حفاظت از طبیعت اطرافشان خواهد بود. تخمین زده می‌شود که جزیره قشم از 40 هزار سال قبل سکونت‌گاه انسانی بوده است و فرهنگ مردم این جزیره تحت تاثیر محیط اطرافشان شکل گرفته است. حفظ این فرهنگ غنی در عین تعامل با جهان و پذیرایی که از ویژگی‌های فرهنگی مردم این سرزمین است،می‌تواند یکی از جاذبه‌های گردشگری این منطقه باشد. ثبت جهانی این جزیره علاوه بر ایجاد فرصت دریافت کمک‌های مالی برای حفاظت و نگهداری و بهبود شرایط جزیره، می‌تواند عامل مهمی در جلب گردشگر خارجی باشد.

جنگلهای حرا در قشم

 

به این ترتیب ژئوپارک قشم به عنوان تنها منطقه ار نوع خودش در خاورمیانه موقعیت ممتازی برای تبدیل شدن به مهم‌ترین مقصد گردشگری در منطقه را دارد. قطعا به رسمیت شناخته شدن این منطقه از سوی نهادهای بین‌المللی تاثیر بسیاری بر بهبود این موقعیت دارد. اما همان‌طور که علیرضا امری کاظمی – عضو شورای جهانی ژئوپارک‌های یونسکو و مسئول پرونده ثبت جهانی ژئوپارک قشم می‌‌گوید هر چند این ثبت بسیار با اهمیت است، اما حفظ این جایگاه و بهبود آن قطعا عامل مهم‌تری در بهبود وضعیت اقتصادی مردم منطقه و حفظ ویژگی‌های زمین‌شناختی و طبیعی آن است. به گفته این عضو شورای جهانی ژئوپارک‌های یونسکو، چند منطقه دیگر از ایران، متقاضی معرفی ژئوپارک‌های ملی و جهانی هستند که در حال پیگیری وضعیت آنها و برنامه ریزی برای تشکیل پرونده هستیم. منطقه ارس بهترین پتانسیل موجود برای ثبت دومین ژئوپارک جهانی ایران است که البته موفقیت آن بستگی به همت و حمایت مسئولان منطقه داشته و نیازمند توجه ویژه به این موضوع است.

علی رنجبران

No tags for this post.