ترجمه ماشینی در سال‌های اخیر از یک ابزار کم‌دقت و محدود، به بستری پیشرفته مبتنی بر هوش مصنوعی تبدیل شده است؛ ابزاری که اکنون در بسیاری از مؤسسات علمی، شرکت‌های فناور و حتی انتشاراتی‌ها جای خود را باز کرده است. این تغییر نه‌تنها کیفیت ترجمه را تحت‌تأثیر قرار داده، بلکه اقتصاد نشر، معیشت مترجمان و شکل‌گیری مهارت‌های جدید را نیز دستخوش تحول کرده است. در پرونده «تأثیر هوش مصنوعی بر مشاغل سنتی صنعت نشر» چت‌جی‌پی‌تی، به‌صورت خلاصه و دسته‌بندی‌شده به این موضوع می‌پردازد.
از دقت ماشینی تا درک انسانی: کیفیت ترجمه چگونه تغییر کرده است؟
به گزارش خبرگزاری سینا، ترجمه ماشینی در آغاز، ابزاری برای تبدیل سریع متون به زبان مقصد بود؛ اما امروزه با استفاده از مدل‌های مبتنی بر یادگیری عمیق مانند ترنسفورمرها و شبکه‌های عصبی، کیفیت آن تا حد قابل‌قبولی افزایش یافته است. موتورهایی همچون Google Translate، DeepL و ابزارهای اختصاصی داخلی، می‌توانند ساختار جمله، واژگان تخصصی و حتی سبک نگارش را در حد متوسط تا مطلوب بازتولید کنند. با این حال، هنوز ناتوانی در درک ظرایف فرهنگی، بازی‌های زبانی، لحن نویسنده و ترجمه ادبیات پیچیده، از جمله نقاط ضعف ابزارهای هوشمند به شمار می‌رود.
در ترجمه‌های دانشگاهی، به‌ویژه در متون علمی و فنی، ماشین ترجمه توانسته است با سرعت بالا و دقت واژگانی مناسب، به یاری محققان و ناشران بیاید. با این حال، برای اطمینان از درستی مفاهیم، همچنان به ویرایش انسانی نیاز است. در مقابل، در حوزه‌های فرهنگی و ادبی، ترجمه ماشینی اغلب به نسخه‌ای خشک، گاه گمراه‌کننده و فاقد حس تبدیل می‌شود که نمی‌تواند جایگزین مترجم خلاق و آشنا به بافت زبان و فرهنگ باشد.
حضور هوش مصنوعی در صنعت نشر: ضرورت، انتخاب یا تهدید؟
در بسیاری از انتشارات، به‌ویژه آن‌هایی که با بودجه محدود فعالیت می‌کنند یا به ترجمه سریع متون پرتیراژ نیاز دارند، ابزارهای ترجمه ماشینی به یک گزینه اقتصادی تبدیل شده‌اند. استفاده از این ابزارها باعث کاهش هزینه و زمان ترجمه می‌شود، به‌ویژه زمانی که مترجمان با نقش جدیدی به‌نام «پست‌ادیتور» وارد میدان می‌شوند؛ کسی که متن خام تولیدشده توسط ماشین را بازبینی و بهبود می‌دهد.
بیشتر بخوانید:
اقتصاد نشر در عصر هوش مصنوعی: کاهش هزینه یا تهدید معیشت؟
نویسنده یا ماشین: آیا هوش مصنوعی می‌تواند شریک خلاقیت باشد؟
این فرآیند جدید، هم فرصت‌هایی برای صرفه‌جویی مالی و افزایش سرعت انتشار فراهم کرده، و هم نگرانی‌هایی در میان مترجمان ایجاد کرده است. برخی از آن‌ها نگران کاهش ارزش کار حرفه‌ای خود هستند؛ درحالی‌که برخی دیگر، این ابزارها را به چشم یاری‌دهنده می‌بینند، نه رقیب. واقعیت این است که جایگزینی کامل مترجم انسانی، به‌ویژه در متونی که به تفسیر و تأویل نیاز دارند، همچنان دور از ذهن است.
اقتصاد ترجمه: فرصت‌های تازه یا حذف تدریجی مترجمان؟
از نگاه اقتصادی، ترجمه ماشینی می‌تواند هزینه تولید کتاب را به‌صورت قابل‌توجهی کاهش دهد. ناشرانی که برای ترجمه هر صفحه هزینه زیادی می‌پردازند، اکنون با استفاده از ابزارهای هوشمند و نظارت انسانی، به بازدهی بالاتر دست می‌یابند. این مسئله به‌ویژه برای ناشران دانشگاهی یا استارتاپ‌های محتوا محور جذاب است. با این حال، اگر این صرفه‌جویی صرفاً به‌معنای حذف مترجم و جایگزینی کامل او باشد، نه‌تنها کیفیت آثار، بلکه تعادل اقتصاد نشر و معیشت فعالان آن آسیب خواهد دید.
در این میان، شکل‌گیری مهارت‌های تازه‌ای چون ویرایش ماشینی، انتخاب بهترین مدل ترجمه، یا حتی طراحی موتورهای ترجمه بومی، می‌تواند افق‌های شغلی تازه‌ای برای دانشجویان رشته‌های زبان، هوش مصنوعی و مطالعات ترجمه ایجاد کند. به‌عبارت دیگر، آینده ترجمه نه در حذف نقش انسانی، بلکه در بازتعریف آن در کنار ابزارهای هوشمند شکل خواهد گرفت.
جمع‌بندی: سود برای همه
ترجمه ماشینی، در آستانه یک دگرگونی عمیق قرار دارد؛ دگرگونی‌ای که می‌تواند ابزار توانمندی برای صنعت نشر باشد، به‌شرط آن‌که نقش انسان به‌درستی در آن تعریف شود. برای دانشجویان هوش مصنوعی، این حوزه بستری برای نوآوری و خلق ابزارهای دقیق‌تر است؛ برای مترجمان، فرصتی است برای تطبیق با ابزارهای جدید؛ و برای ناشران، امکانی است برای کاهش هزینه بدون قربانی‌کردن کیفیت.
این گزارش برگرفته از توضیحات ارائه‌شده توسط ChatGPT است.
*تصویر این گزارش توسط هوش مصنوعی Copilot طراحی و اجرا شده است.