شمشیر دو لبه‌ای به نام موسیقی نمایش
در بسیاری از کشورهای صاحب تئاتر، اجرای نمایش‌های موزیکال امری است مرسوم، نمایش‌هایی که با تکیه بر توانمندی‌های نمایشی و موسیقیایی گروه اجرایی خود روی صحنه می‌روند و بازیگران‌شان توانایی خواندن در حد خوانندگان حرفه‌ای را دارند اما در کشور ما اجرای این گونه آثار به این شکل وجود ندارد.
زهرا تقوی: هرچند در دهه‌های قبل گفته می‌شد که ایده‌آل یک بازیگر تئاتر این است که هم به نواختن یک ساز موسیقی مسلط باشد و هم توان خواندن روی صحنه را داشته باشد، اما حالا دیگر این توانمندی‌ها نزد کمتر بازیگری وجود دارد. حضور همزمان بازیگران در پروژه‌های تصویری و نمایشی که عموما به دلیل کسب درآمد بیشتر است، سبب شده آنان کمتر فرصتی برای ارتقای مهارت‌های هنری خود داشته باشند، در این زمینه کم‌تاثیر نیست.
به گزارش خبرگزاری سینا، به هر روی و با وجود همه اینها، موسیقی نمایش حالا دیگر جزیی جدانشدنی از نمایش‌های روی صحنه است. اجرای نمایش‌های موزیکال ابتدا با نمایش‌های حسین پارسایی و محمد رحمانیان آغاز شد که نتیجه آن اجرای نمایش‌هایی چون «الیور تویِِیست» و «بینوایان» و «رستم واسفندیار» به کارگردانی پارسایی بود و او سال گذشته هم موسیقی نمایش «رستم و سهراب» را در باشگاه انقلاب اجرا کرد.
محمد رحمانیان هم دیگر کارگردانی است که کنسرت نمایش را باب کرد. او بر اساس ترانه‌های خاطره‌انگیز، داستان‌هایی را طراحی می‌کرد که در قالب موسیقی نمایش اجرا می‌شدند.
اما با فاصله چند سال و با پا گرفتن تماشاخانه‌های خصوصی و از سوی دیگر در دوران بعد از کرونا که تئاتر دوباره در حال جان گرفتن است، حالا دیگر گروه‌های متعددی در زمینه اجرای موسیقی نمایش فعالیت می‌کنند.
وجود تئاترهای خصوصی سبب شده تا این آثار بتوانند مدتی طولانی‌تر روی صحنه بمانند یا احیانا بعد از اجرا در یک سالن، در سالن‌های دیگری هم مجال اجرا بیابند.
در حال حاضر هم چند اثر در این گونه نمایشی روی صحنه است. موسیقی نمایش «بتهوون» به کارگردانی جواد مولانیا یکی از این آثار است که این روزها با بازی خود او در نقش بتهوون و لیلی رشیدی و نازنین کیوانی و جمعی از هنرجویان جوان در باغ کتاب روی صحنه است. این نمایش همان گونه که از عنوانش پیداست، درباره زندگی بتهوون، آهنگساز شهیر آلمانی است و اتفاق غریبی نیست که در قالب موسیقی نمایش روی صحنه برود.
بهزاد عبدی، آهنگساز شناخته‌شده‌ای که در زمینه ساخت موسیقی تئاتر هم صاحب تجربه است، دیگر هنرمندی است که این روزها دست به کار اجرای یک موسیقی نمایش است. او پیش‌تر همین اثر را با عنوان «باخ» در ایران و تاجیکستان اجرا کرده و حالا برای دومین بار در نظر دارد آن را روی صحنه بیاورد. این نمایش نیز طبیعتا درباره باخ است و بر زندگی و موسیقی این هنرمند شهیر تمرکز دارد.
اما «ایرج ، زهره، منوچهر» به کارگردانی مهرداد آبجار دیگر موسیقی نمایشی است که مدتی است روی صحنه می‌رود. این موسیقی نمایش داستانی عاشقانه دارد که از آبان سال گذشته تا اردیبهشت ماه امسال روی صحنه مانده است.
گسترش موسیقی نمایش‌ها طبیعتا واکنش‌های گوناگونی را از سوی اهالی تئاتر و موسیقی در پی داشته است. بعضی از هنرمندان موسیقی همچون پیروز ارجمند معتقدند که کنسرت نمایش‌ها عموما با اهداف مالی برگزار می‌شود و آثار این گونه نمایشی چندان واجد ارزش‌های هنری نیستند.
او که همانند بسیاری از هنرمندان تئاتر باور دارد که سلیقه تماشاگران آثار هنری در طول این سال‌ها تفاوت چشمگیری کرده، در گفتگویی که سال گذشته داشته، عنوان کرده که در نبود اپرا و نمایش‌های هلی موزیکال، این شکل خام و نوپا از کنسرت نمایش ـ که شکلی ترکیبی و در گونه مالتی مدیا است ـ به سبک ایرانی در سال‌های اخیر شکل گرفته است.
این تلقی که کنسرت نمایش عموما با اهداف تجاری برگزار می‌شود، دور از واقعیت نیست. تجربه اجراهایی همچون «سیصد» و «رستم و سهراب» این عقیده را تثبیت می‌کند.
سال گذشته کنسرت نمایش «سیصد» در شرایطی روی صحنه رفت که نام کارگردان و حتی خواننده آن در سایت فروش بلیت مشخص نشده بود. به نظر می‌رسید گروه اجرایی این نمایش به دلیل حضور چهره‌های مشهوری مانند نوید محمدزاده و بهرام رادان و بهرام افشاری آنچنان اطمینانی از اقبال تماشاگران دارند که نیازی نمی‌دیدند نام کارگردان یا خواننده کار را در آستانه اجرای این اثر عنوان کنند!
از سوی دیگر متن ضعیف موسیقی نمایش «رستم و سهراب» نیز مؤید این نکته بود که تمام تلاش گروه اجرایی صرف جذب چهره‌های مشهور و حاشیه‌های کار مانند حضور احشام بر صحنه شده است.
تجربیاتی از این دست سبب شد تا تعدادی از هنرمندان نگاه مثبتی به این گونه ترکیبی نداشته باشند و البته نقدهای آنان بجاست ولی در این بین نمونه کارهایی هم هستند که با محور قرار دادن یک شخصیت برجسته موسیقی‌دان، مانند باخ یا بتهوون، دلیلی منطقی برای اجرای اثر خود در قالب کنسرت نمایش ایجاد می‌کنند. اگر این گونه آثار از کیفیت لازم هم برخوردار باشند، طبیعتا کمتر با واکنش‌های منفی رو به رو خواهند شد. زمانی اجرای کنسرت تئاتر با انبوهی از انتقادها رو به رو می‌شود که یک گروه اجرایی صرفا با تکیه بر حضور چهره‌های مشهور و بدون در نظر گرفتن ارزش‌های هنری چنین اثری را روی صحنه بیاورد.
