شنوایی یکی از حواس پنجگانه انسان، فرآیندی است که توسط بخش های مختلف گوش و دستگاه عصبی صورت می گیرد. برای درک درست از این فرآیند باید شناخت درستی از گوش و بخش های مختلف آن به دست آید.
بخش های مختلف گوش و کارکرد آن ها
گوش انسان از پنج بخش اصلی گوش بیرونی، گوش میانی، گوش درونی، مسیرهای عصبی و بخش شنوایی مغز تشکیل شده است. هر کدام از این بخش ها دارای ویژگی ها و مشخصات خاص خود هستند که به طور مختصر با آن ها آشنا می شویم.
- گوش بیرونی که شامل لاله گوش و مجرای خارجی می شود، امواج صوتی را جمع آوری کرده و آن ها را به سوی پرده صماخ که یک غشای کشیده شده مانند پوست یک طبل است، هدایت می کند.
- گوش میانی که بین پرده صماخ و گوش داخلی قرار دارد، شامل سه استخوان کوچک چکشی، سندانی و رکابی است. صداهایی که به صورت امواج صوتی از هوا گذشته و توسط لاله گوش و مجرای خارجی به پرده صماخ رسیده، باعث ارتعاش این پرده می شوند. این ارتعاشات از طریق استخوان های کوچک ذکر شده، از گوش میانی می گذرند. حرکت استخوان رکابی امواج منتقل شده را به گوش داخلی می رساند. حفره گوش میانی از یک مجرای باریک به نام لوله استاش تشکیل شده که به عقب بینی راه دارد. وظیفه اصلی این لوله ایجاد فشار مساوی میان گوش میانی و محیط بیرون است.
- گوش داخلی از اندام شنوایی (کوکلئا یا حلزون شنوایی) و اندام حسی (لابیرنت یا دستگاه دهلیزی) تشکیل شده است. بخش حس تعادل در گوش داخلی شامل مجاری نیم دایره و دهلیز (وستیبول) می شود. قابل ذکر است که گوش داخلی درون سخت ترین استخوان بدن قرار دارد. درون این استخوان، حفره هایی پر از مایع وجود دارد که بخش حلزونی گوش را تشکیل می دهد. این بخش شامل سه مجرای پر از مایع مجرای تمپانیک (صماخی)، مجرای دهلیزی و مجرای میانی می شود.
- عصب هشتم مغزی که یکی از بخش های اصلی گوش است، از مغز به گوش داخلی متصل می شود. ارتعاشات منتقل شده به مایع حلزونی، باعث حرکت این مایع شده که در مقابل سلول های گیرنده در اندام کورتی جریان پیدا کرده و آنها را تحریک می کند. از تحریک این سلول ها، عصب مارپیچی نیز تحریک شده و اطلاعات ارتعاشات را از طریق بخش شنوایی عصب هشتم به مغز می رساند.
چگونه صداها را می شنویم؟
ارتعاشات صدا یا امواج صوتی از درون هوا می گذرند. هنگامی که امواج صوتی به پرده صماخ برخورد می کنند، آن را به ارتعاش درمی آورند و باعث زنجیره ای از واکنش ها می شوند. پرده صماخ ارتعاشات را به سه استخوان کوچک درون گوش میانی به نام های استخوان چکشی، استخوان سندانی و استخوان رکابی، منتقل می کند و از طریق آنها به مجرای مارپیچی در گوش داخلی می رسد که بخش حلزونی نامیده می شود.
از آن جهت که درون حلزون گوش هزاران پایانه عصبی مویی شکل به نام مژک یا سیلیا وجود دارد با ارتعاش بخش حلزونی، این مژک ها به حرکت در می آیند. آنها این حرکت ها را به صورت پیام عصبی درآورده و از طریق عصب شنوایی به مغز می فرستند. هر اندام شنوایی دارای پانزده تا بیست هزار گیرنده عصب شنوایی است. هر کدام از این گیرنده ها با یک سلول مویی ویژه ارتباط دارند. حرکت مژک های سلول های مویی، در نتیجه انتقال ارتعاشات صدا، کانال های یونی در این سلو ل ها را باز می کند. با باز شدن کانال های یونی پیام عصبی ایجاد شده و به قشر شنوایی در مغز فرستاده می شود. مغز این پیام ها را دریافت کرده و به صورت صدا تفسیر می کند و عمل شنیدن انجام می شود.
لازم به تذکر است که سلول های مویی در عملکرد شنوایی بسیار پر اهمیت جلوه می کنند. در واقع این سلول ها باعث شنیده شدن صداها می شوند و صدمه دیدن این سلول ها سبب می شود تا حساسیت شنوایی کاهش پیدا کرده و یا از بین برد. سلول های مویی از لحاظ ساختاری و کاردشان به دو نوع سلول های مویی داخلی و سلول های مویی خارجی تقسیم می شوند. سلول های مویی خارجی به تقویت مکانیکی صداهای کم شدت می پردازند در حالی که سلول های مویی داخلی ارتعاشات صوتی رسیده به درون مایع مجرای حلزونی شکل را به پیام های الکتریکی تبدیل کرده که از راه عصب شنوایی به بخش شنوایی در مغز فرستاده می شود.
گزارش: فاطمه کردی
No tags for this post.