صنایع خلاق و هوش مصنوعی/3
جهانی‌سازی فرهنگ بومی با هوش مصنوعی؛ فرصت‌ها و مسیرها

«»

در عصر هوش مصنوعی، هنر و فرهنگ محلی بیش از همیشه ظرفیت جهانی‌شدن پیدا کرده‌اند؛ مسئله اصلی، طراحی مسیرهایی خلاقانه برای پیوند اصالت با الگوریتم است.

فرهنگ محلی و هنرهای بومی، گنجینه‌های زنده‌ی هر ملت‌اند؛ ریشه در تاریخ دارند، با زبان، آیین و اقلیم معنا می‌گیرند، و حامل هویت اجتماعی جوامع‌اند. با این‌که دهکده‌ی جهانی به واسطه‌ی رسانه‌ها، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی تا حد زیادی یکنواخت به نظر می‌رسد، اما همچنان تمایل جهانی به کشف، مصرف و ستایش تنوع فرهنگی وجود دارد. در این میان، هوش مصنوعی می‌تواند ابزاری برای ارتقای این تنوع و رساندن آن به مخاطبان جهانی باشد؛ اگر درست به کار گرفته شود. در این گزارش چت‌جی‌پی‌تی، به بررسی این موضوع پرداخته است.

به گزارش خبرگزاری سینا، در گذشته، جهانی‌سازی فرهنگ بومی نیازمند سرمایه‌گذاری‌های عظیم، زیرساخت‌های ارتباطی پیشرفته و شبکه‌های توزیع رسانه‌ای گسترده بود. امروزه اما هوش مصنوعی، با قابلیت‌های متنوع خود، این روند را تسهیل کرده است. ترجمه‌ی هم‌زمان، شبیه‌سازی صدا، تولید خودکار موسیقی، تصویرسازی از متون، خلق انیمیشن و حتی بازسازی چهره‌ها و حرکات سنتی، تنها بخشی از ظرفیت‌هایی است که این فناوری در اختیار فرهنگ بومی قرار می‌دهد.

برای مثال، یک داستان فولکلور کردی یا موسیقی مقامی از خراسان، به کمک مدل‌های زبان بزرگ و تصویرسازی مبتنی بر متن، می‌تواند به انیمیشنی جذاب و چندزبانه تبدیل شود؛ انیمیشنی که با زیرنویس خودکار به زبان‌های پرتعداد دنیا در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شود و مخاطبانی در قاره‌های مختلف جذب کند.

ایران با تنوع گسترده‌ی قومی، زبانی و جغرافیایی، یکی از غنی‌ترین زیست‌بوم‌های فرهنگی منطقه است. موسیقی نواحی، آیین‌های بومی، لباس‌های سنتی، غذاها، افسانه‌ها و هنرهای دستی ایرانی، ظرفیت‌های بی‌نظیری برای روایت جهانی دارند. با این حال، بخش بزرگی از این میراث یا در خطر فراموشی است یا صرفاً به شکل بومی و محدود در دسترس قرار دارد.

در اینجا، هوش مصنوعی می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای حفظ، بازتولید، و جهانی‌سازی این میراث وارد عمل شود. تبدیل داستان‌های محلی به بازی‌های دیجیتال یا انیمیشن، ساخت موسیقی تلفیقی با بهره‌گیری از نمونه‌های صوتی سنتی، طراحی لباس‌هایی بر اساس نقوش اقوام ایرانی با کمک ابزارهای طراحی هوشمند، تنها چند نمونه از کاربردهای بالقوه‌اند. هوش مصنوعی می‌تواند پیچیدگی‌های فرهنگی را تحلیل کند و با خروجی‌هایی خلاقانه، آن‌ها را برای مخاطب جهانی جذاب و قابل‌درک کند.

اما این مسیر بدون مانع نیست. نخستین چالش، نبود داده‌های بومی استاندارد و قابل‌استفاده برای الگوریتم‌هاست. بسیاری از آیین‌ها، داستان‌ها و اشکال هنری فرهنگ محلی یا مستندسازی نشده‌اند یا در قالب‌هایی‌اند که برای تغذیه‌ی مدل‌های هوش مصنوعی مناسب نیستند. همچنین کمبود نیروی انسانی آشنا با هر دو حوزه‌ی «فرهنگ بومی» و «فناوری هوش مصنوعی» باعث می‌شود ظرفیت‌های فنی به‌درستی به خدمت محتواهای محلی درنیایند.

از سوی دیگر، مسئله‌ی اصالت فرهنگی نیز باید جدی گرفته شود. استفاده‌ی صرفاً الگوریتمی از عناصر محلی، بدون درک و زمینه‌ی فرهنگی، می‌تواند منجر به خلق محتوای سطحی، تحریف‌شده یا حتی بی‌احترامی به سنت‌ها شود. بنابراین، حضور فعال جامعه‌ی محلی در فرایند تولید محتوای مبتنی بر هوش مصنوعی یک ضرورت است.

برای عبور از این چالش‌ها، باید زیست‌بومی نوین برای جهانی‌سازی هوشمند فرهنگ محلی طراحی کرد. نخست، نیاز است مجموعه‌ای از داده‌های بومی گردآوری و استانداردسازی شود؛ شامل صوت، تصویر، متون، ویدیو و اسناد تاریخی. دوم، باید برنامه‌هایی برای آموزش ترکیبی طراحی شود تا فعالان حوزه‌ی فرهنگ با فناوری آشنا شوند و بالعکس.

در سطح عملیاتی، می‌توان مراکزی با عنوان «آزمایشگاه خلاقیت بومی و هوش مصنوعی» راه‌اندازی کرد که در آن فعالان فرهنگی، هنرمندان و فناوران در کنار هم کار کنند. این مراکز می‌توانند نقش شتاب‌دهنده را برای پروژه‌هایی ایفا کنند که هنر محلی را با فناوری‌های نوین درمی‌آمیزند. همچنین نهادهای دولتی و بخش خصوصی باید با سرمایه‌گذاری هدفمند، تولید محتوای بومی-هوشمند را تقویت کرده و مسیرهای توزیع بین‌المللی آن را هموار کنند.

اگر می‌خواهیم فرهنگ محلی ایران در بازار جهانی شنیده، دیده و ستایش شود، باید به جای صرفاً حفاظت موزه‌ای از آن، رویکردی خلاقانه و فناورانه در پیش بگیریم. هوش مصنوعی می‌تواند ابزار پیوند میان ریشه‌های محلی و مخاطبان جهانی باشد؛ مشروط بر آن‌که اصالت، احترام و دانش فرهنگی را در این مسیر از یاد نبریم.

—