قلعه پرتغالی‌ها را که دیدم، زار زار گریه کردم!
اولین بار که قلعه پرتغالی‌ها را در جزیره هرمز دیدم، نمی‌دانم دچار چه حسی شدم، هجده یا نوزده ساله بودم، فقط این را می‌دانم که زار زار گریه می‌کردم و بعد از بازگشت از آنجا شعری نوشتم و این اولین مواجهه من با جزیره هرمز و قلعه پرتغالی‌ها بود.
به گزارش خبرگزاری سینا، اینها بخشی از جملات ابراهیم پشت‌کوهی است، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر که این روزها نمایش «ذرات آشوب» را اجرا می‌کند.
او با ارایه توضیحاتی درباره رویکردش به واقعه تاریخی اشغال جزیره هرمز توسط پرتغالی‌ها، ابراز تاسف می‌کند که در تاریخ ما قهرمانی‌های مردم عادی هرگز به چشم نیامده و فقط در حد یک خط و بسیار گذرا به آن پرداخته شده است.
پشت‌کوهی در ادامه این گفتگو می‌افزاید: نمی‌دانم در این قلعه چه جادویی وجود داشت اما با گذر زمان، روح من یک قرابتی با این مکان و ماجرا پیدا کرد و حس می‌کردم روح کُشتگان وطن در هرمز بود و به هر روی، ارتباطی برقرار شد تا سه سال پیش که شروع کردم به تحقیقاتی درباره ماجرای حضور پرتغالی‌ها و اشغال هرمز و در این رهگذر، به ریشه‌های تاریخی و مستنداتی دست یافتم.
او ادامه می‌دهد: پس از مطالعه و پژوهش درباره این رویداد تاریخی متوجه شدم تقریبا بخش بزرگی از مردم کشورمان یا از این ماجرا بی‌خبر هستند یا اینکه اصلا شناخت درستی از هرمز ندارند.
پشت‌کوهی با اشاره به ویژگی‌های منحصر به فرد جزیره هرمز اضافه می‌کند: جمله‌ای از زبان «آلفونس دا آلبوکرکی» (آلبوکرک)، دریادار پرتغالی فاتح هرمز، نقل می‌شود با این مضمون که اگر جهان، انگشتری باشد، هرمز، نگین آن است. اما بسیاری از ما نمی‌دانیم که این جزیره زیبا ۱۱۷ سال یعنی بیش از یک قرن تحت اشغال پرتغالی‌ها بوده و متاسفانه ما برای این واقعه و به تصویر کشیدن پیروزی مردم کاری نکرده‌ایم و این کوتاهی هم از جانب نهادهای رسمی صورت گرفته است و هم هنرمندان.
او می‌افزاید: همه اینها در کنار اینکه زادگاه من بندرعباس است و شاید به دلیل آشنایی و اینکه حساسیت بیشتری بر این خطه دارم، این موضوع برایم جالب شد که نمایشی درباره این رویداد تاریخی بسازم.
پشت‌کوهی که پیش از این نمایش را ادای دینی به مردمان قهرمان و گمنامی دانسته که تاریخ از آنان یاد نکرده، درباره این موضوع توضیح می‌دهد: شخصیتی به نام خواجه عطا وزیر مختار هرمز بوده است. او از نظر هوش و جنگاوری شخصیت مهمی بوده است. در دوران حیات او هرمز دو بار با حمله پرتغالی‌ها رو به رو می‌شود که موفقیتی در پی ندارد اما بعد از مرگ او، پرتغالی‌ها با تفرقه‌افکنی بین بزرگان هرمز و نواحی اطرافش آن را فتح می‌کنند. تا اینکه ۱۷ سال بعد فرماندهی می‌آید به نام امام قلی خان که به نمایندگی، سپاهی تشکیل می‌دهد و با جنگ و موفق می‌شوند.
این کارگردان با ابراز تاسف از بی‌توجهی به نقش مردم در رویدادهای تاریخی مهم اضافه می‌کند: آنچه برای مهم بود و متاسفانه در تاریخ فقط به عنوان یک خط از آن یاد شده، این است که در این ۱۱۷ سال مردم چندین بار به پا خاستند ولی چون قدرتی نداشتند، سرکوب شدند. متاسفانه ما حتی درباره قهرمانان‌مان هم کاری نکرده‌ایم چه برسد به مردم عادی و فراموش می‌کنیم هیچ قدرتی سرپا نمی‌ماند اگر مردم کنارش نباشند. وقتی مردم ضرورت حفظ کیان ایران را احساس کردند، با کمک به امام قلی خان، سپاه او توانست بر پرتغالی‌ها پیروز شود.
او درباره پایبندی‌اش به مستندات تاریخی و در پاسخ به اینکه هنرمند تا کجا می‌تواند واقعیت را با تخیل بیامیزد، توضیح می‌دهد: خط اصلی قصه براساس واقعیت و مستندات است؛ اینکه هرمز به مدت ۱۱۷ سال تحت اشغالی پرتغالی‌ها بوده است. اما من مورخ یا راوی تاریخ نیستم بلکه به عنوان یک هنرمند به این رویداد تاریخی می‌نگرم و قطعا به جنبه‌های هنری آن هم توجه دارم. در این نمایش جاهایی به نمایشنامه‌های «آنتیگونه»، «هملت» و داستان «شهرزاد» ارجاع داریم ولی اینها در بافت اجرا آنچنان تنیده شده که لازم نیست همه تماشاگران از آن آگاه باشند بلکه برایم مهم است که روایت ما از جنبه‌های زیبایی‌شناسانه هم جذاب باشد. اگر این قصه برای مردم شناخته‌شده‌تر بود، دست ما در پرداخت هنری آن آزادتر بود ولی چون نمی‌خواهم تماشاگر را سرگردان کنم، چارچوب اصلی قصه را حفظ کرده‌ام.
پشت‌کوهی در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به رواج برخی از نمایشنامه‌ها در تئاتر و اینکه گاه یک نمایشنامه خاص در تئاتر ما مد می‌شود، در این باره توضیح می‌دهد: روی سخنم بیشتر با هنرمندان است که خانواده من هستند. خوب نیست که گاهی یک متن خاصی در تئاتر ما مد می‌شود و چندین اجرا از آن روی صحنه می‌رود بدون اینکه ضرورت اجتماعی داشته باشد در حالیکه رد هنرمند در طول تاریخ ماندگار می‌شود. این را درک می‌کنم که گاه ممکن است گروهی قصد داشته باشند نمایشنامه جدید یا نویسنده ناشناخته‌ای را معرفی کنند، اما اینکه ناگهان عده زیادی به سمت آن نویسنده یا متن هجوم می‌برند، مانند این است که بخواهند از یک غذای حاضر و آماده بهره‌مند شوند در حالیکه هنرمند باید شاخک‌هایش حساس‌تر باشد و نسبت به پیرامون خود حساسیت بیشتری داشته باشد. اگر چنین اتفاقی در تئاتر ما می‌افتاد، آن زمان شاهد تنوع بیشتری در تئاترمان می‌بودیم.
نمایش «ذرات آشوب» به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم پشت‌کوهی هر شب ساعت ۱۹ و به مدت ۱۲۳ دقیقه در تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه می‌رود.
بازیگران این نمایش (به ترتیب ورود به صحنه) عبارتند از:گاتا عابدی، امیرحسین شام بیاتی، سپهر محمودی، متین مکاری مقدم، یاشار نادری، مهدی حسینی نیا، محسن زرآبادی پور، پژمان برزگر، رضا آرامش، پوریا ریحانی، پدرام زمانی، ارسلان قاسمی، امیرعباس حیدری، سام جانملکی، ماهور لطفی، علی مهربان، سیدجواد یحیوی، فرزانه قاسم زاده، خیام (جواد) حسینی، سوگند دیانی، احلام سلمانی، مینا ترکمن، حلما سمرقندی، طاها داورزنی، رویا جاویدنیا و آرش ظلی‌پور.
