حریم تئاتر شهر؛ چالشی برای اقتصاد هنر
تئاتر شهر، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی ایران، سال‌هاست که درگیر چالش‌های متعددی در حریم خود است. این مشکلات، علاوه بر ایجاد نارضایتی در میان هنرمندان و مخاطبان، بر اقتصاد هنر نیز تأثیرات منفی داشته و مانعی برای رونق تئاتر به‌شمار می‌آید.
ندا انتظامی: حریم این بنا، که می‌توانست به یکی از مهم‌ترین بسترهای اقتصاد هنر در تهران تبدیل شود، به‌دلیل عدم ساماندهی مناسب، نه‌تنها نتوانسته در رشد صنعت تئاتر نقش ایفا کند، بلکه باعث کاهش مخاطب، بی‌انگیزگی سرمایه‌گذاران، آسیب به گردشگری فرهنگی شده است.
به گزارش خبرگزاری سینا، اقتصاد تئاتر، مانند هر صنعت فرهنگی دیگر، به حضور مخاطب وابسته است. زمانی که حریم تئاتر شهر به‌دلیل بساط گستری، ازدحام و مشکلات اجتماعی از امنیت و استاندارد لازم برخوردار نباشد، بخشی از مخاطبان بالقوه، به‌ویژه خانواده‌ها و گردشگران، از حضور در این فضا صرف‌نظر می‌کنند.
اما نکته‌ای که باید در نظر گفت در بسیاری از نقاط جهان اطراف سالن‌های تئاتر محلی برای کسب‌وکارهای فرهنگی است؛ از کتاب‌فروشی‌ها و کافه‌تئاترها گرفته تا بازارچه‌های هنری. اما در تهران، شرایط نابسامان اطراف تئاتر شهر باعث شده سرمایه‌گذاران تمایلی به ایجاد چنین فضاهایی نداشته باشند و یا حتی فکر و ایده‌ای برای این امر به ذهنشان خطور نکرده باشد.
اگر ساماندهی درستی در اطراف تئاتر شهر که آن را قلب تئاتر ایران میدانند صورت می‌گرفت قطعا فرصت‌های اقتصادی بسیاری برای سرمایه‌گذاری در زمینه‌های مرتبط با هنر فراهم خواهد شد که می‌تواند چرخه اقتصادی تئاتر را تقویت کند.
اگر در دنیا سالن‌های تئاتر گردشگر جذب می‌کند باید گفت که یکی از ظرفیت‌های مغفول‌مانده در اقتصاد هنر ایران، جذب گردشگران فرهنگی است. در بسیاری از کشورهای جهان، سالن‌های تئاتر نه‌تنها محلی برای اجرای نمایش، بلکه بخشی از جاذبه‌های فرهنگی و توریستی شهرها محسوب می‌شوند. تئاتر شهر، با پیشینه تاریخی و معماری خاص خود، می‌تواند یک مقصد مهم برای علاقه‌مندان به هنر و نمایش باشد. اما وضعیت ناهنجار حریم آن، نه‌تنها جذابیت این بنا را تحت‌الشعاع قرار داده و فرصت‌های اقتصادی ناشی از حضور گردشگران داخلی و خارجی از دست می‌رود.
تصور کنید که قرار است به دیدن تئاتر بروید، فضای اطراف یک مرکز فرهنگی باید الهام‌بخش باشد، اما در شرایط فعلی، تئاتر شهر در احاطه مشکلاتی است که می‌تواند بر روحیه و خلاقیت مخاطبان و هنرمندان اثر منفی بگذارد. وقتی مخاطبان و هنرمندان مجبور باشند هر روز از میان ازدحام، آلودگی صوتی و مشکلات اجتماعی عبور کنند تا به تئاتر شهر برسد و یا از تئاتر شهر برگردد، این وضعیت می‌تواند کیفیت آثار نمایشی را تحت‌تأثیر قرار دهد. علاوه بر این، نبود امکانات رفاهی و فرهنگی مناسب در حریم تئاتر شهر، ارتباط میان هنرمندان و مخاطبان را محدود کرده و فرصت‌های تعامل اقتصادی و هنری را کاهش داده است.
بیشتر بخوانید:
اما و اگرهای تعمیرات و بهسازی سالن‌های دولتی
در سال‌های اخیر، هنرمندان و فعالان فرهنگی بارها نسبت به وضعیت حریم تئاتر شهر اعتراض کرده‌اند. آن‌ها خواستار توجه بیشتر مدیریت شهری و مسئولان فرهنگی به این مسئله بوده‌اند. برخی شهرداران تهران در دوره‌های مختلف وعده‌هایی درباره ساماندهی این محدوده داده‌اند، اما این موضوع همچنان یک چالش باقی مانده است.
یکی از ایده‌هایی که برای بهبود وضعیت این فضا مطرح شده، ایجاد گذر فرهنگی است. این گذر می‌تواند شامل مسیرهای پیاده‌روی، فضاهای فرهنگی، کافه‌تئاترها و فروشگاه‌های مرتبط با هنر باشد. چنین طرح‌هایی در بسیاری از کشورهای دنیا اجرا شده و تأثیر بسزایی در رونق اقتصاد هنر داشته است. با این حال، این ایده در تهران هنوز به‌طور کامل اجرا نشده و نیازمند برنامه‌ریزی و حمایت جدی است.
باید گفت که ساماندهی حریم تئاتر شهر، تنها یک مطالبه فرهنگی نیست، بلکه یک ضرورت اقتصادی برای حفظ و توسعه صنعت تئاتر است. برای رسیدن به این هدف، می‌توان اقدامات زیر را در نظر گرفت:
ایجاد گذر فرهنگی: تبدیل حریم تئاتر شهر به یک منطقه فرهنگی با استانداردهای بین‌المللی، که بتواند هم محیطی مناسب برای مخاطبان تئاتر فراهم کند و هم فرصتی برای فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با هنر ایجاد کند.
حمایت از سرمایه‌گذاری در حوزه هنر: تشویق سرمایه‌گذاران به ایجاد کافه‌تئاترها، کتاب‌فروشی‌های تخصصی و بازارچه‌های هنری که می‌توانند به رونق اقتصاد تئاتر کمک کنند.
مدیریت مناسب بساط‌گستری و آسیب‌های اجتماعی: ایجاد فضایی مناسب برای فعالیت دست‌فروشان در مکانی دیگر، تا هم آن‌ها متضرر نشوند و هم فضای فرهنگی تئاتر شهر از آشفتگی خارج شود.
تقویت گردشگری فرهنگی: معرفی تئاتر شهر به‌عنوان یک جاذبه فرهنگی به گردشگران داخلی و خارجی و ایجاد امکانات لازم برای جذب آن‌ها، مانند راهنماهای فرهنگی، برنامه‌های ویژه و تخفیف‌های توریستی.
فراموش نکنیم که اقتصاد هنر نیازمند بستری مناسب برای رشد است و تئاتر شهر، به‌عنوان قلب تئاتر ایران، سزاوار حریمی در شأن خود است. حریم تئاتر شهر می‌تواند از یک چالش به یک فرصت تبدیل شود؛ فرصتی برای رشد اقتصاد هنر، حمایت از هنرمندان و جذب سرمایه‌های فرهنگی. اما این امر مستلزم اقدام جدی و همکاری میان نهادهای فرهنگی، مدیریت شهری و هنرمندان است. در غیر این صورت، مشکلات موجود نه‌تنها حل نخواهد شد، بلکه در سال‌های آینده پیچیده‌تر خواهد شد و بیش از پیش، صنعت تئاتر ایران را با بحران مواجه خواهد کرد.
