تأثیر دیجیتالی شدن بر صنایع خلاق: فرصت‌ها، چالش‌ها و آینده پیش‌رو/7
نقش فناوری‌های نوین در حفظ و ترویج میراث فرهنگی ایران

فناوری‌های نوین در حفاظت از میراث فرهنگی

به گزارش خبرگزاری سینا، یکی از مهم‌ترین کاربردهای فناوری‌های نوین، مستندسازی و دیجیتالی‌سازی آثار فرهنگی است. به کمک تصویربرداری سه‌بعدی، واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR)، امکان ثبت و بازآفرینی آثار تاریخی به‌صورت دیجیتال فراهم شده است. این فناوری‌ها نه‌تنها امکان تجربه مجازی اماکن تاریخی را برای علاقه‌مندان فراهم می‌کنند، بلکه به پژوهشگران کمک می‌کنند تا تغییرات آثار را در طول زمان بررسی کرده و اقدامات حفاظتی مناسبی اتخاذ کنند.

هوش مصنوعی نیز در تحلیل و بازسازی آثار تاریخی نقش مهمی دارد. با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین، می‌توان آثار تخریب‌شده را شبیه‌سازی و مدل‌سازی کرد. برای مثال، نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند نقوش محو شده روی کتیبه‌های باستانی را بازسازی کنند یا اطلاعاتی درباره نحوه ساخت و ترمیم بناهای تاریخی ارائه دهند.

نمونه‌های موفق داخلی و بین‌المللی

در سطح بین‌المللی، پروژه‌هایی مانند “گوگل آرتس اند کالچر” (Google Arts & Culture) نقش مهمی در مستندسازی و نمایش آنلاین آثار تاریخی ایفا کرده‌اند. این پروژه به کاربران اجازه می‌دهد تا از طریق فناوری واقعیت مجازی از موزه‌ها و اماکن تاریخی سراسر جهان بازدید کنند. همچنین، پروژه‌های مشابهی در ایتالیا و فرانسه به‌منظور دیجیتالی‌سازی آثار مهم فرهنگی انجام شده است.

در ایران نیز اقدامات قابل‌توجهی در این زمینه صورت گرفته است. برای مثال، پروژه دیجیتالی‌سازی نسخ خطی و سنگ‌نوشته‌های باستانی توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران انجام شده و به حفظ این اسناد ارزشمند کمک کرده است. علاوه بر این، استفاده از پهپادها برای نقشه‌برداری و پایش آثار باستانی، از دیگر نمونه‌های موفق در حوزه فناوری‌های نوین است.

تأثیر فناوری بر حفاظت از آثار فرهنگی

فناوری‌های نوین علاوه بر مستندسازی، به محافظت از آثار تاریخی در برابر تخریب‌های طبیعی و انسانی نیز کمک می‌کنند. برای مثال، حسگرهای هوشمند قادرند تغییرات رطوبتی و دمایی را در بناهای تاریخی اندازه‌گیری کنند و هشدارهای لازم را برای جلوگیری از فرسایش ارائه دهند. همچنین، فناوری چاپ سه‌بعدی امکان بازسازی بخش‌های آسیب‌دیده آثار تاریخی را بدون دخالت در ساختار اصلی آن‌ها فراهم می‌کند.

چالش‌ها و فرصت‌ها در استفاده از فناوری‌های نوین

باوجود تمامی مزایای فناوری‌های نوین، چالش‌هایی نیز در این مسیر وجود دارد. از جمله این چالش‌ها می‌توان به هزینه‌های بالای فناوری، نیاز به متخصصان مجرب و مسائل مربوط به مالکیت معنوی داده‌های دیجیتال اشاره کرد. همچنین، گاهی مقاومت فرهنگی در برابر دیجیتالی‌سازی میراث سنتی مانعی برای پذیرش این فناوری‌ها محسوب می‌شود.

بااین‌حال، فرصت‌های متعددی نیز وجود دارد. استفاده از فناوری می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی درباره ارزش‌های فرهنگی و جذب گردشگران بیشتر کمک کند. علاوه بر این، دیجیتالی‌سازی میراث فرهنگی می‌تواند به عنوان بستری برای همکاری‌های بین‌المللی در حوزه مطالعات تاریخی و فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد.

پیشنهادها برای بهره‌برداری بهتر از فناوری‌ها

برای استفاده بهتر از فناوری‌های نوین در حفظ و ترویج میراث فرهنگی، پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:

1. سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های مرتبط با دیجیتالی‌سازی میراث فرهنگی: ایجاد مراکز تخصصی برای توسعه فناوری‌های نوین در این حوزه ضروری است.
2. آموزش و توانمندسازی متخصصان: برگزاری دوره‌های آموزشی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به فناوری‌های دیجیتال می‌تواند به استفاده بهینه از این فناوری‌ها کمک کند.
3. همکاری‌های بین‌المللی: مشارکت با نهادهای فرهنگی و دانشگاه‌های معتبر جهانی می‌تواند به تبادل دانش و تجربه در زمینه دیجیتالی‌سازی آثار فرهنگی منجر شود.
4. ایجاد بسترهای دیجیتال برای دسترسی عمومی: طراحی و توسعه پلتفرم‌های آنلاین برای نمایش مجازی آثار فرهنگی می‌تواند به جذب مخاطبان بیشتر کمک کند.

نتیجه‌گیری

فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی، نقش مهمی در حفظ، ترویج و بازسازی میراث فرهنگی ایفا می‌کنند. اگرچه چالش‌هایی در این مسیر وجود دارد، اما با اتخاذ راهکارهای مناسب می‌توان از این فناوری‌ها برای حفظ هویت فرهنگی ایران بهره برد. سرمایه‌گذاری در این حوزه نه‌تنها به حفاظت از آثار تاریخی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به توسعه گردشگری و افزایش آگاهی عمومی درباره میراث فرهنگی کشور نیز منجر شود.