امروزه استفاده از کاغذ برای نوشتن و ثبت مطالب مختلف در آن به قدری عادی و رایج شده که شاید تصور آن هم دشوار باشد که بدانیم روزگاری پیشتر بشر برای نگارش مطالب مختلف از مواردی همچون چوب، استخوان، گل و سنگ استفاده می کرد.
مصریان باستان اولین مردمانی بودند که از برگ و پوسته نوعی نی شبیه بامبو (خیزران) به نام پاپبروس صفحاتی ساختند که بر آن می نوشتند. آن ها نی پاپیروس را به صورت نوارهای نازک و بسیار ظریفی ساخته و کنار یکدیگر قرار می دادند و سپس به وسیله فشار دادن، کوبیدن و در نهایت صیقل دادن، آن را به شکل ورق درمی آوردند.
کاغذ چیست؟
ماده ای که از خمیر کتان، پنبه و یا کنف ساخته شده و به صورت صفحه های صاف و نازک درآمده که به کار نوشتن آید، را کاغذ می گویند. در اصطلاح علمی کاغذ از تراکم الیاف سلولوزی تشکیل شده که به طور نامنظم داخل یکدیگر شده و در نتیجه یک ماده فشرده را به وجود می آورد. این ماده می تواند در شکل ها و اندازه های مختلف ایجاد شود.
تاریخچه اختراع کاغذ
در طول تاریخ، کاغذ نقش مهمی در جمع آوری، ذخیره و انتقال اطلاعات و دانش بشر داشته است. پیش از اختراع کاغذ انسان ها نوشته های خود را بر الواح گلی، تخته سنگ ها یا صخره ها نقش می زدند. مصریان باستان اولین مردمانی بودند که از برگ و پوسته نوعی نی شبیه بامبو (خیزران) به نام پاپبروس صفحاتی ساختند که بر آن می نوشتند. آن ها نی پاپیروس را به صورت نوارهای نازک و بسیار ظریفی ساخته و کنار یکدیگر قرار می دادند و سپس به وسیله فشار دادن، کوبیدن و در نهایت صیقل دادن، آن را به شکل ورق درمی آوردند. یکی دیگر از موادی که پیش کاغذ استفاده می شد، پوست حیواناتی چون گوسفند، آهو و گوساله بوده است. نخستین بار در شهر پرگاموس که در آسیای صغیر قرار داشته، صنعتگران از پوست جانوران با شیوه های ویژه، پوست‌های درخشان و نازکی به دست آوردند که خیلی با دوام تر و نرم تر از کاغذ پاپیروس بود. معروف ترین این کاغذها، کاغذ پرگامنت بوده است. نام پرگامنت از نام شهر پرگاموس گرفته شده که یکی از مراکز تولید و توزیع کاغذهای پوستی بوده است.
بیش از دو هزار سال پیش، نخستین مردمانی که کاغذهایی همانند کاغذهای امروزی ساخته و استفاده کردند، چینی ها بودند. ایرانیان این هنر را از چینی ها آموختند. کم کم شیوه ساخت کاغذ توسط ایرانیان، چینی ها و دیگر کشورهایی چون اسپانیا بهبود پیدا کرد. کیفیت ساخت کاغذ با پارچه های کهنه، پوست درختان، کنف، علف و الیاف گیاهانی مانند خیزران، بهتر شد.
قابل توجه است که بدانیم اولین كارخانه كاغذ سازی در سال 1154 میلادی در اسپانیا و اولین آسیاب تهیه پودر چوب در سال 1190 میلادی در فرانسه تأسیس شده بود.
پس از آن با پیشرفت تکنولوژی، پیدایش مرکب، صنعت چاپ و مواد رنگ دار تحول بزرگی در امر ایجاد کاغذ، کتاب، چاپ و آموزش ایجاد شد. این پیشرفت و تغییرات ادامه داشته و با ایجاد کاغذهای رنگی در جلب توجه و زیبایی و مقوا و کارتن‌های رنگ آمیزی شده برای بسته بندی و بالاخره جعبه های شیرینی و شکلات برای مصرف خانگی و نظایر این ها تاثیر داشته است.
کاغذ چگونه تولید می شود؟
کاغذ یکی از فرآورده های مهم چوب است و خمیر کاغذ بیشتر از چوب سوزنی برگان ساخته می شود چرا که الیاف طولانی تری نسبت به دیگر درختان دارد. البته می توان گفت، گیاهانی که الیاف طولانی دارند نیز برای ساخت کاغذ مناسب هستند. موادی که می توان در ساخت کاغذ استفاده کرد، عبارت اند از:
- ساقه كتان، شاهدانه، پنبه كه الیاف بلند در حدود 1.2 تا 6 میلی متر دارند.
- ساقه گیاهانی مانند گندم، جو، نی، كنف و غیره .
- درختانی كه برگ سوزنی با الیاف بلند دارند، مانند كاج و یا برگ پهن هستند همانند چنار.
- انواع كاغذ‌های باطله، یا خرده‌ها و قطعات مقوای كهنه.
- الیاف تفاله نیشكر
در ساخت کاغذ ابتدا پوست تنه درخت را به وسیله ماشین پوست كنی، کنده و سپس به وسیله دستگاه چوب خرد کن به خرده چوب تبدیل می کنند. این خرده چوب ها توسط دستگاه تولید تراشه، به تراشه های ریز تبدیل شده که برای اطمینان بیشتر از الک مخصوص عبور داده می شود. سپس خرده چوب ها را به وسیله مواد شیمیایی و روش های مختلف پخت خمیر تجزیه می کنند و از آن ها الیاف سلولوزی به دست می آورند که در اصطلاح خمیر کاغذ گفته می شود. در این مرحله خمیر قهوه ای رنگی به دست می آید كه از آن در تهیه مقوا، كارتن و یا كاغذ‌های كاهی استفاده می شود.
برای تهیه کاغذ سفید، خمیر چوب را با آب مخلوط می کنند تا خمیر صاف و یک دست شود و سپس آن را در داخل ماشین تصفیه کننده می ریزند. این عمل برای جدا كردن لیگتین و كاهش رنگ خمیر صورت می گیرد. در این ماشین الیافها به طور یک نواخت صاف و مرتب می شوند و آب خمیر گرفته می شود. در واقع از درهم رفتن الیاف سلولوزی و پرس آنها، ورقه های کاغذ ایجاد می شود. در این ماشین، صفحات حاوی خمیرکاغذ بر اثر ارتعاش می لرزند و خمیر کاغذ را صاف و یک نواخت می کنند. در نهایت مرحله آخر خشک کردن کاغذ است که به وسیله دستگاهی با چند استوانه به نام خشک کن صورت می گیرد. در واقع خمیر حاوی آب از توری هایی با سوراخ های دو تا سه میلیمتری عبور داده می شود تا بخش عمده آب خود را از دست بدهد و سپس آن را از پرس های قوی عبور می دهند تا باقیمانده آب آن نیز از بین رفته و کامل خشک شود. خمیر خشک شده را از میان غلتک های ویژه عبور می دهند تا به صورت صفحات کاغذ در آید. در این لحظه کاغذ برای مصرف آماده است که طبق استانداردهای بین‌المللی به اندازه های مختلف برش داده شده و بسته بندی می شود. یکی از مهم ترین طبقه بندی‌های بین‌المللی برش کاغذ، استاندارد A است.
بازیافت کاغذهای باطله
در تهیه و ساخت کاغذ، درختان بسیاری بریده می شوند. اگر چه به جای آنها، درختان جدیدی کاشته می شوند، ولی سرعت رشد این درختان به میزان کافی نیست تا جای همه درختان بریده شده را پر کنند. به همین دلیل، کاغذهای باطله را بازیافت می کنند. پس از گرد‌آوری کاغذهای باطله، جوهر روی آنها را با کمک مواد شیمیایی از بین می برند. سپس آنها را با مواد شیمیایی و مقدار فراوان آب مخلوط می‌کنند تا دوباره خمیر کاغذ به دست آید. با انجام مراحل مشابه از این خمیر ورقه های کاغذ ساخته می شوند.
گزارش: فاطمه کردی
No tags for this post.