نگاهی به صنعت ساعت‌سازی و بازار آن در ایران و جهان
بازار ساعت ایران کوک است؟
در چند سال اخیر با گسترش بازار ساعت‌های هوشمند و انواع اپل واچ و ساعت‌های اندرویدی شاید بازار ساعت‌های مچی به اندازۀ سابق نباشد اما همچنان این نوع ساعت‌ها مشتری پر و پاقرص خود را دارند. برخی از کشورها نظیر سوئیس تولید کنندۀ بی چون و چرای این ساعت‌ها هستند و عمده کشورها از جمله ایران نیز مصرف کنندۀ این نوع کالا به شمار می‌روند. در خبرگزاری سینا، نگاهی انداخته‌ایم به گردش مالی بازار ساعت در ایران و جهان.
مهدی نوروز: ایرانی‌ها از دیرباز به ساعت علاقۀ ویژه‌ای نشان داده‌اند، به ویژه ساعت‌های مدرن. از ساعت شمس العمارۀ تهران و برج ساعت یزد گرفته که قدمت‌شان به دورۀ قاجار می‌رسد تا انواع ساعت که در دهه‌ها اخیر زینت منازل، دست یا حتی لباس ایرانی‌ها بوده است.
اگرچه در گذشته، ساعت‌های طلا و جواهر در ایران تولید می‌شدند، اما موتور این ساعت‌ها وارداتی بوده و عمدتاً از برندهای معروف جهانی تأمین می‌شده است، با این حال بازار تعمیرکاران ساعت سکه بود.
در چند دهه اخیر، صنعت ساعت‌سازی در ایران تقریباً وجود نداشته و تمامی ساعت‌های موجود در بازار وارداتی هستند. افزایش نرخ ارز و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان باعث شده است که خرید ساعت‌های مچی لوکس به شدت کاهش یابد. برخی از برندهای معتبر همچنان در ایران حضور دارند، اما بیشتر فروشندگان روی مدل‌های اقتصادی و میان‌رده تمرکز کرده‌اند. ساعت‌های هوشمند نیز به تدریج جای خود را در بازار باز کرده‌اند و توانسته‌اند بخشی از تقاضای مصرف‌کنندگان را به خود اختصاص دهند.
البته آمار کمّی دقیقی از واردات ساعت در ایران وجود ندارد و گشتی در دنیای اطلاعات آخرین دیتای مفصل در مورد ساعت را به سال ۱۳۹۵ ارجاع می‌دهد، سالی که در آن بیش از ۸۳۶ میلیارد ریال برای واردات ساعت مچی از ۱۲ کشور مختلف هزینه شد. اطلاعات جدیدتر درباره میزان دقیق واردات در سال ۱۴۰۳ هنوز منتشر نشده است، اما با توجه به تلاطمات بازار ارز در ایران چندان هم عجیب نیست اگر که این بازار را نیز بسیار تحت تأثیر نوسانات قیمت ارز بدانیم.
همین ابتدای ماه بهمن 1403 محمدرضا عمرانی، رئیس اتحادیه سازندگان، فروشندگان و تعمیرکاران ساعت تهران در نشتی اعلام کرد «قیمت ساعت از یک میلیون تومان شروع می‌شود و ساعت‌های خاصی که روی آنها الماس کار شده به قیمت‌های میلیاردی هم می‌رسد؛ ساعت‌هایی که برای مصرف روزانه خریداری می‌شود عموما زیر ۱۰۰ میلیون تومان قیمت دارند و به طور میانگین مردم ساعت‌هایی با قیمت ۵ تا ۸ میلیون تومان می‌خرند.»
وضعیت اقتصادی صنعت ساعت‌سازی در ایران
اگرچه همانطور که اشاره کردیم بازار ساعت در ایران مصرف کننده است اما به این هم اشاره کردیم که زمانی کار و کاسبی بخش تعمیراتش سکه بود. بله، زمانی شهر پر از تعمیرکاران ساعت بود؛ همین چند سال قبل یکی از مشهورترین و قدیمی‌ترین ساعت‌سازان ایران یعنی محمد ساعتچی، ساعت شمس‌العماره را جانی تازه بخشید، ساعتی که تنها 4 چرخ دندۀ آن سالم مانده بود. اماحقیقت این است که از آن نسل ساعت‌ساز دیگر چندان کسی نمانده و عموماً افرادی که می‌بینیم همان تعمیرکاران ساعت‌های مکانیکی از نسل‌های قدیمی هستند که عمدتاً در مراکزی همچون پاساژ آلومینیوم جا خوش کرده‌اند و نیروی کار جوان کمتری وارد این حرفه شده است. با این حال شرکت‌های معتبر در حال ارائه خدمات پس از فروش هستند، اما همچنان بازار به نیروی متخصص بیشتری نیاز دارد، موضوعی که بیش از هرچیز افزایش توجه مراکز قنی و آموزشی همچون نهادهای فنی‌حرفه‌ای را می‌طلبد تا در درجۀ اول دانش تعمیرات را با مدل‌های جدید و موجود ساعت در کشور به روزرسانی کنند و در درجۀ دوم با شناسایی دقیق نیازهای بازار اقدام به آموزش نیروی کار مورد نیاز برای بخش خدمات پس از فروش ساعت در کشور کنند.
وضعیت بازار جهانی ساعت
اما آن سوی مرزها در دنیای ساعت چه می‌گذرد؟ بازار جهانی ساعت گردش مالی قابل‌توجهی دارد. برای مثال، برند رولکس در سال ۲۰۲۰ با فروش ۴.۷ میلیارد دلاری، پرفروش‌ترین برند ساعت لوکس جهان بود. پس از آن، امگا با ۱.۸ میلیارد دلار و کارتیر با ۱.۷ میلیارد دلار در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. آمریکا، چین، هنگ‌کنگ و ژاپن از بزرگ‌ترین واردکنندگان ساعت در جهان هستند.
از سویی دیگر به همان اندازه که در ایران، به دلیل کاهش قدرت خرید و افزایش قیمت دلار، تقاضا کاهش یافته است، امارات متحده عربی به‌عنوان یکی از مراکز تجاری منطقه، نقش مهمی در واردات و صادرات مجدد کالاها دارد. ایران نیز ساعت‌های خود را عمدتاً از این راه تأمین می‌کند؛ به عبارتی دیگر بسیاری از ساعت‌هایی که از امارات به ایران وارد می‌شوند، ممکن است تولید کشورهای دیگر، به‌ویژه سوئیس و چین باشند که پس از واردات به امارات، به ایران صادر می‌شوند. در مورد چین، این کشور خود یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان ساعت در جهان است و ساعت‌های تولیدی آن به‌طور مستقیم به ایران وارد می‌شوند.
تجربۀ امارات متحدۀ عربی به خوبی نشان می‌دهد که لازمۀ پیشرفت در برخی صنایع الزاماً تولید آنها نیست. شاید اقتصادی همچون چین بر اساس مزیت نسبی دست به تولید کالایی همچون ساعت بزند اما کشوری همچون امارات می‌تواند با تعریف نقش خود به عنوان یک هاب گمرکی به عرضه کنندۀ انواع کالا از جمله ساعت بدل شود. جایگاهی که می‌توانست از آن ایران باشد چه آنکه پیشینۀ ایران در صنعت ساعت، حتی از بعد وارداتی آن به دهه‌ها پیش از عمارات می‌رسد. اما چه شد که ایران از این غافله جا ماند؟ پاسخ آن را باید در جدا شدن از اقتصاد جهانی یافت، جایی که تحریم‌ها نیز به آن پیوست و در نهایت فرصت‌های بسیاری را از ایران گرفت. با این وجود و در این شرایط و همانطور که اشاره شد، حتی توجه به وجهه‌ای همچون تربیت نیروی کار حرفه‌ای با دانش روزآمد برای بازار تعمیرات ساعت شاید بتواند راه را برای رشد آیندۀ ایران در این صنعت باز کند یا دست کم تکه‌ای از پازل این رشد در آینده باشد.
No tags for this post.
