انیمیشن و افسانه، دو دنیای خیالی هستند که به طرز شگفت‌انگیزی از آغاز ساخت انیمیشن با هم عجین بوده‌اند و تعداد قابل توجهی اثر سینمایی با این رویکرد خلق شده‌اند.
به گزارش حبرگزاری سینا، داستان‌های اساطیری با شخصیت‌های قدرتمند، ماجراهای حماسی و مفاهیم عمیق‌شان، از دیرباز منبع الهامی برای هنرمندان و داستان‌نویسان بوده‌اند. انیمیشن نیز با قابلیت خلق دنیاهای خیالی و شخصیت‌های زنده، بستری مناسب برای روایت این داستان‌های کهن فراهم می‌کند.
افسانه‌های اساطیری از قهرمانان شجاع تا خدایان قدرتمند، هرکدام داستانی برای گفتن دارند. این شخصیت‌ها به راحتی می‌توانند در قالب انیمیشن به زندگی دوباره دست یابند. دنیای جادویی انیمیشن برای همه رده‌های سنی جذاب است.
در داستان‌های اساطیری به موضوعاتی مانند عشق، مرگ، شجاعت، خیر و شر و ترویج ارزش‌هایی مثل شجاعت، صداقت، مهربانی و عدالت پرداخته می‌شود که برای همه انسان‌ها قابل درک است.
انیمیشن‌سازان از داستان‌های اساطیری به عنوان موضوعی الهام‌بخش برای خلق داستان‌های جدید استفاده می‌کنند. آنها شخصیت‌های افسانه‌ای را با ویژگی‌های جدید و جذاب‌تر بازسازی و با الهام از مکان‌ها و موجودات اساطیری، دنیای‌های خیالی و جادویی خلق می‌کنند.
این انیمیشن‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا با ریشه‌های فرهنگی خود و سایر ملت‌ها و فرهنگ‌ها ارتباط برقرار کنند.
متاسفانه اساطیر فرهنگ ایرانی در شاهنامه نظیر رستم، سهراب، افراسیاب و پادشاهانی چون جمشید، تاکنون دستمایه خلق انیمیشن در استودیوهای معروف انیمشن‌سازی جهان نبوده‌اند. با آرزوی روزی که انیمیشنی با مضمون اساطیر ایرانی در سطح جهان معرفی کنیم، به سراغ داستان‌های معروف در انیمیشن برویم.
۱۰ انیمیشن معروف با الهام از افسانه‌ها و اساطیر
از اساطیر یونان و قصه‌های آمریکای جنوبی گرفته تا اژدهایان اسکاندیناوی و افسانه‌های ژاپنی، همواره مورد توجه سازندگان انیمیشن بوده است. در این مطلب قصد داریم ۱۰ تا از معروف‌ترین انیمیشن‌هایی که ریشه در افسانه‌های بومی جوامع مختلف دارند را معرفی و تا حد امکان، داستان اساطیری سرمنشأ انیمیشن را تعریف کنیم.
۱- پرنسس مونونوکه (Princess Mononoke، ۱۹۹۷)
نویسنده و کارگردان: هایائو میازاکی (ژاپنی)
انیمیشن «مونونوکه» بر اساس داستانی باستانی در ژاپن ساخته شده است. در افسانه‌های ژاپنی، مونونوکه دختری جوان و جنگ‌جو است که توسط گرگ‌ها بزرگ شده است. او از جنگل و ساکنان آن در برابر انسان‌هایی که برای گسترش قلمرو خود جنگل‌ها را ویران می‌کنند، دفاع می‌کند. در اساطیر ژاپنی، جنگل‌ها و کوه‌ها محل زندگی خدایان و ارواح هستند. مونونوکه به عنوان یک شمن، توانایی برقراری ارتباط با حیوانات و ارواح را دارد. شمن‌ها در فرهنگ جنوب شرق آسیا، واسطه بین دنیای انسان‌ها و ارواح هستند در مقابل، یک شاهزاده جوان انسان به دنبال یافتن راهی برای پایان دادن به جنگ بین انسان‌ها و خدایان جنگل است. این دو شخصیت در طول داستان با هم روبرو می‌شوند و درگیری‌های بسیاری بین آنها رخ می‌دهد.
۲- روح (Spirited Away، ۲۰۰۱)
نویسنده و کارگردان: هایائو میازاکی (ژاپنی)
انیمیشن «روح» (Spirited Away) ما را به سفری شگفت‌انگیز در دنیای ارواح و خدایان شینتو در اساطیر ژاپنی می‌برد. این دنیای اسرارآمیز، مملو از موجودات عجیب‌وغریب و آداب و رسوم باستانی است. شینتو دین بومی ژاپن است که به طبیعت، اجداد و ارواح و جاری بودن آنها در زندگی انسان‌ها اعتقاد دارد. در این دین، هر چیزی دارای روح است؛ از درختان و سنگ‌ها گرفته تا رودخانه‌ها و کوه‌ها. شینتو به جای تمرکز بر یک خدای واحد، به پرستش نیروهای طبیعی و اجداد می‌پردازد.
در انیمیشن «روح» با دنیایی مواجه می‌شویم که در آن ارواح و خدایان شینتو به شکل‌های مختلفی ظاهر می‌شوند. این دنیا مملو از رستوران‌های بزرگ و بازارهای شلوغ است که در آن ارواح مختلف به زندگی روزمره خود مشغول هستند.
۳- موانا (Moana، ۲۰۱۶ و ۲۰۲۴)
نویسنده: رون کلیمنتس، جان مسکر، تاهیکاپیتی راشون
کارگردان: رون کلیمنتس، جان مسکر
در اساطیر پولینزی، اقیانوس نمادی از زندگی، قدرت و رمزوراز است و خدایان اقیانوس، نقش مهمی در زندگی مردم ایفا می‌کردند. پولینزیا، سرزمینی اقیانوسی متشکل از ده‌ها جزیره است و موانا، دختر رییس یکی از قبایل، توسط اقیانوس انتخاب می‌شود تا با انجام برخی کارها، اهالی و قبایل مختلف این سرزمین‌ها را با هم متحد کند. مائویی در اساطیر پولینزیایی، خدایی با قدرت‌های جادویی است. او در انیمیشن «موانا»، نقش راهنما و همراه موانا را ایفا می‌کند. در فرهنگ‌های پولینزیایی، دریا نمادی از زندگی، قدرت و پیچیدگی است و سازندگان انیمیشن، با استفاده از این نمادها، پیام‌های اخلاقی و اجتماعی بزرگی را در دل داستان پنهان کرده‌اند.
۴- هرکول (Hercules، ۱۹۹۷)
کارگردان: رون کلیمنتس، جان مسکر
نویسنده: باب زاهن، روبن برگر
داستان «هرکول» یکی از مشهورترین افسانه‌های یونانی است که در انیمیشن دیزنی به تصویر کشیده شده است. هرکول، پسر زئوس، پادشاه خدایان و آلکمنه، ملکه تبس به دلیل حسد هرا، همسر زئوس، به زمین تبعید می‌شود و کودکی سختی را سپری می‌کند.
در اساطیر یونان، هرکول از کودکی به دلیل قدرت فراانسانی خود نشان می‌دهد که متفاوت است. او مارهای سمی را در گهواره خود خفه می‌کند و قدرت آسمانی خود را آشکار می‌سازد. اما هرا برای انتقام، هرمس را مامور می‌کند تا هرکول را دیوانه کند. هرکول در حالت جنون مرتکب اشتباهاتی می‌شود که او را عذاب می‌دهد.
هرکول برای تطهیر گناهان خود و بازگشت به المپ، باید چند کار بسیار دشوار انجام دهد. با انجام این کارها قدرت و شجاعت خود را اثبات می‌کند و به قهرمانی اسطوره‌ای تبدیل می‌شود. در انیمیشن دیزنی، داستان هرکول با تغییراتی روایت می‌شود. شخصیت‌ها کمدی‌تر هستند و داستان ساده‌تر شده تا برای کودکان جذاب‌تر باشد. با این حال، هسته اصلی داستان، یعنی سفر قهرمان و مبارزه با شر، حفظ شده است.
۵- آتلانتیس: امپراتوری گمشده (Atlantis: The Lost Empire، ۲۰۰۱)
نویسنده: تاب مورفی، کلیتون مونرو
کارگردان: گابریل مونتالو
افسانه آتلانتیس یکی از جذاب‌ترین و مرموزترین داستان‌های تاریخ است. اولین کسی که به صورت مکتوب به آتلانتیس اشاره کرد، افلاطون بود. او در دو اثر خود، «تیمئوس» و «کریتیاس»، داستان آتلانتیس را روایت می‌کند. طبق گفته افلاطون، آتلانتیس یک امپراتوری دریایی قدرتمند بود که با آتن به جنگ پرداخت و در نهایت شکست خورد و به زیر آب فرو رفت.
آتلانتیس به عنوان یک تمدن بسیار پیشرفته توصیف می‌شود که از نظر فناوری، معماری و سازمان‌دهی اجتماعی از سایر تمدن‌ها پیشرفته‌تر بود. یک امپراتوری دریایی قدرتمند که بر بسیاری از جزایر و سرزمین‌های اطراف حکومت می‌کرد. انیمیشن «آتلانتیس: امپراتوری گمشده» با الهام از این افسانه، داستان گروهی از کاشفان را روایت می‌کند که به دنبال شهر گمشده آتلانتیس هستند.
۶- رایا و آخرین اژدها (Raya and the Last Dragon، ۲۰۲۱)
نویسنده: کوئیلین چیانگ، اَدریا تریجیاس
کارگردان: دان هال، کارلوس لندرس
انیمیشن «رایا و آخرین اژدها» (Raya and the Last Dragon) با الهام از اساطیر و فرهنگ‌های متنوع جنوب شرقی آسیا، داستانی حماسی و پرماجرا را روایت می‌کند. این انیمیشن با ترکیب عناصر گوناگون از فرهنگ‌های مختلف این منطقه، دنیایی خیالی و رنگارنگ را خلق کرده است.
در بسیاری از فرهنگ‌های جنوب شرقی آسیا، اژدها نمادی از قدرت، حکمت و اقبال است. در این انیمیشن، اژدهایان به عنوان محافظان و ناجیان انسان‌ها به تصویر کشیده شده‌اند. گوهر اژدها، در فرهنگ اساطیری ژاپنی نمادی از قدرت و هماهنگی است که می‌تواند جهان را نجات دهد. این عنصر، یادآور اشیاء جادویی در بسیاری از اساطیر است. داستان «رایا» نشان می‌دهد که بخشش و فراموش کردن گذشته، برای ایجاد آینده‌ای بهتر ضروری است و حتی در تاریک‌ترین لحظات، امید به آینده می‌تواند ما را به پیش ببرد.
۷- عروس مرده (Corpse Bride، ۲۰۰۵)
نویسنده: تیم برتون، جان آگوست
کارگردان: تیم برتون
داستان «عروس مرده» (Corpse Bride) تیم برتون، با الهام از افسانه‌های فولکلور اروپایی درباره مردگان و دنیای پس از مرگ، ما را به سفری عاشقانه و در عین حال کمی ترسناک به دنیای ارواح می‌برد.
در بسیاری از فرهنگ‌ها، باور به وجود ارواح و به ویژه ارواح زنان جوانی که قبل از ازدواج فوت کرده‌اند، وجود دارد. این ارواح اغلب به عنوان موجوداتی غمگین و تنها به تصویر کشیده می‌شوند که به دنبال عشق و همراهی هستند.
در برخی افسانه‌ها، داستان‌هایی از ازدواج انسان‌ها با ارواح یا موجودات ماورایی وجود دارد. این باور در ترس از مرگ و جستجوی جاودانگی ریشه دارد.
در انیمیشن «عروس مرده»، ویکتور یک جوان عصبی و کم‌رو است که در حین تمرین برای مراسم عروسی خود، به طور اتفاقی انگشتر خود را به شاخه‌ای خشکیده می‌اندازد که در واقع دست یک عروس مرده است. این عروس جوان که هنوز به عشق خود امیدوار است، با ویکتور ازدواج می‌کند و او را به دنیای مردگان می‌برد.
در این انیمیشن، دنیای مردگان به عنوان مکانی شاد و پر از رنگ به تصویر کشیده می‌شود؛ جایی که مردگان می‌توانند به رقص و پایکوبی بپردازند. تصویری متفاوت از دنیای مردگان که معمولاً در افسانه‌ها به صورت مکانی تاریک و غم‌انگیز توصیف می‌شود. جادو و طلسم در دنیای عروس مرده نقش مهمی ایفا می‌کند. عروس مرده با استفاده از جادو، ویکتور را به دنیای خود می‌آورد و او را به ازدواج با خود مجبور می‌کند.
۸- کلاوس (Klaus، ۲۰۱۹)
نویسنده: زاک استانکیویچ
کارگردان: سرجیو پاب
داستان «کلاوس» در واقع بازگویی افسانه سنت نیکلاس است. سنت نیکلاس اسقفی بود که در قرن چهارم میلادی در منطقه ترکیه امروزی زندگی می‌کرد. او به دلیل کمک به افراد نیازمند مشهور بود. روایات زیادی درباره او نقل شده است که از جمله آنها می‌توان به هدیه‌دادن به کودکان فقیر اشاره کرد. با گذشت زمان، داستان‌های مختلفی درباره سنت نیکلاس شکل گرفت و به نقاط مختلف اروپا راه یافت. این داستان‌ها با فرهنگ‌های مختلف درآمیخت و در نهایت به شکل شخصیت امروزین بابانوئل در آمد.
در انیمیشن «کلاوس» به جای تکیه بر یک افسانه خاص، از مجموعه گسترده‌ای از افسانه‌ها و باورهای مردمی درباره سنت نیکلاس و بابانوئل الهام گرفته است. این انیمیشن با روایتی بدیع و خلاقانه، به دنبال کشف ریشه‌های این شخصیت محبوب کریسمس است.
۹- چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم (How to Train Your Dragon، ۲۰۱۰)
نویسنده و کارگردان: کریس سندرز، دین دوبلوئیس
اگرچه اژدها در بسیاری از فرهنگ‌ها وجود دارد، اما بر خلاف جنوب شرقی آسیا (چین و ژاپن) این موجودات در اساطیر اسکاندیناوی به عنوان موجوداتی قدرتمند و ترسناک توصیف می‌شوند که گنج‌ها را نگهبانی می‌کردند. اژدها در این اساطیر، نمادی از نیروهای طبیعی خشمگین و بی‌رحم بودند.
یکی از مشهورترین اژدهایان اساطیر اسکاندیناوی، نیهونگ نام دارد. نیهونگ یک اژدهای آتشین و عظیم‌الجثه است که در اعماق نیداوگ (جهان زیرین) زندگی می‌کند و سم آتشین از دهانش بیرون می‌آید. «بی‌دندان» اژدهای اصلی این فیلم، بر اساس توصیف افسانه‌ها از نیهونگ طراحی شده است.
در انیمیشن «چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم»، اژدهایان با الهام از اساطیر اسکاندیناوی به تصویر کشیده شده‌اند. با این حال، در این انیمیشن، رابطه بین انسان‌ها و اژدها پیچیده‌تر و انسانی‌تر از اساطیر اصلی است. تنوع اژدهایان در این انیمیشن، نشان‌دهنده خلاقیت سازندگان در خلق دنیایی غنی و جذاب است. برخلاف اساطیر اسکاندیناوی که اژدها را به عنوان دشمنان انسان‌ها به تصویر می‌کشند، در این انیمیشن، اژدها به عنوان حیوان خانگی و همراه وفادار وایکینگ‌ها معرفی می‌شود. موفقیت این انیمیشن باعث شد که علاوه بر دنباله‌هایی بر فیلم اصلی، چند فصل سریال هم ساخته شود.
۱۰- پوکوهانتس (Pocahontas، ۱۹۹۵)
نویسنده: باربارا کریگ، کارل بوهم
کارگردان: مایک گاردیس، مایک اندرو
شخصیت اصلی انیمیشن «پوکوهانتس»، شاهزاده قبیله پواهاتان، یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های تاریخ بومیان آمریکاست. داستان زندگی او، ترکیبی پیچیده از واقعیت تاریخی، افسانه و روایت‌های شفاهی است. پوکوهانتس در اوایل قرن هفدهم میلادی زندگی می‌کرد و در تعامل با تازه‌واردان انگلیسی نقش مهمی ایفا کرد. معروف‌ترین داستان درباره او، نجات یکی از رهبران انگلیسی به نام «جان اسمیت» از مرگ است. طبق روایت‌ها، پوکوهانتس با قرار دادن سر خود روی سر جان اسمیت، او را از مرگ نجات داد. این روایت نمادی از صلح و دوستی بین بومیان آمریکا و مهاجران اروپایی شده است.
دیزنی داستان زندگی این شاهزاده بومی آمریکایی را با روایتی عاشقانه و رمانتیک بازگو می‌کند. اگرچه این انیمیشن بسیاری از جزئیات تاریخی را تغییر داده و بر روی روابط عاشقانه بین پوکوهانتس و جان اسمیت تمرکز کرده، اما به معرفی فرهنگ و آداب و رسوم بومیان آمریکا کمک کرده است.
اینها تنها بخشی از انیمیشن‌هایی هستند که بر اساس داستان‌های اساطیری ساخته شده‌اند. هر کشوری بر اساس توانایی‌های خود در خلق انیمیشن، به سراغ فرهنگ فولکلور خود رفته و برخی از آنها را به انیمیشن تبدیل کرده است. در کشور ما نیز از داستان‌های شاهنامه برای خلق برخی کارتون‌ها و سریال‌های انیمیشنی استفاده شده است. به امید روزی که این کار تداوم یابد.
منبع: فیلم‌نت نیوز