مسئولیت دبیر جشنواره در قبال بودجه تئاتر

چهل و سومین دوره جشنواره تئاتر فجر در شرایطی برگزار می‌شود که در جدول آن نام چند هنرمند شناخته‌شده به چشم می‌آید.

زهرا تقوی: در سال‌های گذشته اقبال هنرمندان شناخته‌شده تئاتر برای حضور در این رویداد تا حدودی کمرنگ شده بود ولی امسال بخش ویژه جشنواره، میزبان چند هنرمند نام آشنای تئاتر است. بخش ویژه، عموما بخشی است که دبیر جشنواره اختیارات تام و تمامی برای دعوت از هنرمندان برای حضور در آن دارد. بخشی که ردیف کمک هزینه شرکت در آن با بخش‌های دیگر جشنواره متفاوت است.

امسال در این بخش هنرمندانی مانند قطب‌الدین صادقی، حمیدرضا نعیمی، امیر دژاکام و … حضور دارند. برخی از آنان مانند دژاکام نمایش خود را پیش‌تر در قالب اجرای عمومی روی صحنه برده‌اند و بعضی دیگر نیز مانند صادقی و نعیمی، آخرین شب اجرای عمومی‌شان همزمان با نخستین روز جشنواره تئاتر فجر روی صحنه می‌رود.

به گزارش خبرگزاری سینا، صادقی با نمایش «سفرنامه آبجی مظفر» که نوعی ادای دین به نماش‌های شادی‌آور و بنگاه‌های شادمانی تئاتر است، در جشنواره حضور دارد. نمایشی که حالا هم آخرین اجراهای خود را در تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر روی صحنه می‌برد.

پیش از او دژاکام هم در همین تالار نمایش «دایره گچی قفقازی» اثر مشهور برشت را اجرا کرد؛ نمایشی که با حضور چند بازیگر شناخته‌شده همچون امیر کربلایی‌زاده، سیاوش خیرابی، رابعه اسکویی و با معرفی چند بازیگر جوان روی صحنه رفت.

اما نعیمی برخلاف دو همکار دیگرش نمایش خود را با نام «اینک انسان» در تالار چهارسو مجموعه تئاتر شهر روی صحنه برده است. این نمایش نیز با بازی میکاییل شهرستانی، بازیگر شناخته‌شده تئاتر روی صحنه رفت و ماجرای آن درباره آخرین ساعت‌های زندگی حضرت مسیح است. البته در این بین بازی میکاییل شهرستانی در اجرای جشنواره این نمایش محل تردید است چراکه او در آخرین اجراهای این اثر نتوانست روی صحنه برود. عوارض ناشی از آلودگی هوا، او را نیز مانند چند بازیگر دیگر دچار دردسر کرد و گرفتگی صدا، سبب شد بازی او در این نمایش به پایان نرسد. به طوری که نعیمی که خود تجربه بازیگری هم دارد، در آخرین اجراهای این نمایش به جای او روی صحنه رفت و حالا باید دید این بازیگر در جشنواره تئاتر فجر می‌تواند روی صحنه حاضر شود یا باز هم باید کار را به خود کارگردان بسپارد.

اهل فن می‌دانند که حضور هنرمندان شناخته شده، امتیاز یک جشنواره است و به همین دلیل هر دبیری می‌کوشد تا در دوره مسئولیتش، جدولی رنگین برای جشنواره تدارک ببیند و از آنجاکه دست او در بخش ویژه بیش از هر بخش دیگری باز است، طبیعتا بیشترین مانور را بر این بخش می‌دهد.

اما نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت، شرایط اقتصادی و بودجه هر جشنواره است. چهل و سومین جشنواره تئاتر فجر که عنوان بین‌المللی هم دارد، در وضعیتی کار خود را آغاز کرده که از دو سال گذشته چندین میلیارد بدهی بابت دوره‌های گذشته جشنواره باقی مانده است. به این معنا که این جشنواره از نقطه‌ای بسیار پایین‌تر از نقطه صفر کار خود را آغاز کرده است.

از سوی دیگر به دلیل کاهش مقبولیت جشنواره در میان هنرمندان شاخص تئاتر، که این موضوع خود دلایل گوناگونی دارد و در این نوشتار مجال پرداختن به آن نیست، دبیران جشنواره‌ها عموما تمام توش و توان خود را به کار می‌گیرند تا دست‌کم چند نام شاخص در جشنواره آنان دیده شود.

در دوره اخیر گفته شد که دبیر جشنواره، خیرالله تقیانی‌پور برای مجاب کردن هنرمندان برای شرکت در جشنواره، قول کمک هزینه‌هایی فراتر از کمک هزینه‌های مرسوم تئاتر را داده است. او البته در نشست خبری جشنواره عنوان کرد که سقف کمک هزینه آثار بخش ویژه، مبلغ 500 میلیون تومان است. به این معنا که 6 نمایش این بخش در مجموع، رقمی حدود 6 میلیارد تومان از بودجه جشنواره را به خود اختصاص می‌دهند.

نکته‌ای که در اینجا قابل تامل است، این است که بودجه بخش ویژه جشنواره در دل بودجه کلی این رویداد تعریف شده و با وجود تفاوت آثار این بخش با دیگر بخش‌ها، بودجه مجزایی به آن اختصاص پیدا نمی‌کند. از سوی دیگر نکته مهم‌تر این است که بودجه جشنواره تئاتر فجر در دل بودجه عمومی تئاتر کشور تعریف می‌شود؛ یعنی بودجه‌ای که قرار است برای تولید تئاتر، حمایت از آثار نمایشی شهرهای دیگر، برگزاری رویدادهای مناسبتی، پرداخت حقوق کارمندان و کارکنان اداره کل هنرهای نمایشی و زیرمجموعه‌های وابسته به آن هزینه شود. ضمن اینکه یادآوری این نکته نیز ضروری است که عموما تمام رقمی که به عنوان بودجه سالانه تئاتر اعلام می‌شود، تخصیص پیدا نمی‌کند و همواره بخشی از آن به دست فراموشی سپرده می‌شود. با این وصف، دبیر یک جشنواره در هزینه‌کردهای خود باید احساس مسئولیت بیشتری داشته باشد تا فردای اختتامیه جشنواره، اداره کل هنرهای نمایشی را با کوهی از بدهی رها نکند. چراکه عموما مسئولیت دبیر بعد از برگزاری جشنواره به پایان می‌رسد و دوباره اداره کل هنرهای نمایشی است که باید پاسخگوی بدهی گروه‌های نمایشی و بدهی‌های ایجاد شده باشد.

در شرایط فعلی که این اداره هنوز بابت پرداخت جوایز و کمک هزینه‌گروه‌های شرکت‌کننده در جشنواره نمایش عروسکی تهران مبارک و حتی دستمزد اعضای ستاد و هیات داوران آن بدهی دارد، ایجاد بدهی‌های تازه در جشنواره تئاتر فجر، این اداره را با مشکلاتی دوچندان مواجه خواهد کرد. این نکته‌ای است که دبیران جشنواره‌ها همواره باید آن را مد نظر داشته باشند.