صحرای آفریقا، دست ساز انسان

باستان شناسان می‌گویند، انسان نقش بسیار حیاتی در ایجاد تغیرات اکولوژیکی داشته ، که باعث کاهش در بارش باران در گذشته و پدید آمدن صحرای آفریقا شده است. این یافته ممکن است ما را در جهت فهم تاثیرات تغییرات اقلیمی در آینده یاری کند.

یافته‌های جدید به این معنی هستند، که انسان تنها بعد ازانقلاب صنعتی باعث ایجاد تغییرات بزرگ در اقلیم زمین نشده است، بلکه بسیاری از چشم‌انداز‌های فعلی که طبیعی تلقی می‌شوند، از جمله صحرای آفریقا ممکن است حاصل دست انسان باشند.

در عمق شن‌های صحرای آفریقا نشانه‌هایی از رودها و اثری از گیاهان و حیوانات حفظ شده وجود دارد، که نشان دهنده گذشته سبز این ناحیه است. دوره تقریبا 10 هزار ساله که به نام دوران مرطوب آفریقا شناخته می‌شود، به طور گسترده تحت تاثیر باران‌های موسمی بوده است که سراسر قاره را تحت تاثیر قرار می‌داده است. این یک دوره است مرطوب است، که آغازش به 9 میلیون سال قبل برمی‌گرددو تئوری‌های فعلی می‌گویند بر اثر تغییر در چرخش زمین پایان یافته است. در حالی‌که همواره تغییر 20هزار سال پیش در محور چرخش زمین برای این واقعه ملامت می‌شده است، این تفکر برای« دیوید رایت» از دانشگاه ملی سئول قانع کننده نبوده است.

او می‌گوید: « در شرق آسیا مدت‌ها است، تئوری‌ای پذیرفته شده که جمعیت‌های دوران نوسنگی باعث ایجاد چنان تغییری شدند، که از نفوذ جریانات موسمی به عمق قاره‌ها جلوگیری می‌کرد».

جایی که امروز صحرای لم یزرع آفریقا خوابیده زمانی چشم اندازی شبیه نقشه بالا داشته است

صحرا در حال حاضر بزرگترین بیایان زمین است و 10کشور آفریقایی را در خودش جای داده و وسعتی معادل 9 میلیون کیلومتر مربع دارد. متوسط بارش باران در این ناحیه متفاوت است، اما بیشتر نواحی آن کمتر از 20 میلیمتر در سال بارش دارند. اما اگر به 11 هزار سال قبل بازگردید، آب وهوا به طور چشم‌گیری متفاوت بوده است:« آن زمان 10 برابر امروز مرطوب بوده است». این را « جسیکا تیرنی» از دانشگاه آریزونا می‌گوید. او میزان بارش باران در دوره سبزصحرا را با استفاده از نهشته‌های رسوبی در این منطقه اندازه‌گیری کرده است. آن دوره زمانی مصادف با مهاجرت جوامع انسانی به این منطقه بوده است، که باعث ایجاد کشاورزی در منطقه شده است. اما 8 هزار سال قبل تنها در یک دوره 1000 ساله باران‌های موسمی شروع به ضعیف شدن کردند. تیرنی می‌گوید:« در یک دوره 1000 ساله خشکسالی باعث شدن تا مردم از این ناحیه کوچ کنند». او ادامه می‌دهد:« چیزی که جالب است، این است که انسان‌هایی که بعد از بروز خشکسالی بازگشتند، از آن‌هایی که پیش از ان در این ناحیه زندگی می‌کردند، متفاوت بودند. دوره خشک دو دوره تفاوت فرهنگی را از هم جدا می‌کند، شواهد ثبت شده نشان دهنده نقش تغییرات اقلیمی در سبک زندگی و فرهنگ مردم این ناحیه است».

رایت معتقد است این رخداد تحت تاثیر کشت و کار بروز کرده است، که در نهایت باعث تغییر اقلیم از مرطوب به خشک شده است، نه تغییر در محور چرخش زمین. تحقیق او شامل برسی نخستین شواهد باستان‌شناسانه چوپانی در منطقه صحرا و تطابق آن با تاریخچه رویش گیاهان در این ناحیه بوده است.

داستانی که در پس این شواهد وجود دارد می‌گوید؛ همین که جوامع بشری در این ناحیه گسترده شدند، آن‌ها دست به تغییر چشم‌انداز برای کشاورزی و دامداری زدند، باعث تغییر در پوشش گیاهی منطقه خاک شدند. در نتیجه نور خورشید از محدوده روشنتری از خاک بازتابیده می‌شد، وباعث گرم‌تر شدن هوا شده است. این رخداد باعث تغییری شد که در نهایت منجربه کاهش باران به نفع کشتزارها و به ضرر علفزارها بود. این روند باعث از بین رفتن علفزارها و در نهایت از بین رفتن باران شد و صحرای خشک و بی آب و علفی را بر جای نهاد.

این ایده جالبی است و در نهایت انحصار ایده تغییر محور مغناطیسی زمین را از بین می‌برد. رایت می‌گوید، تغییر در زاویه چرخش در حدود 8200 سال قبل تاثیر اندکی داشته است، اما این اثر پایدار نبوده است. اما رایت باید شواهد بهتری ارائه کند تا دیگر محققان را نسبت به تئوری‌اش قانع کند. اما در حال حاضر در حال جمع‌آوری شواهد بیشتری برای پشتیبانی از ایده‌اش است. « در آن زمان در صحرا همه جا دریاچه‌ها به چشم می‌خورد، و در این دریاچه‌ها شواهد تغییر گیاهان ثبت شده است. تنها کافی است در این دریاچه‌های سابق حفاری کنیم» او می‌گوید. از آن جایی که تقریبا یک ششم جمعیت جهان در صحرا زندگی می‌کنند، تعییت رابطه ما و اکوسیستم خشک ضروری به نظر می‌رسد. بر اساس نتایج این تحقیق که در Science منتشر شده است، ممکن است این نتایج راهی را به ما نشان بدهند، که در نهایت منجر به شکوفه زدن دوباره صحرا شود. اما در عین حال ممکن است به ما نشان بدهد، علاوه بر کنترل گازهای گلخانه‌ای به کنترل چه چیز‌های دیگری از جمله توسعه کشاورزی برای جلوگیری از تغییرات اقلیمی مصیبت بار نیاز داریم.  به نظر می رسد اکوسیستم‌های این سیاره پیچیده‌تر از آن هستند که ما بتوانیم بدون پرداختن بهای آن‌ها، دست به تغییر دادنشان بزنیم.

علی رنجبران

No tags for this post.