حالا در یک رخداد تازه محققان راهی برای استفاده از کمک خود باکتری Mycobacterium tuberculosis که عامل بیماری سل است، برای غلبه بر این عامل بیماری‌زا یافته‌اند. این روش باکتری‌هایی را که راهی برای فرار از دست داروها موجود یافته‌اند را دوباره به این داروها حساس می‌کند.
«این مطالعه یک راه کاملا جدید برای هدف قرار دادن باکتری‌های مقاوم به دارو را نشان داده است». این را « اریک نوئرم برگر» محقق عملیاتی در مرکز مقابله با سل بیمارستان جان هاپکینر دز بالتیمور مریلند می‌گوید که در این مطالعه دخیل نبوده است. او ادامه می‌دهد:« این یک راه حل کلینیکی هیجان انگیز است». مطابق آمارهای سازمان بهداشت جهانی یا WHO عفونت جدید ناشی از باکتری مقاوم عامل سل در سال 2015 حدود 10 میلیون نفر را در جهان مبتلا کرده، و نزدیک به 2 میلیون نفر را کشته است. نزدیک به نیم میلیون نفر از این تعداد میزبان سویه مقاوم به انواع داروها این باکتری بوده‌اند.
به جز این دارو باکتری‌های زیادی از جمله باکتری‌های عامل عفونت‌های دستگاه ادراری اخیرا به تمام آنتی‌بیوتیک‌های موجود مقاومت نشان داده‌اند. این که یک عفونت ساده دستگاه ادراری که تا پیش از این به سادگی درمان می‌شد، تبدیل به یک عامل مرگبار شود بسیار ترسناک است. علاوه بر این اخیرا یک نوع عفونت قارچی مقاوم به انواع داروها ناشی از یک گونه قارچ کاندیدا در بسیاری از نقاط جهان شیوع پیدا کرده و باعث مرگ تعدادی از بیماران دارای مشکلات سیستمم ایمنی شده است. این موضوع زنگ‌های خطر در مورد بحران مقاومت آنتی‌بیوتیکی را به صدا در آورده است.
در سوی مقابل به دلیل عدم بازگشت سرمایه مناسب، شرکت‌های داروسازی سرمایه گذاری مناسبی روی توسعه و ساخت آنتی بیوتیک‌های جدید انجام نداده‌اند. بنابراین ما کماکان به آنتی‌بیوتیک‌های تولید شده در 30 سال قبل وابسته هستیم. اما تحقیق جدید رویکرد کاملا جدیدی برای مبارزه با باکتری‌ها پیشنهاد کرده است که مبتنی بر آنتی‌بیوتیک‌ها فعلی است.
اتیونامید دارویی است که در این مطالعه جدید از آن استفاده شده است و داروی خط دوم برای مبارزه با باکتری عامل سل مقاوم به انواع داروها محسوب می‌شود.اما از این دارو به دلیل عوارض جانبی نمی‌توان به میزان زیاد استفاده کرد. اما ممکن است نیاز به استفاده زیاد از این دارو کاهش یابد، اگر این مداخه شگفت‌انگیز جواب بدهد.
اتیونامید یک پیش‌دارو است، به این معنی که ابتدا به صورت غیر فعال وارد بدن می‌شود و سپس طی فرآیند سوخت و ساز فعال می‌شود. در مورد باکتری مقاوم سل این دارو وقتی به شکل فعال در می‌آید که توسط باکتری مصرف شود. فرآیند فعال سازی درون ژنی به نام ethA صورت می‌گیرد.
پیش از این محققان ترکیبی را شرح داده بودند که می‌توانست منجربه افزایش فعالیت این ژن شده و دارو را موثرتر کند. اما این شیوه هیچ اثری روی باکتری‌هایی که با جهش ژنتیکی در همین ژن به این دارو کاملا مقاوم شده‌اند ندارد. در جستجو برای یک عامل اثر بخش جدید، محققان یک مسیر ژنی جدید یافتند، که اتیونامید را حتی در حضور ژن جهش یافته مقاوم هم مجددا فعال می‌کرد. این تیم از محققان از 4 کشور اروپایی و کره جنوبی در Science گزارش کرده‌اند، این گروه ژنی که لقب ethA2 را گرفته است، به طور معمول در باکتری سل غیر فعال است و به همین دلیل شانس جهش و ایجاد مقاومت در ان وجود ندارد. یکی از این ترکیبات کوچک ملکولی که محققان به عنوان فعال کننده این ژن آزمایش کرده‌اند، SMARt-420 نام دارد و به طور عجیبی باعث افزایش فعالیت ژن تازه کشف شده می‌شود. این فعالیت منجر به تولید اتیونامیدی می‌شود که برای باکتری مرگبار است. تحقیقات بعدی در لوله آزمایش و همچنین موش‌ها نشان داد باکتری‌هایی که به دلیل جهش ژن ethA به دارو مقاوم شده بودند، در صورت استفاده از مسیر جدید ژنی و ترکیب SMARt-420 دوباره به دارو حساس شده و از بین می‌روند.
« بنویت دپرز» همکار ارشد نویسنده مقاله از دانشگاه لیل در فرانسه می‌گوید:« فعال کردن این مسیر دوم ژنی مثل ساختن یک بد افزار بیولوژیکی است که از دورن باکتری را نسبت له دارو حساس کرده و درهای آن را برای حمله دارو می‌گشاید». او می‌گوید ترکیب SMARt-420 یک سیستم خاموش را فعال می‌کند، که با همراهی اتیونامید به باکتری دستور نابودی می‌دهند.
در آزمایش انجام شده، باکتری های مقاوم با استفاده از بد افزار زیستی دوباره به دارو حساس شدند
در آزمایش‌های انجام شده در لوله آزمایش SMARt-420 باعث تاثیر بسیار زیاد اتیونامید در هر دوسویه مقاوم و حساس به دارو شده است و در مقابل محدوده وسیعی از سویه‌های مختلف باکتری بیماری سل تاثیر مثبت داشته است.
مطالعه انجام شده روی موش‌ها برای مقایسه تاثیر اتیونامید به تنهایی و اتیونامید و SMARt-420 هم انجام شده است. در این مطالعه مشخص شد موشهایی که با ترکیب دو دارو درمان شده‌اند 40 هزار بار باکتری کمتری در ریه‌هایشان داشته‌اند. این میزان از کاهش باکتری شبیه موشهایی است که با دیگر داروهای موثر بر سویه‌های مقاوم باکتری درمان شده‌اند. محققان برای کاهش احتمال جهش در مسیر ژنی جدید و مقاوم شدن باکتری به آن،محققان استفاده مداوم از ترکیب SMARt-420 را به همراه اتیونامید توصیه می‌کنند. نویسنده ارشد « آلین بولارد» از دانشگاه لیل می‌گوید:« این ترکیب می‌تواند به طور متناوب باکتری‌هایی را که به اتیونامید تنها مقاوم هستند از بدن پاک کند و به طور چشم‌گیری شانس مقاومت جدید را کاهش می‌دهند». اتیونامید معمولا برای مقابله با باکتری سل مقاوم به انواع داروها به کار نمی‌رود، چون باعث ایجاد حالت تهوع، استفراق و مشکلات تیروئید و کبدی می‌شود. اما محققان می‌گویند، اگر این ترکیب که باعث اثر بخشی داروی اتیونامید می‌شود، کاهش دوز مورد نیاز برای درمان را در پی خواهد داشت، در نتیجه اتیونامید در دوزهای کمتر اثرات وعوارض جانبی کمتری خواهد داشت. محققان می‌گویند؛ آن‌ها امیدوارند با طی شدن مراحل قانونی، آزمایش‌های کلینیکی روی انسان تا یک سال و نیم دیگر آغاز شود.
نکته قابل توجه درباره این شیوه این است، که راه جدیدی برای مبارزه با انواع دیگر مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی می‌گشاید. در نتیجه احتمالا یافتن مسیرهای جدید ژنی و ترکیباتی که بتواند باکتری‌های مقاوم را به داروهای موجود دوباره حساس کند، یکی از رویکردهای تحقیقاتی آینده خواهد بود.
علی رنجبران
No tags for this post.