نگاهی به گردش مالی صنعت بازی‌ رایانه‌ای در ایران و جهان

صنعت بازی‌های ویدیویی به یکی از بزرگترین و پردرآمدترین صنایع جهان تبدیل شده است. این صنعت نه تنها در کشورهای پیشرفته بلکه در کشورهای در حال توسعه نیز به سرعت رشد کرده و یکی از بخش‌های کلیدی از اقتصاد دیجیتال شناخته می‌شود. در این گزارش، به تحلیل گردش مالی این صنعت در سطح جهانی و در ایران پرداخته و نگاهی انداخته‌ایم به عوامل تأثیرگذار بر این رشد و چالش‌های موجود در آن.

مهدی نوروز- صنعت بازی‌های ویدیویی به عنوان یکی از بزرگترین بازارهای تفریحی جهان شناخته می‌شود. طبق گزارش‌های منتشر شده، در سال 2023، ارزش بازار بازی‌های ویدیویی جهانی بیش از 159 میلیارد دلار بوده است. این بازار به سرعت در حال رشد است و پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2026 به بیش از 200 میلیارد دلار برسد. عوامل مختلفی مانند توسعۀ زیرساخت‌های اینترنتی، افزایش استفاده از گوشی‌های هوشمند، و بهبود کیفیت گرافیک و تکنولوژی‌های بازی باعث رشد این صنعت شده است.

به گزارش خبرگزاری سینا، اگر تا دو دهه قبل بازی‌های رایانه‌ای و کنسولی یکه‌تاز صنعت گیم بودند، امروزه بازی‌های موبایلی به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل رشد صنعت بازی‌های ویدیویی شناخته می‌شوند. به گزارش وبگاه statista.com که به ارائه آمار می‌پردازد در سال 2024، درآمد جهانی بازی‌های موبایلی به بیش از 92 میلیارد دلار رسید که تقریبا 58 درصد از کل درآمد صنعت بازی‌های ویدیویی را تشکیل می‌دهد. این نوع بازی‌ها به دلیل دسترسی آسان و قابلیت بازی در هر زمان و مکانی محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. در این میان، بازی‌هایی مانند «پابجی موبایل» و «کلش آف کلنز» نمونه‌های موفقی از بازی‌های موبایلی هستند که توانسته‌اند در سطح جهانی مخاطبان زیادی جذب کنند.

اگرچه در حال حاضر بازی‌های رایانه‌ای موبایلی در حال رشد شدید هستند اما نمی‌توان کنسول و در درجۀ بعد کامپیوترها را مغلوب تصور کرد. سیستم‌های گیمینگ یکی پس از دیگر و البته با قیمت‌های بالا عرضه می‌شوند و در عرصۀ کنسول نیز تولید کنندگان مطرح فعال هستند؛ بنابراین بازی‌های کنسولی و رایانه‌ای نیز هنوز بخش بزرگی از بازار جهانی بازی را به خود اختصاص می‌دهند.

در سال 2023، بازار کنسول‌های بازی مانند پلی‌استیشن، ایکس‌باکس و نینتندو سویچ حدود 40 میلیارد دلار درآمد داشته است. این بازی‌ها معمولا از گرافیک و داستان‌پردازی پیچیده‌تری برخوردارند و به عنوان تجربه‌ای عمیق‌تر برای گیمرها شناخته می‌شوند. همچنین، بازی‌های رایانه‌ای آنلاین مانند «فورتنایت» و «کال آف دیوتی» توانسته‌اند جوایز و درآمدهای زیادی را به خود اختصاص دهند.

پلتفرم‌های استریم و محتوای دیجیتال

در آن سوی کنسول و موبایل و رایانه باید به پلتفرم‌های استریم مانند توییچ و یوتیوب گیمینگ نیز توجه ویژه‌ای داشته باشیم که بخش بزرگی از صنعت بازی‌های ویدیویی را تشکیل می‌دهند. این پلتفرم‌ها علاوه بر اینکه برای گیمرها امکان پخش زنده بازی‌ها را فراهم می‌کنند، درآمد قابل توجهی از تبلیغات و اشتراک‌ها کسب می‌کنند. در سال 2023، درآمد صنعت استریم بازی‌ها به حدود 10 میلیارد دلار رسید و این روند همچنان در حال رشد است. با توجه به اینکه گیمرها می‌توانند بازی‌ها را به صورت زنده تماشا کنند و در کنار آن با سایر گیمرها ارتباط برقرار کنند، این پلتفرم‌ها به ابزاری مهم برای ارتقای صنعت بازی تبدیل شده‌اند.

البته بسیاری از این پلتفرم‌ها در ایران و برای کاربران یا فیلتر هستند یا با توجه به سرعت اینترنت و زیرساخت‌های آن دسترسی به سختی صورت می‌گیرد. با این حال در سال‌های اخیر صنعت بازی در ایران نیز به رغم محدودیت‌ها و چالش‌های موجود، رشد قابل توجهی داشته است. در ایران و به گفته دبیر نهمین جام قهرمانان بازی‌های ویدیویی در مهر 1403، گردش مالی صنعت بازی‌های رایانه‌ای طی یک سال 19 هزار میلیارد تومان بوده و بیش از 34 میلیون بازیکن بازی‌های رایانه‌ای در کشور وجود دارند.

از سویی دیگر و با استناد به آمار منتشر شده از سوی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای ایران رتبه نخست در تولید علم در زمینه بازی‌های رایانه‌ای در میان کشورهای منطقه را دارد. ادعای این نهاد بر پایۀ پژوهشی مشترک با دانشگاه هنر اسلامی تبریز است که نشان می‌دهد تا پایان سال ۱۴۰۱ ایران در تولید علم در زمینه بازی‌های رایانه‌ای که جز صنایع خلاق جدید بوده است. بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای به هنگام ارائه این آمار، سن بازیکنان رایانه‌ای در کشور را ۲۳ سال اعلام کرد.

مشکلات و چالش‌ها

با وجود رشد صنعت بازی در ایران، این صنعت با چالش‌های خاصی مواجه است. یکی از بزرگترین مشکلات، محدودیت‌های قانونی و تحریم‌هاست که می‌تواند بر دسترسی به پلتفرم‌های جهانی و ابزارهای توسعه‌دهنده تاثیر بگذارد و در کنار آن باید محدودیت‌های داخلی و به ویژه فیلترینگ را نیز در نظر گرفت.

با این حال باید صنعت بازی‌های ویدیویی در سطح جهانی و ایران را صنعتی بسیار رو به رشد دانست. با حمایت‌های بیشتر دولت به ویژه از جنبه توسعۀ زیرساخت‌های ارتباطی و رفع محدودیت پلتفرم‌های بازی می‌توان امیدوار بود که صنعت بازی در ایران به یکی از قطب‌های اصلی بازی‌های ویدیویی در منطقه تبدیل شود.