یادی از مخترع نمایه استنادی علوم

"کار مهمی انجام می دهی جین!" اینها صحبت های برنده جایزه نوبل و زیست شناس مولکولی، جاشوآ لدربرگ به دوستش یوجین گارفیلد در سال 1962 بود. آنها در حال ایجاد نمایه استنادی علوم (SCI) بودند که اکنون به  پایگاه Web of Science تبدیل شده است. امروزه، تحقیق و پژوهش بدون نمایه های استنادی که میزان ارجاعات به مقالات را مشخص می کنند، قابل تصور نیست. دستاورد گارفیلد: علم سنجی (scientometric)، مطالعه کمی علوم و فناوری بود.

گارفیلد در 26 فوریه 2016 (6 اسفند 95) درگذشت. ما همدیگر را در سال 1992 و زمانی که درحال نوشتن تاریخچه نمایه (Index) بودم، ملاقات کردیم. این ملاقات چند ماه قبل از فروش موسسه اطلاعات علمی (ISI) به تامسون رویترز بود؛ (گارفیلد) این شرکت را در سال 1956 ( با نام اولیه Documation) در فیلادلفیا، پنسیلوانیا تأسیس کرد. او همچنان به عنوان رئیس افتخاری در این شرکت حضور داشت، بمب انرژی که همچنان ایده هایی تازه برای استفاده نمایه های استنادی ارائه می داد.

گارفیلد همچنین مجله The Scientist – مجله ماهانه برای دانشمندان – را به همراه نمایه هایی در علوم اجتماعی و انسانی، و خدماتی که به پژوهشگران درخصوص نشریات جدید هشدار می داد، راه اندازی کرد. محصول شاخص موسسه اطلاعات علمی (ISI)، Current Contents (پایگاه داده خدمات هشدار سریع) بود که فهرست مندرجات ژورنال های علمی اخیر را ارائه می داد. او مجموعه ای از خدمات را برای خلاصه کردن، فیلتر کردن، شاص بندی و طبقه بندی مقالات ایجاد کرد. ابزارهای ارائه شده توسط وی این امکان را برای دانشمندان فراهم کرد تا یاد بگیرند که چگونه نشریات در آخرین تحقیقات مورد استفاده قرار می گیرند و (چگونه) مرتبط ترین نشریات را بیایند. گارفیلد درعین حال یک نویسنده قدرتمند بود؛ بهترین ایده های او را در ارتباط با دانشمندان، محققان، سیاستگذاران و کارشناسان فنی شکل می گرفتند. این ارتباطات و بیش از 1000 مقاله منتشر شده او، معادن طلا برای مورخان محسوب می شوند.

گارفیلد در 16 سپتامبر 1925 در خانواده ای از نسل دوم مهاجران یهودی ساکن در ناحیه ایست برانکس شهر نیویورک بدنیا آمد. او و خواهرانش توسط مادر و خانواده مادری، ترکیبی از فعالان کارگری چپ و کارآفرینان، بزرگ شدند؛ گارفیلد صفاتی از هر دو قشر داشت.

در سال 1949، از دانشگاه کلمبیا در نیویورک فارغ التحصیل شد. زمانی که به عنوان دستیار آزمایشگاه (شیمی) مشغول به کار شد، دریافت که مناسب کار پشت میزنشینی نیست.

گارفیلد متقاعد شد که بیش از آن که شیمیدان باشد، دانشمند علم اطلاعات (information scientist) است. در سال 1951 در کتابخانه پزشکی ولش در دانشگاه جانز هاپکینز در بالتیمور، مریلند مشغول کار شد، جایی که تقریبا تمامی خدمات اطلاعات کتابخانه ملی پزشکی در آنجا ایجاد شد. گارفیلد راه های جدیدی برای توزیع حجم بالای محتوای ادبیات پزشکی ابداع کرد که از نمایه سازی انسانی پیشی گرفت، همچنین روش های ماشینی برای جستجو و فهرست بندی با استفاده از کارت های پانچ توسعه داد.

در سال 1953 کتابخانه (پزشکی ولش) نخستین سمپوزیوم روش های ماشینی در مستندات علمی را برگزار کرد که باعث معرفی گارفیلد به Shepard's Citations، سیستمی برای استنادها قانونی شد. این سیستم که سال 1873 اختراع شد، یک خروج رادیکالی از شاخص موضوعی بود.

گارفیلد با ویلیام ادیر، رئیس سابق سیستم استناد شپرد که تجاربی در نمایه سازی استنادی داشت، تماس گرفت تا ببیند آیا امکان استفاده از کامپیوتر برای حل مشکل (نمایه سازی) وجود دارد. اینگونه آموزش متقابل شروع شد – گارفیلد در مورد نمایه سازی استنادی مطالبی یاد گرفت و به ادیر درخصوص ادبیات علمی آموزش داد. در این مدت، گارفیلد مدرک کارشناسی ارشد در رشته کتابداری و علم اطلاعات را در سال 1954 از دانشگاه کلمبیا اخذ کرد و دکترای رشته زبانشناسی ساختاری را در سال 1961 در دانشگاه پنسیلوانیا، فیلادلفیا به اتمام رساند. در سال 1955 گارفیلد مفهوم نمایه استنادی علمی (SCI) را توسعه داده و آن را به خوانندگان مجله ساینس (Science) معرفی کرد.

 

این موضوع تبدیل به یکی از پر ارجاع ترین مقالات وی شد. (گارفیلد) خستگی ناپذیر از کار خود دفاع کرد، در کنفرانس های مختلف شرکت نمود، نمونه اولیه نمایه هایی را تهیه و پروپوزال های پیاپی به دفتر ثبت اختراعات ایالات متحده، بنیاد ملی علوم و موسسه ملی سلامت ارسال کرد. در نهایت بودجه مورد نظر در سال 1957، زمانی که پرتاب ماهواره اسپوتنیک (Sputnik) اتحاد جماهیر شوروی باعث ایجاد هراس در آمریکا درخصوص بحران اطلاعات در علم شد، در اختیار وی قرار گرفت. تأمین کنندگان بودجه خواستار ارائه راه هایی برای ارزیابی اثربخشی فعالیت های خود بودند. لادربرگ و گارفیلد به گروه برای ساخت یک نمایه استنادی خودکار در علم پیوستند.  

با این حال، تا سال ها نمایه استنادی علوم (SCI) با شکست روبرو شد. نه دانشمندان و نه کتابداران از این مجموعه کتاب های گران قیمت (یک مجموعه 10 ساله 25 هزار دلار فروخته می شد) با لیست های طولانی کد در چاپ بسیار کوچک استفاده نمی کردند. تنها استثنا در این بین، مورخان و جامعه شناسان علم بودند؛ به عنوان مثال، درک د سولا پرایس، تاریخدان علم در دانشگاه ییل و رابرت مرتون، جامعه شناس دانشگاه کلمبیا، نمایه استنادی علوم (SCI) را به عنوان ابزاری برای آنالیز دینامیک و ساختار علم توصیف کردند و هر کدام تئوری هایی درباره استناد در تحقیقات ارائه کردند.

از اوایل دهه 1970، نفوذ نمایه استنادی علوم (SCI) گسترش یافت. آنالیز کمی خروجی و استنادها برای ارزیابی برنامه های بودجه، گروه های تحقیقاتی، افراد و کشورها استفاده می شدند و این استفاده، پس از آنکه مجله Impact Factor در Citation Reports تبلیغ شد، به صورت قابل توجهی افزایش پیدا کرد.

گارفیلد مجذوب هنر بود. ساختمان قدیمی ISI که توسط دنیس اسکات براون و رابرت ونچوری طراحی شده بود، شامل مجموعه بی نظیری از جمله نقاشی های دیواری هنرمندان huichol از مکزیک بود.

او در تمام ابداعات خود بدنبال علم بهتر برای جامعه و ایده آلی از یک بدنه واحد از دانش قابل دسترس برای همه بود.

 

* Web of Science  یکی از مهمترین منابع برای بررسی پیشینه مقالات و پژوهش های علمی است و به عنوان یک ابزار مهم تحلیلی شهرت جهانی دارد. ریشه اصلی WOS به نمایه استنادی علوم (SCI) باز می‌گردد و در واقع تکامل یافته آن است.

 

 

مترجم: معصومه سوهانی

منبع: Nature

No tags for this post.