حضور نظام‌مند دانشگاه، حلقه مفقوده جشنواره‌های هنری فجر
بهزاد رشیدی، کارشناس رسانه و فرهنگ طی یادداشتی به جشنواره فیلم فجر و رابطه این جشنواره هنری با دانشگاه پرداخته است.
به گزارش خبرگزاری سینا، جشنواره‌های فجر در رشته های مختلفی هنری، بی‌تردید مهمترین و پر مخاطب‌ترین رویدادهای فرهنگی و هنری کشور به شمار می‌روند که هرساله در فواصل زمانی دور و نزدیک به دهه فجر انقلاب اسلامی، با حمایت مستقیم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صرف هزینه‌های بالا توسط معاونت‌ها و مراکز مختلف این وزارتخانه برگزار می‌شوند.
این رویدادهای هنری، همواره به نوعی معیاری برای سنجش میزان توان هنرمندان فعال رشته های مختلف بوده و معمولا اغلب هنرمندان سعی دارند رتبه و عیاری در سطح عالی آنها به دست آورند و اثر هنری شان در سطح جامعه بیشتر مطرح شود.
هر سال همزمان با ایام برگزاری و حتی تا مدت‌ها بعد از برگزاری این جشنواره‌ها، نظرات و نقدهایی در مورد آنها در سطح رسانه ها مطرح می شود. موضوعاتی همچون: دولتی بودن و عدم استقلال جشنواره ها، سلیقه‌ای شدن برنامه ها و تغییر سیاست های جشنواره با تغییر دبیران و مدیران هر دوره، تاثیرگذاری حداقلی هر جشنواره بر تولیدات هنری سال آینده کشور، عدم وجود وحدت رویه در طول عمر برگزاری ادوار یک جشنواره، اعمال سلایق فردی در فرآیند مدیریت جشنواره ها، عدم وجود دبیرخانه ثابت و مستقر، عدم وجود محل برگزاری ثابت، عدم استفاده درست از تجربه های گذشته یک جشنواره، داوری های سلیقه ای، عدم حضور افراد و سلیقه های مختلف با نگاه ها و سبک های متفاوت در جشنواره ها، عدم مستندسازی کامل و درست و در دسترس نبودن مستندات قبلی و… از جمله نقدهایی است که سال ها است توسط کارشناسان هنری و رسانه ای مطرح شده، اما به دلایل مختلف و با وجود سابقه هایی بین ۱۰ تا قریب به 50 سال، هنوز اغلب این نواقص هر بار، تکرار می‌شوند.
به نظر می رسد میزان رابطه بین دبیرخانه جشنواره های هنری فجر با مراکز دانشگاهی و دانشگاهیان(شامل مدیران، استادان و دانشجویان) و همچنین عدم حضور و بروز نظام مند و تعریف شده گروه‌های تخصصی آموزشی و پژوهشی هنری مرتبط دانشگاهی در این رویدادهای هنری یکی از کاستی های اغلب جشنواره های هنری فجر است و هر سال نیز تکرار می‌شود.
هرچند مسایل و اقتضائات هر جشنواره با سایر جشنواره ها متفاوت است و هر یک از جشنواره‌ها در هر سال با فراز و نشیب هایی نسبت به دوره های قبلی خود و یا نسبت به سایر جشنواره های هنری فجر داشته و دارند. اما به نظر می رسد در بین جشنواره های هنری فجر، جشنواره های تئاتر و مد و لباس، بخش دانشگاهی و علمی و پژوهشی به نسبت از جایگاه بالاتری برخوردار است و در جشنواره جهانی فجر نیز بخش دانشگاهی به عنوان یک برنامه مهم در دستور کار بود و با استفاده از توان دانشگاهی، به ویژه دانشگاه هنر برگزار شد و البته بازخوردها و تاثیرات خوبی هم داشت.
برخلاف اغلب جشنواره های خارجی، که بخش علمی و دانشگاهی، به عنوان یک بخش اصلی و ثابت آنهاست، بررسی ادوار مختلف جشنواره های فجر نشان می دهد بسته به برنامه ریزی هر دوره و یا سلیقه دبیر هر دوره از جشنواره، میزان اهمیت و جایگاه بخش دانشگاهی متفاوت بوده است. موضوع روشن این است که دانشگاه و دانشگاهیان وزن و سهم تعریف شده و ثابتی در جشنواره های هنری فجر ندارند.
سوال این است که کجا باید دانشگاه ها و رویدادهای فرهنگی و هنری اصلی کشور با هم تلاقی کنند؟! با چه ساز و کاری فعالیت های پژوهشی و پایان نامه های دانشگاهی با نیازهای مدیریت هنری کشور متناسب شوند و به کار آیند؟! آیا نمی شود در طراحی و برنامه ریزی جشنواره ها از نتایج پایان نامه ها و رساله ها و مقالات پژوهشی و دانشگاهی بهره برداری کرد؟! آیا جشنواره های هنری فجر برای بده بستان دانشگاه و بازار فرهنگ و هنر، ظرفیت کمی دارند؟! آیا نمی شود در تنظیم اساسنامه جشنواره های فجر طوری برنامه ریزی کرد که نظارتی از سوی کارشناسان و خبرگان دانشگاهی تعریف شود؟! چرا نباید از دانش، ذوق و ابتکار دانشجوی جوان و خوش فکر دانشگاه های هنری در به روز رسانی و انطباق بندهای اساسنامه جشنواره ها براساس تأمین نیازهای امروز جامعه استفاده شود؟! و مهمترین سوال اینکه چرا میان ستاد برگزاری و دبیرخانه جشنواره های فجر با بدنه علمی دانشگاه ارتباط نظام مند و پایداری وجود ندارد؟!
بسیاری از مدیران، کارشناسان و مسئولان برگزاری رویددادها و جشنواره های هنری معمولا از فارغ التحصیلان همین دانشگاه‌های هنری کشور هستند. باید پرسید چرا در این دانشگاه ها، وقتی از استادان و اعضای هیئت علمی، رؤسای دانشکده ها و دانشجویان این دانشگاه موضوع حضور و ارتباط با جشنواره های هنری فجر جویا می شویم، غیر از کسانی که به دلیل روابط شخصی، با مدیریت و بدنه جشنواره ها ارتباط یا تعامل دارند، غالباً نسبت به این رویدادها بیگانه بوده و از وضعیت و ساختار حاکم بر آنها گلایه دارند و همچنین از اینکه این جشنواره ها بدون در نظر گرفتن آراء استادان و اقتضای فضای دانشگاهی، به راه و مسیر سنتی و همیشگی خود ادامه می دهند، ابراز شکایت می کنند؟
بدون تردید ایجاد ارتباطی ارگانیک و نظام مند بین دانشگاه ها و دبیرخانه جشنواره ها و یا ایجاد بخش های ثابت علمی و دانشگاهی در جشنواره های هنری می‌تواند در ساماندهی و ارتقای رشته های مختلف هنری نقش تعیین کننده‌ای ایفا کند.
سفارش مقالات علمی و پژوهشی به استادان، ارایه نتایج یافته های پژوهشی در قالب مقاله و سخنرانی استادان، بیان تجربیات هنری و دانشگاهی، نمایش و نشان دادن فعالیت ها و توانمندی‌های علمی و پژوهشی، برگزاری نشست های هم اندیشی در موضوعات خاص، جلسات نقد و بررسی آثار، برگزاری همایشهای یک روزه، حضور استادان دانشگاه در ارکان و به ویژه در گروه های داوری جشنواره، جهت دهی به پایان‌نامه‌های دانشگاهی در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری توسط جشنواره ها و متولیان دولتی، رونمایی از کتاب ها و پایان‌نامه‌های برتر در جشنواره ها برگزاری نشست‌های علمی و تخصصی در راستای اغنای روحیه کاوشگری جامعه علمی- دانشگاهی و پژوهشگران در برای کسب دانش و آگاهی از یافته‌های جدید در عرصه های مختلف هنری، برگزاری جلسات و نشست های نقد و بحث آزاد با حضور صاحبان صنعت سینما و دانشگاهیان، برگزاری کارگاه‌های آموزشی، برگزاری رویدادهای استارتآپی و شناسایی ایده‌های جذاب و با قابلیت اجرا، برگزاری نمایشگاه هایی برای حضور مراکز دانشگاهی و صنعتی به منظور ارائه دستاوردهای نوین در حوزه های مختلف هنری و… از جمله راهکارهایی است که برای تقویت و توسعه تعاملات جشنواره ها با مراکز دانشگاهی می توان به آنها اشاره کرد.
هرچند هر یک از این موارد پیشنهادی به اشکال مختلف در جشنواره های هنری فجر کم و بیش تجربه شده اند، اما هیچگاه تبدیل به یک جریان ادامه دار، پویا و پیش رونده نشده اند.
انجام این قبیل کارها و ایجاد ارتباط و تعریف و طراحی برنامه های مشترک توسط دبیرخانه جشنواره ها و مراکز دانشگاهی و حتی بخش های صنعتی و اقتصادی مرتبط، علاوه بر تقویت و ارتقای آثار هنری، دانشگاه ها و دانشگاهیان را نیز به تحرک بیشتر وادار خواهد کرد و باعث خواهد شد مدیران و استادان دانشگاهی همواره در تلاش برای ارائه طرح ها و ایده های تازه و روزآمد و ارایه یافته‌های خود به طور تخصصی به مخاطبان و مدیران برگزاری جشنواره ها باشند تا از قافله و از بازار عقب نمانند.
کوتاه سخن اینکه هم دبیرخانه جشنواره ها به شدت به حضور دانشگاهیان در ارکان و ساختار جشنوره ها نیاز دارد و هم دانشگاه ها برای ارتقا و روزآمدی نظام آموزشی خود و متناسب سازی خود براساس واقعیت های بازار و جامعه به حضور در جشنواره ها نیازدارند و رشد و گسترش رشته های سینما، تئاتر، تجسمی، مد و موسیقی که از قضا هدف اصلی جشنواره های فجر می باشند با حضور از پیش تعریف شده، فعالانه و هدفمند دانشگاهیان تضمین می شود و می توان امیدوار به برگزاری رویدادهایی پیشرو و متفاوت از دوره های قبل بود و شور و حال عمومی و نشاط علمی جشنواره ها را از نزدیک لمس کرد.
