دوران پساآنتی‌بیوتیک
«خطری که وجود دارد این است که انسان‌های فراموشکار مقدار آنتی‌بیوتیک لازم برای کشتن باکتری‌ها را دریافت نکنند و همین باعث مقاوم‌شدن باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک شود.» اینها کلماتی بودند که الکساندر فلمینگ برای هشداردادن درباره مقاومت باکتریایی در سخنرانی نوبلش بر زبان جاری کرد.
هر باکتری می‌تواند ازطریق جهش ژن‌هایش یا اتخاذ ژن‌های جدید از سایر گونه‌های جانداران (تک‌سلولی یا پرسلولی) در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شود. همچنین هر باکتری می‌تواند با ساختن یک «زیست‌لایه» (Biofilm) به‌تدریج در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها از خود مقاومت نشان دهد و نجات پیدا کند. زیست‌لایه درواقع هر ریزجانداری است که درنتیجه به‌هم چسبیدن سلول‌ها ساخته می‌شود.
همان‌طور که اشاره شد یکی از دلایل مقاومت باکتریایی استفاده بیش‌از‌حد و نادرست از آنتی‌بیوتیک است. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت ۶۴درصد مردم به‌اشتباه بر این باورند که داروهایی با پایه پنی‌سیلین و به‌طورکلی آنتی‌بیوتیک می‌توانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا را درمان کنند، درحالی‌که این داروها تاثیری بر ویروس‌های این دو بیماری ندارند. گزارش‌های این سازمان حاکی از آن است که مردم به‌اشتباه معتقدند با بهبود بیماری باید مصرف آنتی‌بیوتیک را متوقف کنند؛ این‌درحالی است که هر بیمار برای اطمینان‌یافتن از نابودی کامل باکتری‌ها باید دوره درمان را به پایان برساند.
تاریخچه آنتی‌بیوتیک
آنتی‌بیوتیک‌های مدرن برای اولین‌بار سال ۱۳۰۷/۱۹۲۸ و همزمان با کشف پنی‌سیلین به‌دست الکساندر فلمینگ پا به عرصه ظهور گذاشتند. باوجوداین استفاده عمومی از پنی‌سیلین تا ۱۰سال پساز آن تاریخ به تعویق افتاد. سال ۱۳۲۰/۱۹۴۱ گروهی از دانشمندان برای تولید انبوه پنی‌سیلین تلاش کردند و نتیجه این تلاش‌ها استفاده از پنی‌سیلین برای درمان فقط یک بیمار بود. بااین‌حال استفاده از پنی‌سیلین همزمان با درگرفتن جنگ جهانی دوم افزایش یافت و جان ۱۲الی۱۵درصد سربازان نیروهای متفقین را نجات داد، اما طولی نکشید که مقاومت در برابر پنی‌سیلین تبدیل به مشکلی اساسی در پزشکی شد. سال ۱۳۲۹/۱۹۵۰ استفاده از این دارو به یک تهدید تبدیل شد و همین مسئله به اختراع داروی جدیدی با عنوان تتراسیلین انجامید. این روند همین‌طور ادامه یافت و آنتی‌بیوتیک‌های جدید سال‌به‌سال پا به عرصه ظهور گذاشتند و خیلی زود باکتری‌های مقاوم در برابر خود را به علم پزشکی شناساندند. از سال ۱۳۳۹/۱۹۶۰ تا اوایل دهه ۸۰ میلادی صنعت داروسازی، آنتی‌بیوتیک‌های بسیاری را برای حل بحران مقاومت دارویی ساخت، اما به‌تدریج این تلاش کاهش یافت. در نتیجه امروز در شرایطی به‌سر می‌بریم که عفونت‌ها دوباره به تهدیدی برای انسان تبدیل شده‌اند. گزارش‌های سالانه سازمان بهداشت جهانی درباره مقاومت آنتی‌باکتریایی نشان می‌دهد که بدن انسان در مناطق گوناگون جهان نسبت به بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شده است و دنیای پزشکی به‌زودی دچار بحران آنتی‌بیوتیکی خواهد شد.
بحران مقاومت باکتریایی
اهمیت مقابله با مقاومت باکتریایی در این است که این بحران هزینه‌های پزشکی فراوانی به بشر وارد خواهد کرد. مقاومت باکتریایی باعث می‌شود بیماری‌های جدی‌تر مردم را برای مدتی طولانیتر در بیمارستان‌ها اسیر کنند. به گزارش سازمان جهانی بهداشت ۳/۶درصد از افرادی که به‌تازگی به سل مبتلا می‌شوند و ۲۰/۲درصد از کسانی که قبلا به این بیماری مبتلا بوده‌اند مقاومت چنددارویی ناشی از سل دارند. این درصد در کشورهای اروپای شرقی و آسیای مرکزی بیشتر است. آمارها نشان می‌دهند ۱۷۰هزار نفر در سال ۱۳۹۱/۲۰۱۲ در اثر سل‌ِ مقاوم‌به‌دارو جان خود را از دست داده‌اند.
تولید پر هزینه آنتی‌بیوتیک‌های جدید
یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با مقاومت باکتریایی تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدید است، اما این تولیدات به دلایل اقتصادی دیگر برای کارخانه‌های داروسازی به‌صرفه نیست. براساس پژوهشی که در سایت کتابخانه ملی پزشکی در آمریکا منتشر شده است، از میان ۱۸شرکت بزرگ داروسازی که زمانی کارشان تولید آنتی‌بیوتیک بوده است ۱۵شرکت عطای تولید این داروها را به لقایش بخشیده‌اند. سایر شرکت‌ها هم تعداد و تنوع تیم‌های تحقیقاتی‌شان را در این عرصه کاهش داده‌اند. سرمایه‌گذاری در زمینه تولید آنتی‌بیوتیک‌ها دیگر برای این شرکت‌ها اقتصادی نیست، زیرا بیمار فقط در دوره کوتاهی از زندگی‌اش از این داروها استفاده می‌کند، در حالی که همین شرکت‌ها می‌توانند به‌جای سرمایه‌گذاری بر آنتی‌بیوتیک، روی داروهای مربوط به بیماری‌های مزمن با دوره درمان طولانیتر سرمایه‌گذاری کنند؛ بیماری‌هایی مانند دیابت، اختلالات روانی و آسم.
مصرف آنتی بیوتیک در ایران
براساس گزارشی که سال ۱۳۹۳/۲۰۱۴ ازسوی سازمان جهانی بهداشت منتشر شد ایران از نظر میزان مصرف آنتی‌بیوتیک بین کشورهای منطقه مدیترانه شرقی و خاورمیانه در رتبه نخست و در آسیا پساز چین، در رتبه دوم قرار دارد. پژوهشی که درباره ساختار کلی فروش داروهای ضدباکتری در ایران بین سال‌های ۱۳۸۸-۱۳۷۹ انجام شد، نشان داد در این دوره متوسط استفاده از این نوع داروها ۴۶/۸دوز روزانه بوده و میزان مصرف از ۳۹/۱دوز در ۱۳۷۹ تا ۵۱/۸ در ۱۳۸۸ افزایش یافته است، یعنی ۳/۳درصد رشد. بر اساس این پژوهش دلیل اصلی افزایش استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران کم‌بودن قیمت آن‌هاست. درحال‌حاضر در ایران استفاده از نسل سوم آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند سفالوسپورین، کوئینولون‌ها و پنی‌سیلین به‌حالت هشدار درآمده است. آمارها نشان می‌دهد ایران به‌طور کلی جزو بیست کشور اول دنیا در مصرف دارو است و میانگین رشد مصرف دارو در ایران ۱۱/۵درصد و ۹درصد از میانگین جهانی بیشتر است. همچنین مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران ۱۶برابر استاندارد جهانی است. ازسوی دیگر به‌دلیل مصرف بی‌رویه این دارو در ایران سالانه ۴۰۰میلیون تومان هدر می‌رود.
No tags for this post.
