بعضی از ما به‌عنوان مخاطبان عمومی، زمانی که اسباب‌بازی‌ها را در قفسه فروشگاه‌ها یا در دستان کودکان می‌بینیم، کمتر به این موضوع فکر می‌کنیم که این محصولات چه مسیری را طی کرده‌اند تا به اینجا برسند. چه فرآیندهایی پشت طراحی، تولید و عرضه آنها قرار دارد؟ چه کسی ایمنی و کیفیت آنها را بررسی می‌کند؟ چه کسی اطمینان میدهد که این اسباب‌بازی‌ها، نه تنها برای سرگرمی، بلکه برای رشد فکری و جسمی‌کودکان مناسب هستند؟ پاسخ همه این پرسش‌ها در فعالیت‌های شورای نظارت بر اسباب‌بازی نهفته است. این شورا، با نقش مهم و کمتر شناخته‌شده خود، یکی از اصلی‌ترین نهادهایی است که پشت صحنه دنیای اسباب‌بازی‌ها فعالیت می‌کند.
ماموریت شورا: ایمنی، کیفیت، و فرهنگ
آلما توکل: شورای نظارت بر اسباب‌بازی که تحت نظارت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت دارد، مأموریت‌های چندگانه‌ای را دنبال می‌کند. در وهله اول، این شورا مسئول است تا ایمنی و کیفیت اسباب‌بازی‌ها را تضمین کند. مواد اولیه به‌کاررفته در تولید، طراحی، رنگ‌ها و حتی جزئیاتی مانند بسته‌بندی، همگی با دقت مورد بررسی قرار می‌گیرند تا مطمئن شوند هیچ خطری برای کودکان وجود ندارد.
علاوه بر این، این شورا به ابعاد فرهنگی و تربیتی اسباب‌بازی‌ها نیز توجه ویژه‌ای دارد. در دنیایی که کودکان به‌شدت تحت تأثیر رسانه‌ها و کالاهای وارداتی هستند، توجه به بومی‌سازی اسباب‌بازی‌ها و طراحی محصولاتی که ارزش‌های فرهنگی و هویت ملی را تقویت کنند، یکی از اولویت‌های اصلی این نهاد است.
تاریخچه‌ای از تأسیس شورا
شورای نظارت بر اسباب‌بازی در اواسط دهه ۱۳۷۰ و در پاسخ به رشد سریع بازار اسباب‌بازی در ایران و ورود محصولات خارجی، تأسیس شد. پیش از این، بازار اسباب‌بازی فاقد نظارت جدی بود و اغلب کالاهایی با کیفیت پایین یا پیام‌های فرهنگی ناسازگار وارد کشور می‌شدند. تأسیس این شورا، نقطه عطفی در نظام‌مند کردن این حوزه بود. هدف اولیه شورا، حمایت از تولیدکنندگان داخلی و تنظیم قوانینی برای تضمین کیفیت محصولات بود.
چگونه یک اسباب‌بازی تایید می‌شود؟
هر اسباب‌بازی قبل از ورود به بازار، باید مراحل مختلفی را طی کند. فرآیند تایید شامل بررسی طراحی، مواد اولیه، ایمنی، و تناسب با گروه سنی مورد نظر است. تیم‌های متخصص شورا، شامل روان‌شناسان کودک، طراحان صنعتی، و کارشناسان فرهنگی، تمامی‌این ابعاد را به‌طور دقیق بررسی می‌کنند.
به‌عنوان مثال، اگر یک اسباب‌بازی برای کودکان پیش‌دبستانی طراحی شده باشد، شورا بررسی می‌کند که آیا قطعات آن به اندازه کافی بزرگ هستند که خطر بلعیدن وجود نداشته باشد؟ آیا رنگ‌های به‌کاررفته غیرسمی‌و ایمن هستند؟ و آیا طراحی آن برای تقویت خلاقیت یا یادگیری مناسب است؟ از همه مهم تر تاثیرگذاری ها و موارد آموزشی این ابزارها مورد توجه قرار می‌گیرد.
از لیلا بابایی، سرپرست شورای نظارت بر اسباب بازی درباره روندهای مختلف این مسیر پرسیده‌ایم. او در این باره به خبرگزاری سینا گفت: «می‌توانم به طور مثال به مصادیق خشونت آمیز در برخی اسباب بازی ها اشاره کنم. دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب بازی در رابطه با این نوع سرگرمی‌ها ورود و همچنین تولید این نوع محصولات را ممنوع اعلام کرده و در مصادیق ممنوعه که در اختیار تولید کنندگان و وارد کنندگان محترم است لحاظ کرده است. پس گونه سرگرمی‌و اسباب بازي هايي كه خشونت، ترس و اضطراب را در كودكان ايجاد مي‌كند؛ مانند: ماسك خون آشام و ماسك‌هاي وحشتناك و از این قبیل تولیدآن و ورود آن به کشور ممنوع است.»
او ادامه میدهد:« روند تایید مجوز تولید و ثبت طرح اسباب بازی به این صورت است که درخواست کننده از طریق سامانه درخواست خود را ثبت می‌کند و نمونه فیزیکی را به دبیرخانه تحویل میدهد . در کمیسیون مربوطه طرح مطرح می‌شود و در صورتی که مغایرت فرهنگی (مطالعه مصادیق ممنوعه) نداشته باشد و کیفیت نسبتا مطلوبی داشته باشد مجوز تقدیم میگردد .
در بخش واردات هم وارد کننده با توجه به مطالعه قبلی بر نشانه ها و اعلائم و همچنین مصادیق ممنوعه و رعایت این موارد درخواست مجوز واردات را را تکمیل می‌نماید و توسط کارشناس مربوطه رای صادر و اعلام می‌شود.»
از مدیرکل سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای می‌پرسیم: «چه مکانیزم‌هایی برای به‌روزرسانی استانداردهای نظارتی اسباب‌بازی‌ها در شورای نظارت وجود دارد و چگونه با تغییرات نیازهای جامعه و بازار هماهنگ می‌شود؟»
بیشتر بخوانید:
اسباب‌بازی‌ها؛ پل‌های کوچک به دنیای بزرگ تخیل
بابایی می‌گوید:«با توجه به اینکه امروزه والدین گرامی‌برای خرید سرگرمی‌و اسباب بازی بیشتر از سایت های مرتبط خریداری را انجام می‌دهند و جامعه امروزی برای مدیریت زمان و صرفه جویی در وقت بیشتر از طریق سایت خرید ها را انجام می‌دهند و امروز خرید اینترنتی و آنلاین در میان مردم رواج پیدا کرده که این امر باعث کاهش خرید حضوری در جامعه میگردد شورای نظارت بر اسباب بازی با کمک سازمان توسعه تجارت الکترونیک (اینماد) نظارت کامل بر سایت را انجام میدهد و به عنوان یکی از ناظرین در بخش اسباب بازی فعالیت است.»
همکاری با جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها
یکی دیگر از فعالیت‌های مهم شورا، برگزاری و حمایت از جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های مرتبط با اسباب‌بازی است. این رویدادها فرصتی برای نمایش تولیدات داخلی، معرفی ایده‌های جدید، و افزایش آگاهی عمومی‌در مورد اهمیت اسباب‌بازی‌ها در تربیت کودکان فراهم می‌کند. از جمله اقدامات برجسته، برگزاری جشنواره ملی اسباب‌بازی است که در آن تولیدکنندگان، طراحان، و کارشناسان گرد هم می‌آیند تا دستاوردهای جدید این حوزه را به نمایش بگذارند.
گامی به سوی رشد
اسباب‌بازی‌ها در ظاهر ابزارهایی ساده‌اند، اما در پشت صحنه، داستانی از نوآوری، فرهنگ‌سازی، و مسئولیت‌پذیری نهفته است. شورای نظارت بر اسباب‌بازی، با دقت در هر مرحله از طراحی تا تولید، به ما یادآوری می‌کند که هر اسباب‌بازی فراتر از یک محصول است؛ قطعه‌ای از یک فرهنگ، راهی به سوی رشد، و پلی میان خلاقیت و آینده.
این شورا، نه تنها حافظ سلامت جسمی و روانی کودکان است، بلکه پاسدار هویت فرهنگی ما نیز به شمار می‌رود. هر بسته اسباب‌بازی که به دست کودکان می‌رسد، نمادی از تلاش برای ساختن جهانی بهتر برای آن‌هاست؛ جهانی که در آن بازی، فقط سرگرمی نیست، بلکه راهی است به سوی کشف و رشد.